Hoofdstuk 7.3

Karakteristieke groepen

Hoofdstuk 7.3

Leerdoelen

• Ik weet wat karakteristieke groepen zijn.
• Ik kan een systematische naam en structuurformule geven van halogenen.
• Ik kan een systematische naam en structuurformule geven van alkanolen.

Systematische naamgeving

Karakteristieke groepen

Een karakteristieke groep is een atoom (geen C of H) of een groep atomen in een koolstofverbinding. De karakteristieke groep geeft de verbinding een kenmerkende eigenschap. 

Je moet er 3 kennen: 

Halogeenalkanen	Alkanolen	Alkaanzuren
~F, ~I, ~Cl, ~Br

7.1 Koolstofverbindingen

• Moleculen van koolwaterstoffen geef je meestal weer als structuurformule
• Bij het tekenen moet je rekening houden met de                                       covalentie: hoeveel bindingen een atoom kan maken.

1	H, F, Cl, Br, I
2	O, S
3	N, P
4	C

Halogeenalkanen

halogeen?

Halogenen

F	Fluor
Cl	Chloor
I	Jood
Br	Broom

halogeenverbinding

Halogeenalkaan = alkaan met op minimaal één plek een halogeen (Cl, F, I, Br) in plaats van een waterstof.
Naam: halogeen altijd als voorvoegsel

1. langste: 1 C dus methaan

2. geen c=c

3. er zit een Broom aan de C

4. naam = broommethaan

halogeenverbinding

Halogeen zit in een koolwaterstof, op de plek van een ‘H’ atoom, naam: halogeen altijd als voorvoegsel

- vormen altijd een zijgroep

- naamgeving net als bij ethyl- en methylgroepen (nummers en alfabetische volgorde)

naam ? (denk aan
di, tri en lokatie!)

tip

1. langste keten (meth, eth, prop, but, ...)
2. hoeveel Cl (di, tri, ...)
3. op welke C's zit een Cl (geef alle lokaties)

naamgeving halogeenalkanen

2,2-dichloorpropaan

1,1,1,2-tetrachloorethaan

hoe heet 'ie?

1. 1-broomprop-3-een
2. prop-1-een-3-bromide
3. 3-broomprop-1-een
4. 3-broompropeen

dubbele binding krijgt laagste nummer (C₁)

Bij de nummering gaat een dubbele binding altijd voor zijgroepen. 

Alkanolen

Alkanolen = koolwaterstof met op minimaal één plek een alcoholgroep (-OH) in plaats van een waterstofatoom.
Naam: -ol als achtervoegsel. 

1. langste: 2 C dus ethaan

2. geen c=c

3. er zit een -OH aan de C

4. naam = ethanol

Alkanolen

Alkanolen = koolwaterstof met op minimaal één plek een alcoholgroep (-OH) in plaats van een waterstofatoom.
Naam: -ol als achtervoegsel. 

Als de -OH groep op meerdere plekken kan zitten (Bv. 1e of 2e C), geven we ook aan waar de -OH groep zit: propaan-2-ol.

Karakteristieke groepen

Halogeenalkanen	Alkanolen	Alkaanzuren
~F, ~I, ~Cl, ~Br
Voorvoegsel Fluor, Jood, chloor of broom met locatie (aan welke C?)	Achtervoegsel -ol met locatie (cijfer aan welke C).	Volgende les.

Leerdoelen

• Ik weet wat karakteristieke groepen zijn.
• Ik kan een systematische naam en structuurformule geven van alkaanzuren.
• Ik kan aan de hand van een structuurformule voorspellen of een stof hydrofiel of hydrofoob is. 

Hydrofiel & hydrofoob

Stoffen die goed oplosbaar zijn in H2O; zijn hydrofiel.

Stoffen die slecht oplosbaar zijn in H2O; zijn hydrofoob.
(fobie = angst; "bang voor water")

Hydrofiel/hydrofoob

Heeft een molecuul een -OH of een -NH groep?

--> Hydrofiele stof

Deze moleculen kunnen waterstofbruggen
aangaan met watermoleculen. 

Een waterstofbrug komt tot stand tussen
de H-atoom van een OH- of NH-groep
en het O- of N-atoom van de andere
OH- of NH-groep. We geven dit weer met een stippellijn. 

Wat is hydrofiel & hydrofoob?

• Hydrofiel: waterlievend
  

      --> Hydrofiele moleculen lossen goed op in   

        water. Bijvoorbeeld: alkanolen en alkaanzuren;
        met -OH groep. 

• Hydrofoob: watervrezend                                                       ---> Hydrofobe moleculen lossen slecht op in water.
  Bijvoorbeeld: (halogeen)alkanen en alkenen. 

Tekst

Hydrofiel en hydrofoob mengen

• Hydrofiel mengt met hydrofiel
  
  
• Hydrofoob mengt met hydrofoob
  
  
• Hydrofoob mengt niet met hydrofiel 

Hydrofiel en hydrofoob mengen

• Emulgator: een combinatie van hydrofiele kop en hydrofobe staart.
  
  
  
• Afb. 7.28 hydrofobe staart gericht naar de olie en hydrofiele kop naar water. Hierdoor blijft de olie gemengd in het water. 

Alkaanzuren

Alkaanzuren = een alkaan met minimaal één zuurgroep (-COOH) in plaats van een -CH₃. 
Naam: -zuur als achtervoegsel. 

1. langste: 2 C dus eth-

2. geen c=c, dus uitgang -aan

3. er zit een -COOH in

4. naam = ethaanzuur

Alkaanzuren

Alkaanzuren = een alkaan met minimaal één zuurgroep (-COOH) in plaats van een -CH₃. Naam: -zuur als achtervoegsel. 

Naam = pentaanzuur

De C van de zuurgroep tellen we mee in de hoofdketen (dat maakt 5 C's: pent). 

Alkaanzuren

Alkaanzuren = een alkaan met minimaal één zuurgroep (-COOH) in plaats van een -CH₃. Naam: -zuur als achtervoegsel. 

Naam = pentaanzuur

Moeten we de locatie van de zuurgroep aangeven?

Opdracht

1.

2.

3. butaandizuur

  

Karakteristieke groepen

Halogeenalkanen	Alkanolen	Alkaanzuren
~F, ~I, ~Cl, ~Br
Voorvoegsel Fluor, Jood, chloor of broom met locatie (aan welke C?)	Achtervoegsel -ol met locatie (cijfer aan welke C).	Achtervoegsel -zuur