Grammatica zinsdelen en woordsoorten h4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

dinsdag 24 mei

Uitleg bijwoordelijke bepalingen

Aan het eind van de les ken ik de verschillende bwb's

Mijn vrienden hebben regelmatig flinke verslagen geschreven voor aardrijkskunde.

Sindsdien wordt de stof bij alle vakken door de leerlingen beter uitgewerkt.

BWB

- Niet elke zin heeft een bwb.

- Er kunnen meer bwb's in een zin staan. 

- BWB begint vaak met een VZ. 

- Woorden als: niet, wel, misschien, waarschijnlijk, zeker, absoluut, etc -> BWB

Bijwoordelijke bepaling

VWO moet de verschillende soorten bwb's kunnen herkennen. 

Bijwoordelijke bepaling

voorbeelden (welke vragen?)

| Ik | koop | een fiets.||

| Ik | koop | morgen | een fiets | in de winkel. ||

| Hij | gaat | trainen.|| 

| Over een week | gaat | hij | flink | trainen |   in het sportcentrum. ||

Wat wil je nog herhalen?

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

bijwoordelijke bepaling

zin in stukken verdelen

Noteer een zin met een bijwoordelijke bepaling van plaats.

Noteer een zin met een bijwoordelijke bepaling van tijd.

Noteer een zin met een bijwoordelijke bepaling van oorzaak.

Noteer een zin met een bijwoordelijke bepaling van richting.

Bijwoord (BW)

Veelvoorkomende bijwoorden:

• altijd, plotseling, soms, even, overal, waar, hoe, nog, ook, wel, toch, eigenlijk, niet, nooit, misschien, helaas, hopelijk

Bijwoord

Een bijwoordelijke bepaling van één woord bestaat uit een bijwoord.

Er bestaan veel verschillende bijwoorden. Een bijwoord zegt iets over tijd, plaats, zekerheid of ontkenning. De vraagwoorden horen er ook bij.

niet, morgen, maandag, wel, zeker, soms, waarom

Bijwoord of bijwoordelijke bepaling?

Het verschil tussen bijwoordelijke bepaling en bijwoord:

Een bijwoordelijke bepaling is een zinsdeel.

Een bijwoord is een woordsoort.

Ze zijn onveranderlijk.

Waar en wanneer zijn bijwoorden want het gaat om plaats en tijd.

Bijwoord

Een bijwoord kan ook iets zeggen over een:

Werkwoord

• Op school leerde ik netjes schrijven.

Bijvoeglijk naamwoord

• Dit park bevat prachtig mooie visvijvers.

Ander bijwoord

• Kjeld Nuis kan heel hard schaatsen.

Wat zijn bijwoorden?

1. Geven extra informatie bij een werkwoord
2. Geven extra informatie bij een zelfstandig naamwoord
3. Geven extra informatie bij een bijvoeglijk naamwoord.
4. Geven extra informatie bij een ander bijwoord.

Wat zijn de bijwoorden?

1. in, op, onder
2. gedurende, tijdens, te
3. heel, niet, snel
4. erg, wel, over

Straks, hier en overal zijn bijwoorden. Wat zijn ook bijwoorden?

1. Woorden als nog, immers en niet
2. Woorden als waardoor, waarmee en hoe
3. Woorden als mooie, gele en houten
4. Woorden als wie, wat en welke

Een bijwoord kan alleen iets zeggen over een ander bijwoord.

1. juist
2. onjuist

Zoek de bijwoorden

Als je daar rechtsaf gaat, kom je bij het feest.

1. je
2. rechtsaf
3. daar
4. bij

Het bijwoord kan iets zeggen over:

1. Het bn of een ww
2. Het zn of een bn
3. Het belangrijkste ww
4. Het ww of een voorzetsel

Zoek het bijwoord:

1. Ik
2. altijd
3. heb
4. pech

Losse woorden als bijwoordelijke bepaling zijn als woordsoort altijd een bijwoord

1. waar
2. niet waar

Woordsoorten die je moet kennen:

• lidwoorden: bepaald en onbepaald
  
• werkwoorden: zelfstandig, hulp- en koppelwerkwoord
• zelfstandige naamwoorden + eigennaam
  
• voorzetsel
• bijvoeglijk naamwoord
• bijwoord
• voegwoord
• voornaamwoorden: aanwijzend, vragend, persoonlijk, bezittelijk
  

Lidwoord (lw)

Het Nederlands kent drie lidwoorden (lw): de, het, een

LW deel 2

De drie lidwoorden worden verdeeld in

Het bepaalde lidwoord (blw): de, het (geeft één speciaal ding aan)

Het onbepaalde lidwoord: een (kan elke willekeurig ding zijn)

Het voorzetsel (vz)

Een voorzetsel is een woord dat je niet kunt veranderen. Het is dus altijd hetzelfde, of het nu voor een zn in enkel- of in meervoud staat.

Je kunt een vz voor een zelfstandig naamwoord zetten:

De vogel vloog tegen het raam.

Het aanwijzend voornaamwoord (aanw.vnw.)

Het woord zegt het al; het aanwijzend voornaamwoord wijst (bijna) letterlijk iets of iemand aan.

Kijk hier voor voorbeelden.

Deze, die, dit, dat, zulk(e), zo'n, dergelijk(e), dezelfde, hetzelfde, zelf)

Bezittelijk voornaamwoord (bez.vnw)

Het bezittelijk voornaamwoord staat bijna altijd voor een zelfstandig naamwoord. Het zelfstandig naamwoord is dan van iemand.

Voorbeelden

Het zelfstandig naamwoord (zn)

Zelfstandig naamwoorden zijn woorden waar je een lidwoord voor kunt zetten.

Znw is een naam voor een mens, dier, plant, ding of gevoel.

ZN deel 2

Ook eigennamen (Caro, Frankrijk, de Mont Blanc, de Amstel) zijn zelfstandige naamwoorden.

Het bijvoeglijk naamwoord (bn)

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een  zelfstandig naamwoord. Het geeft een eigenschap, kenmerk of toestand aan van een zelfstandig naamwoord. Vaak staan ze voor het zn waar ze bij horen, maar niet altijd!

Voorbeelden:

de rode auto -->  rode zegt iets over auto en is dus bn.

de auto is rood --> rood zegt auto en is dus bn.

Het vragend voornaamwoord (vr.vnw)

Het vragend voornaamwoord verwijst naar personen of dingen die ergens naar 'vragen'.

De vragende voornaamwoorden zijn: wie, wiens, wat, wat voor (een), welk en welke

Voorbeelden

Het bijwoord (bw)

Een bijwoord zegt iets over hoe, wanneer, waar iets gebeurt. Een bijwoord kan iets zeggen over alle andere woordsoorten BEHALVE over een zn (want dat doet het bn al).


Als zinsdeel is het bijwoord in zijn eentje een bijwoordelijke bepaling.

Het koppelwerkwoord (kww)

Bij een naamwoordelijk gezegde is er altijd sprake van een koppelwerkwoord in combinatie met een naamwoordelijk deel, dat wordt dan samen met de rest van de werkwoorden het naamwoordelijk gezegde genoemd.

De kww zijn: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten  (dunken) en (voorkomen)   

Let op betekenissen:

lijken: niet in lijken op

schijnen: niet als in de zon schijnt

heten: niet als in ik heet Caro, maar als het heet hier leuk te zijn (soort schijnen)

dunken en voorkomen: zie heten

Het zelfstandig werkwoord (zww)

Het zelfstandig werkwoord is het belangrijkste werkwoord in een zin en geeft altijd een handeling (actie) aan. Het zelfstandig werkwoord is voor de betekenis van een zin onmisbaar. Als je het weg zou laten in een zin, blijft een zin over die niet te begrijpen is.

Het hulpwerkwoord (hww)

Hulpwerkwoorden staan nooit in hun ééntje in een zin!
Ze komen dus alleen voor als er twee of meer werkwoorden in de zin staan.
Hulpwerkwoorden bieden hulp aan het zelfstandig werkwoord of het koppelwerkwoord.
In een zin kunnen meerdere hulpwerkwoorden voorkomen.

Persoonlijk voornaamwoord (pers.vnw)

Het persoonlijk voornaamwoord verwijst naar een persoon of een groep personen, zonder ze bij naam te noemen.

Vervang de persoonlijke voornaamwoorden door namen van personen als je het niet zeker weet. Kun je het niet vervangen door een naam, dan is het dus geen persoonlijk voornaamwoord!

Voorbeelden

Voegwoorden

1. (Nevenschikkende) voegwoorden: en, dus, maar, of, want 
2. (Onderschikkende) voegwoorden: aangezien, omdat, terwijl, toen, zodra, dat...

Voegwoorden

Nevenschikkende voegwoorden verbinden:

• twee woorden
• twee woordgroepen
• twee hoofdzinnen
• twee bijzinnen