2.1 Moleculen en atomen (les 5)

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

H2 Chemische reacties

H2.1 Moleculen en atomen les 4

de juiste symbolen van de atoomsoorten zink, calcium en broom zijn:

1. Zn, Ca, B
2. Zn, C, B
3. Zn, C, Br
4. Zn, Ca, Br

de juiste symbolen van de atoomsoorten stikstof, fosfor en tin zijn:

1. N, P en Sn
2. N, F en Ti
3. S, P en Ti
4. S, F en Sn

de juiste symbolen van de atoomsoorten cadmium, lood en kwik zijn:

1. Ca, I, Hg
2. Cd, Pb, Hg
3. Ca, Pb, Ag
4. Cd, I, Ag

Leerdoelen

• Je kan de formule geven van een element.
• Je kan de formule van een verbinding afleiden uit de systematische naam.

Molecuulformules lezen en begrijpen

Hoeveel atomen van welke soort zitten er in 1 molecuul

Wat is de molecuulformule van dit molecuul:

Wat is de formule van het volgende molecuul:

1. NH​3​​
2. N​3​​H
3. N3H
4. 3NH

Wat is de formule van het volgende molecuul:

1. CO​2​​
2. 2CO
3. C​2​​O
4. CO2

Wat is de formule van het volgende molecuul:

1. C​8​​H​3​​
2. C3H8
3. C8H3
4. C​3​​H​8​​

Een formule kan een molecuul aangeven (micro niveau) of een stof (macro niveau).

Hoe weet je wat er wordt bedoeld?

micro

een watermolecuul heeft de formule 

H₂O

macro

de stof water heeft de formule
H₂O (l)

(l) is een faseaanduiding

micro

een suikermolecuul heeft de formule
C₁₂H₂₂O₁₁

macro

de stof suiker heeft de formule
C₁₂H₂₂O₁₁ (s)

micro

een koolstofatoom heeft de formule 

C

macro

de stof koolstof heeft de formule

C (s)

C

micro

een koperatoom heeft de formule Cu

macro

de stof koper heeft de formule Cu (s)

Cu

Aan de moleculen kan je ook zien of het gaat om een element,  een verbinding of een mengsel.

Element

Verbinding

Verbinding

Element

C (s)

Fe (s)

P (s)

Cl2 (g)

He (g)

H2 (g)

O2 (g)

H2O(l)

CO2 (g)

HBr (g)

SCl2 (g)

C3H8 (g)

NH3 (g)

Meestal:  

symbool met tussen haakjes de fase van de stof

voorbeelden:

Cu (s)              Fe (s)                C(s)

Let op: er zijn 7 elementen die bestaan uit moleculen met twee atomen.

Cl

Cl

F

F

N

N

H

H

O

O

I

I

Br

Br

Hoe maak je de formule van een element?

chloor          Cl₂ (g)          Clara

fluor              F₂ (g)           Fietst

stikstof        N₂  (g)         Naar

waterstof    H₂  (g)        Haar

zuurstof      O₂  (g)         Oma

jood               I₂  (s)           In

broom          Br₂  (l)         Breda

Cl

Cl

F

F

N

N

H

H

O

O

I

I

Br

Br

ezelsbruggetje

Formules van de zeven  elementen die uit twee atomen bestaan. 

Formules van elementen

Samenvatting

De namen en formules uit deze tabel moet je uit je hoofd leren!

Namen van verbindingen

• triviale namen  =                             H2.1 TABEL 3 

 je kunt aan de naam niet zien welke atomen erin zitten                                   

LEER UIT JE HOOFD

Namen van verbindingen

 systematische namen                      H2.1 TABEL 4

1. je ziet welke atomen erin zitten >  ...ide                       

LEER UIT JE HOOFD

Namen van verbindingen

 systematische namen                      H2.1 TABEL 5

1. je ziet welke atomen erin zitten >  ...ide  

2. je ziet hoeveel atomen erin zitten > telwoord                     

LEER UIT JE HOOFD

voorbeeld

1. je ziet welke atomen erin zitten >  ...ide      

• CuO = koperatomen en zuurstofatomen > koperoxide
• AgBr = zilveratomen en broomatomen > ................
  
• uit welke atomen bestaat ijzersulfide? 

voorbeeld

 2. je ziet hoeveel atomen erin zitten > telwoorden  

• N2O4 = 2x stikstofatoom + 4x zuurstofatoom 
•                                  distikstoftetraoxide

LET OP:

               N2O4                   = 2x stikstofatoom + 4x zuurstofatoom 

                                  

               distikstoftetraoxide

N2O4

de index staat ACHTER het atoom in de formule

een telwoord staat VOOR het atoom in de naam

Formules van verbindingen

Enkele veelvoorkomende stoffen hebben naast een systematische naam ook nog een alledaagse, triviale naam. Zo noem je H2O meestal water en niet diwaterstofoxide.

Leer deze namen en formules uit je hoofd:

De formule of de naam afleiden van 

een verbinding

Er zijn miljarden stoffen met moleculen die uit twee of meer atoomsoorten bestaan. Het is niet handig daar allemaal losse namen voor te hebben.

Scheikundigen geven daarom een systematische naam aan moleculen van ontleedbare stoffen. Over de hele wereld worden daar dezelfde regels voor gebruikt.

De formule van een verbinding afleiden uit de systematische naam 

Voorbeeld:

Je ziet dat in de systematische naam 

Griekse telwoorden gebruikt. 

De eerste acht moet je kennen: 

De formule van een verbinding afleiden uit de systematische naam. 

Stappenplan:

1. Noteer de symbolen van de atoomsoorten in de naam
   
2. Zet de nummers van de Griekse telwoorden, die in de naam voor de atoomsoort staan, achter het symbool van deze atoomsoort. Noteer de nummers als index.
   
3. De laatste lettergreep van de naam is vaak -de.
4. Zet de fase achter de formule.

Wat is de formule van Stikstofdioxide

1. NO​2​​
2. N​2​​O
3. NO
4. NO2

Wat is de formule van Zwaveldichloride

1. SCl
2. S2Cl
3. SCl​2​​
4. S​2​​Cl

Wat is de structuur van Fosforpentabromide

1. F​5​​Br
2. PBr​5​​
3. FBr​5​​
4. P​5​​Br

De systematische naam geven bij een formule

Stappenplan:

1. Noteer de namen van de symbolen met ruimte om er een telwoord voor te schrijven.
2. Noteer het Griekse telwoord van elke index voor de bijbehorende atoomsoort. Van de telwoorden tetra, penta en hexa mag je de laatste a weglaten. 
   
3. Zet de uitgang -de achter de laatste atoomsoort. 

Wat is de systematische naam van

S​2​​O​2​​

1. Dizwaveldioxide
2. Dizwaveldizuurstof
3. Zwaveldioxide
4. Zwavelzuurstof

Wat is de systematische naam van

NF​3​​

1. Stikstoffluoride
2. Stikstofdifluoride
3. Tristikstoffluoride
4. Stikstoftrifluoride

Formules van verbindingen 

Samenvatting. 

Leer de Griekse telwoorden uit je hoofd.

Voorbeelden van systematische namen:

Deze les geleerd

• element = een molecuul dat bestaat uit één atoomsoort.
• verbinding = een molecuul dat bestaat uit meerdere atoomsoorten. 
• Je kan de formule geven van een een element.
• Je kan de formule van een verbinding afleiden uit de systematische naam.

eigen werk

leer uit je hoofd: tabel 1 tm 5 van H2.1

maak: H2.1 opgave 5 tm 8 in je boek (niet online)

kijk na (ELO > studiewijzer > scheikunde)

Schrijf 2 dingen op die je deze les geleerd hebt

Schrijf 1 of 2 dingen op die je deze les nog niet zo goed begrepen hebt