5.2. Een glorieuze Gouden Eeuw 1 les versie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Welkom!

5.2 een glorieuze Gouden Eeuw

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen waarom Nederland in de 17e eeuw een rijk land werd

Leervragen

• 1. Ik kan uitleggen waarom Amsterdam het centrum van de handel werd in de 16e en 17e eeuw
• 2. Ik kan uitleggen hoe de VOC en WIC onderdeel zijn van de wereldeconomie
• 3. Ik kan uitleggen wat de relatie tussen slavenhandel en slavenarbeid op plantages is

Hoe wordt de Republiek rijk? (1)

• 1568-1648: Tachtigjarige oorlog (Nederlandse Opstand)

• Oorlog is in principe slecht voor de handel, maar de oorlog werd vooral in de Zuidelijke Nederlanden uitgevochten (huidige België)

• Haven van Antwerpen werd afgesloten: handelschepen wijken uit naar Amsterdam

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

1588 -1795

Hoe wordt de Republiek rijk? (2)

• Nederland heeft niet heel veel producten/grondstoffen

• Vooral veel zuivelproducten

• Oplossing: stapelmarkt.

• Amsterdam wordt één grote marktplaats voor Europese producent

Stapelmarkt

Republiek wordt handelscentrum van Europa

Bloei van Amsterdam

• Door: stapelmarkt en wisselbanken.
• Wisselbank: alle muntsoorten kunnen hier gewisseld worden in de Gulden Florijn.
• Veel mensen wilden in Amsterdam geld komen verdienen -> beurs: mensen handelen hier met elkaar/investeren geld.
• Dus: veel werkgelegenheid en welvaart.
• Ze gaan daarom ook de grachtengordel aanleggen.

Aantekeningen

• Doel: monopolie op de specerijenhandel ten oosten van Kaap de Goede Hoop

VOC: Verenigde Oost-Indische Compagnie

• Doel: tegen Portugal in, zelf specerijenhandel (niet duur meer inkopen). 
• Van Oldenbarnevelt: samenwerken voor succes -> oprichting Compagnieën.
• 1602: oprichting Verenigde Oost-Indische Compagnie.
• VOC krijgt monopolie op specerijenhandel.

Varen naar de Oost

• Gevaarlijk oorlog voeren en/of verdragen sluiten, komen de schepen met bemanning wel terug?
• Risico verkleinen: investeren in aandelen: de mensen krijgen een deel van de winst (VOC kan zo ook alles betalen).
• VOC = eerste bedrijf, eerste Naamloze Vennootschap.
• Aandeelhouders zonder registratieplicht.
• Niet alleen handel, ook handelsposten (Batavia op Java).
• Onder Jan Pieterszoon Coen, met geweld heerser over de Oost.

Jan Pieterszoon Coen

• Berucht vanwege het gebruik van geweld

• 1617 Gouverneur- Generaal van Nederlands-Indië

• Vermoorden of verbannen van de bevolking van de Banda-eilanden, genocide 1621

Aantekeningen

Overeenkomsten VOC en WIC

• Beide multinationals: actief in meerdere landen.
• Beide een monopolie. WIC: handel tussen de West-Afrikaanse kust, Noord- en Zuid-Amerika. VOC: handel met Oost.
• Beide recht om oorlog te voeren in naam van de Republiek. 

West Indische Compagnie 

• Opgericht in 1621
• Handelsmonopolie op West 

• Doelen:
• Handel in plantageproducten
• Handel in slaven 
• Kaapvaart

De vaarroute van de VOC en de WIC:

Hierna: Wat is de WIC nog meer?

• 1 juli viering afschaffing slavernij ( 1863)

Een schip dat vanuit Amsterdam naar de landen rond de Oostzee vaart, is geladen met:

1. kaas, textiel en vis
2. wijn en olie
3. specerijen
4. graan en hout

Een schip dat vanuit de landen rond de Oostzee naar Amsterdam vaart, is geladen met:

1. kaas, textiel en vis
2. wijn en olie
3. specerijen
4. graan en hout

De VOC verhandelde vooral

1. Slaven
2. Aardappels
3. Kruiden
4. Maïs

In welk jaar werd de VOC opgericht?

1. 1601
2. 1602
3. 1701
4. 1702

VOC staat voor

1. Vereniging Oost-Indische Compagnie
2. Verenigde Oost-Indie Compagnie
3. Verenigde Oost-Indische Compagnie
4. Verenigde Oost-Indische Campagne

Leg in je eigen woorden uit wat
de 'Staten-Generaal' betekent

Leg in je eigen woorden
uit wat de 'VOC' betekent

Leg in je eigen woorden uit wat
een 'stapelmarkt' betekent

Geef een aantal voorbeelden
van 'specerijen'

Begrippen uit deze les

• De Nederlandse Opstand
• Staten-Generaal
• stapelmarkt
• specerijen
• Kaapvaart
• Driehoekshandel
• WIC &VOC

Aantekeningen