2.1 Het zintuigstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Zou je het 9de uur (15:15 t/m 16:00) op maandag willen verplaatsen naar het 1ste uur op maandag (8:15 t/m 9:00) voor zolang als ik jullie lesgeef?

Ja

Nee

Thema 2 Waarneming en gedrag

2.1 Het zintuigstelsel

Herhaling over het zenuwstelsel

Receptoren conductoren effectoren

De bouw en functie van het zenuwstelsel

Welke onderdelen van het lichaam behoren tot het centrale zenuwstelsel?

Welke rol heeft het perifere zenuwstelsel?

De functie van het zenuwstelsel

Wat is de functie van het animale zenuwstelsel?

Wat is de functie van het autonome/vegetatieve zenuwstelsel?

Receptoren, Conductoren, Effectoren?

Prikkel -> zintuigcel -> impulsen (elektrische signalen) -> via neuronen in zenuwen naar hersenen -> verwerking -> impulsen naar doelwitorgaan zoals spier of klier 

Receptoren, Conductoren, Effectoren?

Prikkel -> zintuigcel (receptor = ontvanger) -> impulsen (elektrische signalen) -> via neuronen in zenuwen naar hersenen -> verwerking -> impulsen naar doelwitorgaan zoals spier of klier 

Receptoren, Conductoren, Effectoren?

Prikkel -> zintuigcel (receptor = ontvanger) -> impulsen (elektrische signalen) -> via neuronen in zenuwen (conductoren = geleiders) naar hersenen -> verwerking -> impulsen naar doelwitorgaan zoals spier of klier 

Prikkel -> zintuigcel (receptor = ontvanger) -> impulsen (elektrische signalen) -> via neuronen in zenuwen (conductoren = geleiders) naar hersenen -> verwerking -> impulsen naar doelwitorgaan zoals spier of klier (effectoren = uitvoerders)

Welke rol heeft de grote hersenen?

Welke rol heeft de kleine hersenen?

Wat is de rol van de hersenstam?

Bewuste reactie: 

impuls -> grote hersenen -> schakelneuronen -> kleine hersenen -> schakelneuronen -> hersenstam en ruggenmerg -> impulsen via motorische neuronen -> spieren = reactie

Onbewuste reactie (reflex):

Impuls -> zintuigcel -> impuls via sensorische neuronen -> hersenstam of ruggenmerg -> impulsen via motorische neuronen -> spieren = reactie

Later pas: via schakelneuronen impuls naar hersenen = bewustwording

Binas tabel 88C2

Impuls

Zie het als een geheel. De stappen die je ziet in de BiNaS gebeuren steeds weer, ook in dezelfde zenuwcel.

Vragen of onduidelijkheden

Je kunt altijd vragen stellen over vorige delen.

- Vraag het in de les

- stuur een mail

- gebruik youtube voor extra input, nieuwe plaatjes

Het zintuigstelsel

Leerdoelen

• Je kunt de werking van zintuigen beschrijven en de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven.

BiNaS

tabellen

87; A, B, C, D

Prikkels

Zintuigen hebben receptoren die prikkels opvangen = zintuigcel

• Externe prikkels: extern milieu, zoals geluid en geur
• Interne prikkels: intern milieu, zoals osmoreceptoren en pH-receptoren of proprioceptoren (spanning spier en stand lichaam)

Soorten receptoren

Mechanische receptoren: 

• Prikkel = mechanische energie
• Celmembraan buigt of strekt 
• Bijv: aanraking, druk, beweging, geluid

Soorten receptoren

Gehoor/evenwichts receptoren: 

• Prikkel = mechanische energie
• Vloeistof laat haartjes bewegen

Binas tabel 87D

Soorten receptoren

in de huid

Tast/druk receptoren: 

• Prikkel = mechanische energie
• Tast: vlak onder opperhuid
• Druk: dieper in de huid

Temperatuurreceptoren:

• Prikkel = warmte en kou boven of onder normwaarde

Pijnreceptoren:

• Prikkel = extreme druk, extreme temperaturen of door stoffen die vrijkomen bij beschadiging of ontsteking weefsel
• In het hele lichaam

Binas tabel 87A

Soorten receptoren

Chemische receptoren: 

• Prikkel = moleculen
• Bijv: smaak en reuk

Soorten receptoren

Lichtreceptoren (foto): 

• Prikkel = zichtbaar licht
• Bij mens in oog

Binas tabel 87C

Leren we meer over volgende basisstof!

Proprioceptie

Doen: Sluit je ogen en raak je neus aan met je rechter wijsvinger.

Dat kan omdat je bewust bent van de positie van je lichaam zonder die te zien, voelen, horen, ruiken, of proeven.

Spiertonus, spierspoeltje

Met evenwichtsorgaan.

Prikkeldrempel

Afgestempt op een adequate prikkel: Voor lichtreceptoren is dat licht

Sterretjes zien:

Klap tegen je ogen of migraine

prikkel die niet bij het zintuig past

Adaptatie/gewenning: de aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkel

Feilbaar

Feilbaar

Bloedvat

Talgklier

Pijnreceptoren

Zweetklier

Drukreceptoren

Zenuw

Vet

Tastreceptoren

Plaats de gebeurtenissen in de juiste volgorde

Pijnprikkel in je bovenarm

1

2

3

4

5

6

7

Neurotransmitters komen op spier terecht

impuls naar motorische zenuwcel

impuls naar eerste schakelcel

Ontstaan impuls in Sensorische zenuwcel

Armspier trekt samen

Impuls naar bewegingscentra

Impuls naar  gevoelscentra grote hersenen

Leerdoel

• Je kunt de werking van zintuigen beschrijven en de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven.

Huiswerk

BS 1 Thema 2: 2 t/m 7

Dus licht komt binnen. De staafjes en kegeltjes nemen dat waar en zetten het om in impulsen. Deze reizen vervolgens richting de hersenen.

Om beter te zien heeft ons oog een special gebied op het netvlies