par 2: Meer geld, meer welvaart en luxe

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

Cultureel-Mentale ontwikkelingen na 1945

Par 2

Leerdoelen

Aan het eind van deze les ...

...ken je de begrippen consumptiemaatschappij, loongolf, secularisatie, Amerikanisering, gastarbeiders.  (R)

...kan je uitleggen hoe de welvaart steeg in de jaren zestig. (T1)

...kan je benoemen dat de televisie een grote invloed had op de samenleving. (T1)

...kan je uitleggen dat secularisatie ontzuiling tot gevolg had. (T1)

Wat was de situatie
na de Tweede Wereldoorlog?

2. Meer geld, meer vrije tijd en meer luxe.

Waardoor veranderde Nederland vanaf de jaren zestig?

Toenemende welvaart

• De Nederlandse economie was halverwege de jaren vijftig hersteld. Ook in de rest van Europa gaat het goed.
• 1953: lonen stegen iets.
• 1959: Gasbel ontdekt in Slochteren (Groningen) > overheid verdiende veel geld aan de verkoop van dat gas. 
• 1963: Overheid bepaalt niet langer hoe hard de lonen mogen stijgen (ofwel; de loongolf).

loongolf

Enorme stijging van de lonen in een korte tijd. In de jaren '60 vond er een loongolf plaats waarbij de lonen wel met tien procent stegen.

Bron: Reclame van DAF (Doorne Automobiel Fabrikant) uit 1958. De 'truttenschudder'.

Consumptiemaatschappij

Mensen gingen steeds meer geld uitgeven aan luxegoederen. 

Hierdoor werd Nederland een consuptiemaatschappij.

Bron: Mensen kunnen meer luxeartikelen kopen. Een demonstratie van een elektrische grill.

consumptiemaatschappij

Maatschappij waarin mensen een groot deel van hun inkomen besteden aan producten die ze voor hun levensonderhoud niet nodig hebben.

0

De televisie!

Nog niet iedereen had in de jaren zestig een televisie. Er werd maar een paar uur per dag uitgezonden (zwart-wit). Gevolg is dat iedereen naar alle programma's kijkt en niet alleen naar de programma's van de eigen zuil. 

In de tweede helft van de jaren zestig werd de televisie een massamedium.

Bron: Begin jaren zestig had nog niet iedereen televisie, dus kwam de hele buurt bij jou kijken. 

uitleg 'De Dappere Dodo'

De dappere dodo was een kinderprogramma van de KRO uit de jaren zestig. (Werd uitgezonden tussen 1955 en 1964. Het ging om een jongen 'Dappere Dodo' die met vrienden Kees, Ome Harrekie, de Kapiteit, Opa Buiswater en Juffrouw Vulpen allerlei avonturen beleefde.

uitleg 'Pension Hommeles'

Pension Hommeles werd uitgezonden door de VARA tussen 1957 en 1959. Het gaat over een pension waar alles mis gaat tussen bewoners. Het is geschreven door Annie M.G. Schmidt.

Leerlingen laten nadenken over de vraag: hoeveel tv kijk jij? Hebben jullie een televisie in huis?

Leg uit dat de televisie in de jaren zestig voor een grote verandering zorgde.

1. Mensen keken ook naar programma's van andere zuilen (dus niet alleen de eigen zuil).

2. De televisie bereikte een hele grote groep mensen en werd daardoor een massamedium.

De dappere dodo was een kinderprogramma van de KRO uit de jaren zestig. (Werd uitgezonden tussen 1955 en 1964. Het ging om een jongen 'Dappere Dodo' die met vrienden Kees, Ome Harrekie, de Kapiteit, Opa Buiswater en Juffrouw Vulpen allerlei avonturen beleefde.

Eropuit!

Door groeiende welvaart konden meer mensen een auto betalen. Met als gevolg dat uitstapjes makkelijker werden. 

Mensen gingen naar pretparken (Efteling) of op vakantie (in Nederland of naar het buitenland). Soms pakten ze zelfs het vliegtuig.

Bron: Bermtoerisme in de jaren zestig was enorm populair. Foto uit 1963.

Zo zag de Efteling er vroeger uit. 

Oorzaken van secularisatie

• Mensen hadden meer vrije tijd.
• Meer mensen woonden in de stad. Kwamen daardoor in contact met niet- en/of anders-gelovigen. (minder sociale controle)
• Door de televisie kregen mensen een andere mening dan die van de kerk.

Het gevolg was dat het aantal mensen dat naar de kerk ging daalde. Dit noemen we secularisatie. 

secularisatie

Proces waarbij de kerk steeds minder invloed heeft op het leven van de mensen.

Bron: De Broederenkerk in Zutphen is nu een bibliotheek. 

Ontzuiling

Doordat de mensen van verschillende zuilen dus steeds meer in aanraking kwamen met elkaar, nam de invloed daarvan af. Dit noemen we ontzuiling. 

ontzuiling

Proces waarbij de bevolking niet langer was verdeeld in vier groepen (zuilen).

Amerikanisering

In de jaren zestig was Amerika voor veel mensen hét grote 

voorbeeld. 

• Bondgenoot en bevrijder in 1945.
• Marshallhulp had geholpen met wederopbouw.
• Nieuwe luxeproducten kwamen uit Amerika.

Die Amerikaanse invloed op de Nederlandse samenleving noemen we amerikanisering. 

amerikanisering

De toenemende invloed van de Amerikaanse cultuur.

Oorzaken gastarbeiders

• Doordat het goed ging met de economie in de jaren vijftig en zestig ontstonden er veel extra banen. 
• Nederlanders waren de zaterdag vrij en gingen eerder met pensioen.
• Nederlanders waren na de oorlog geëmigreerd.

Het werd dus moeilijk om voor het zware en vieze werk (in fabrieken en mijnen) mensen te vinden. 

Gastarbeiders

In andere landen (zoals Marokko, Turkije en Spanje) ging het niet goed met de economie. 

Nederlandse bedrijven en de overheid haalden dus mensen uit die landen naar Nederland om te werken, als gastarbeiders. 

• ondanks laag loon waren deze mensen tevreden.
• deden werk waarvoor geen kennis van Nederlandse taal of cultuur nodig was.

gastarbeider

Persoon die voor een bepaalde tijd naar een ander land gaat om te werken. 

Bron: Gastarbeiders werken aan motoren in een Nederlandse fabriek in de jaren zestig. 

0

Gevolgen gastarbeiders

De Nederlandse overheid vond het niet nodig om deze mensen Nederlands te leren of te laten integreren. 

Verwachting: na een paar jaar terug naar het eigen land.

Werkelijkheid: gastarbeiders haalden familie naar Nederland en vestigden zich permanent!

Begrippen uit deze les

• Consumptiemaatschappij
• Loongolf
• Amerikanisering
• Secularisatie
• Gastarbeider
• Ontzuiling

Jaartallen uit deze les

• 1953: Eerste loonstijging na de Tweede Wereldoorlog
• 1959: gasbel bij Slochteren (Groningen) ontdekt. 
• 1960: invoering van de vrije zaterdag.
• 1961: Eerste gastarbeiders naar Nederland.
• 1963: Einde van de geleide loonpolitiek.

Jaartallen uit deze les

• 1961: Eerste gastarbeiders naar Nederland.