toets onderdelen

• Economie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 3

Collectieve voorzieningen

Dit zijn voorzieningen die voor iedereen bestemd zijn.

• fietspad
• dijken
• scholen 
• ziekenhuizen
• Wegen
• parken

Overheidsregels

• regels voor de bescherming van de burgers
• noodregels bij rampen of ongelukken
• regels over gebruik van gebied (bestemmingsplan)

Het rijk

ministers regelen de zaken van het rijk.  Kwesties die van belang zijn voor het hele land.

Stelt wetten op.

Provincie

Regelt zaken als het openbaar ervoer in de provincie. En alle zaken die in de provincie geregeld dienen te worden. 

Commissaris van de Koning is het hoofd van de provincie

De gemeente

• Er zijn meer dan 300 gemeenten in Nederland
• Je regelt er van alles: paspoort, ID-kaart, rijbewijs, verhuizingen
• Zij regelen ook van alles: sportvelden, parkjes, schoolgebouwen, afval
• Burgemeester en wethouders bepalen beleid. 
• Regelen lokale zaken 
• Maken verordeningen ( bv. zwemverbod) Geen wetten ( doet alleen Rijk)

Collectieve sector =

overheid en sociale zekerheidinstellingen

• geen winstdoel

Particuliere sector =

bedrijven en burgers

• winstdoel

Collectieve en particuliere sector

Solidariteitsbeginsel

• = iedereen moet een gedeelte van het inkomen af staan voor mensen met een laag of geen inkomen

Prinsjesdag

• 3e dinsdag van september
• De rijksbegroting = een overzicht van de verwachte inkomsten en uitgaven van het Rijk
• de miljoenennota = de toelichting op de rijksbegroting

Subsidies

Een subsidie is een financiële bijdrage van de overheid om burgers en bedrijven te steunen. 

De overheid stimuleert bepaald gedrag als zonnepanelen of sportclubs

De sociale zekerheid

geen recht op bijstand (jongere)

• bij zijn ouders of  bij een partner woont met voldoende inkomen
• niet zijn best doet om werk te vinden
• een aangeboden opleiding, stage of baan weigert.

Vergrijzing

Actieven

Alle mensen met betaald werk

Niet-actieven

Mensen zonder betaald werk, die een uitkering ontvangen. Bijv. omdat ze arbeidsongeschikt zijn, werkloos of boven de pensioenleeftijd.

Tot de groep niet-actieven behoren ook de AOW'ers. Deze groep groeit al jaren (= vergrijzing). Wat betekent dit voor Nederland ?

Bruto en netto

Wat krijgt S. de Haan gestort?

Welk bedrag wordt ingehouden?

jaaropgave

Overzicht met daarop het loon en de ingehouden loonheffing in een jaar.

Na het einde van elk kalenderjaar krijgen werknemers en mensen met een uitkering een jaaropgave.

Teveel betaalde loonheffing kunnen ze terug krijgen van de belastingdienst

Ondernemers

• inkomstenbelasting (belasting die ze betalen over hun inkomen)
• premie volksverzekeringen ( sociale verzekering die geldt voor gehele bevolking)

betalen ze over de nettowinst van hun bedrijf.