5.3 Het zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.3 Het zenuwstelsel

- Voorkennis

- Uitleg over het zenuwstelsel

- Aan de slag

Leerdoelen

5.3.1 Je kunt de bouw, functies en werking van de verschillende delen van het zenuwstelsel beschrijven.

5.3.2 Je kunt de bouw en signaalverwerking van de verschillende typen zenuwcellen beschrijven.

5.3.3 Je kunt de bouw, functies en werking van de hersenen en het ruggenmerg beschrijven.

Nieren

Rode bloedcellen

Rood beenmerg

EPO

Lever

Adrenaline

Bijnier

Geel beenmerg

Als ik meer ADH heb, dan moet ik...

1. meer plassen
2. minder plassen

Adrenaline wordt gemaakt in de ...

Brugklasstof

Wat is de functie van het zenuwstelsel?

Zintuigcellen zetten prikkels om in (...)

Wat is een impuls?

Wat is de weg van het geluid naar je hersenen?

-->

-->

-->

-->

-->

-->

Je bent je nu bewust van de prikkel

Je hersenen beslissen hoe je op de prikkel gaat reageren

Je hersenen sturen berichten via de zenuwen

De berichten van je hersenen "vertellen" hoe je lichaam moet reageren. 

Elk zintuig zet prikkels om in berichten. Deze berichten heten impulsen

Zenuwen brengen deze berichten naar je hersenen

Lichtprikkels van de patat komen op zintuigcellen in                               . Impulsen lopen via                                      naar de                                                     , waar je je bewust wordt van de waarneming. Dan worden er impulsen via het 

doorgegeven aan de armspieren door

                                       . Je pakt de patat.

het oog

hersenen

ruggenmerg

gevoelszenuwen

bewegingszenuwen

Het zenuwstelsel: communicatienetwerk van je lichaam

Centraal zenuwstelsel (CZS):  hersenen + ruggenmerg

Perifeer zenuwstelsel: alle zenuwcellen in de rest van het lichaam

Op basis van functie:

Animale zenuwstelsel: bewuste reacties, houding/beweging

van het lichaam en reflexen.

Autonome zenuwstelsel: werking van inwendige organen, niet

onder invloed van wil.

Signaalverwerking

Prikkel = invloed uit het milieu.

1. Zintuigcellen zetten prikkels om in impulsen.

2. Zenuwcellen geleiden de impulsen naar het

centrale zenuwstelsel.

3. Centrale zenuwstelsel (hersenen) verwerkt de

impulsen --> stuurt impulsen naar spieren en klieren.

4. Spieren/klieren reageren op de impulsen = reactie.

Zenuwcellen

Zenuwweefsel bevat zenuwcellen (neuronen).

Zenuwcel = cellichaam met uitlopers. Alle cellichamen van zenuwcellen liggen in of dichtbij het centrale zenuwstelsel.

Dendriet = uitloper zenuwcel: ontvangt impulsen en geleidt ze naar cellichaam.

Axon = geleidt impulsen van cellichaam af. Een axon is een lange uitloper die aan het einde vertakt. Axonen zitten aangesloten op doelwitcellen. Dat kunnen andere zenuwcellen zijn, maar ook spiercellen of kliercellen.

Myelineschede: bestaat uit cellen van Schwann. Zorgt voor snelle impulsgeleiding.

Impulsoverdracht (1)

Impulsen kunnen worden overgedragen van de ene zenuwcel naar de andere zenuwcel via de synapsen (uiteinde vertakking axon).

De synaps is het contactpunt van het axon en een doelwitcel.

Impulsoverdracht (2)

Aan het uiteinde van een axon zitten blaasjes met neurotransmitters (signaalmoleculen).

Impuls: blaasjes versmelten met celmembraan --> neurotransmitters komen vrij in synaptische spleet --> binden aan receptoren in membraan doelwitcel --> reactie.

Daarna: nt's laten los --> weer opgenomen door axon of afgebroken in spleet --> zo geen nieuwe impuls.

Typen zenuwcellen

Gevoelszenuwcellen = impulsen van zintuigcellen naar CZS (cellichaam vlakbij CZS).

Schakelcellen = impulsen binnen CZS.

Bewegingszenuwcellen = impulsen van CZS naar spieren en klieren (cellichamen in CZS).

Zenuw = bevat uitlopers van 

gevoels- en bewegings

zenuwcellen.

3 typen zenuwcellen

Aan de slag

5.3 opdracht 22 t/m 25 (26 t/m 32)

Klaar?

- Samenvatten

- Oefenen op biologiepagina.nl

Laatste 5 - 10 min.: leerdoelencheck.

Grote hersenen

Hersenstam

Kleine hersenen

Ruggenmerg

Via welke zenuwcellen worden impulsen geleidt van de zintuigcellen naar het CZS?

1. Motorische zenuwcel
2. Sensorische zenuwcel
3. Schakelcel

Waarom lopen impulsen altijd van axon -> dendriet maar niet van dendriet -> axon?

Hoe wordt nummer 1 genoemd?

1. Dendriet
2. Axon
3. Synaps
4. Myeline

Neurotransmitters

Doelwitcel

Receptor

Uiteinde van axon

Synaptische spleet

5.3 Het zenuwstelsel

- Voorkennis

- Uitleg over het zenuwstelsel

- Aan de slag

Voorkennis:

1. Wat is het verschil tussen het centrale en het perifere zenuwstelsel?

2.Uit welke drie onderdelen bestaan de hersenen?

3. Wat is een myelineschede?

Leerdoelen

5.3.1 Je kunt de bouw, functies en werking van de verschillende delen van het zenuwstelsel beschrijven.

5.3.2 Je kunt de bouw en signaalverwerking van de verschillende typen zenuwcellen beschrijven.

5.3.3 Je kunt de bouw, functies en werking van de hersenen en het ruggenmerg beschrijven.

1. Centraal: hersenen en ruggenmerg, perifeer: zenuwen

2. Grote hersenen, kleine hersenen en hersenstam

3. Bestaat uit cellen van Schwann, zit om axon heen voor snelle impulsgeleiding.

Hersenen

Omgeven door hersenvliezen: bescherming.

In de holten wordt hersenvocht aangemaakt --> voor bescherming, transport en juiste temperatuur.

Hersenen:

- Grote hersenen

- Kleine hersenen

- Hersenstam

Verwerking

Impulsen van linkerhelft lichaam --> rechterhelft hersenen en

andersom.

Grote hersenen = bewustwording van waarnemingen +

impulsen voor aansturen bewuste bewegingen.

Kleine hersenen = handhaven evenwicht en coördinatie

van bewegingen.

Grote en kleine hersenen: linkerhelft - hersenbalk - rechterhelft

Hersenschors = cellichamen

van schakelcellen (grijze stof).

Hersenmerg = uitlopers van 

schakelcellen (witte stof).

Hersenstam = verbinding tussen

g+k hersenen en ruggenmerg. Belangrijke

functies: hartritme, ademhaling, bloeddruk.

Hersenschors gebieden (binas 88C)

Plaats in de hersenschors waar impulsen 

aankomen en worden verwerkt.

Rechts en links zijn ook verschillend,

bijv. gezichten herkennen beter met

rechts en spreken meer links.

Ruggenmerg = gemengde zenuwen

Rugkant: uitlopers van gevoelszenuwcellen verbonden aan schakelcellen.

Buikkant: uitlopers van bewegingszenuwcellen (cellichamen in ruggenmerg)

Witte stof = uitlopers schakelcellen

Grijze stof = cellichamen schakel (rug) en 

cellichamen bewegingszc (buik)

Aan de slag

5.3 opdracht (22 t/m 25) 26 t/m 32 (gebruik BINAS!)

Klaar?

- Opdrachten nakijken (en verbeteren)

Dan samenvatten of oefenen op biologiepagina.nl