12/9, les 4 wwspelling onv. dw, tt, vt vdw, gebiedende wijs, Engelse ww en bijvoeglijk gebruik vdw

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Werkwoordspelling

Lesplanning

• Korte activiteit
• Wat weet je nog?
• Kort bespreken toets ww spelling
• Korte herhaling theorie voor wie dat nodig hebben.


• Werken 

• Afsluiten 
  

Spelen met woorden: raadsels

Geef iedereen de kans om het raadsel op te lossen: roep je geen antwoorden door de klas, maar doe je het in je hoofd.

• Lees eerst het raadsel en probeer hem in je hoofd op te lossen (schrijf je antwoord eventueel even in je schrift op)
  
• Schrijf je antwoord in de volgende sheet.
  
• Denk aan hoofdletters en leestekens.
  

Het begint met een ‘t’, het zit vol
met ‘t in en eindigt met een ‘t’.
Welk woord is het?

Als ik jong ben, ben ik lang.
Hoe ouder ik ben, hoe korter.
Wat ben ik?

Als ik het heb, deel ik het niet.
Als ik het deel, heb ik het niet.
Wat is het?

Lesdoel:

Aan het einde van deze les heb je geoefend met werkwoordspelling:

• pvtt
• pvvt
• vd 
• bijvoeglijk gebruikt vd (bn)
• gebiedende wijs
• onvoltooid deelwoord

• Aan het einde van deze les kun je de werkwoordspelling van pvtt, pvvt, vd, het bijvoeglijk gebruikt vd (bn) en onvoltooid deelwoord, volgens de Nederlandse spellingsregels toepassen.                                           
  

Schrijf drie dingen op
die je van de vorige les hebt
onthouden.

Voor het spellen van de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd kan je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

Voor het spellen van het voltooid deelwoord kun je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

Voor het spellen van de persoonsvorm in de verleden tijd kun je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

De leerling liepen (mopperen) de klas in.

1. mopperende
2. moppert
3. mopperend
4. mopperente

Twee vliegtuigen (landen) een uur te laat.

1. landen
2. landden
3. lande
4. landde

De docent (beantwoorden) de mail op zijn werkdagen.

1. beantwoorden
2. beantwoort
3. beantwoord
4. beantwoordt

De docent heeft (zeggen) dat ze trakteert als iedereen een voldoende haalt.

1. gezegt
2. gezegdt
3. gezegd
4. gezecht

De kijkers (raten) het programma van gisteren met een 8?

1. rate
2. ratete
3. raten
4. rated

Vind jullie dat je genoeg (oefenen) hebt voor de toets?

1. geoefent
2. geoefend
3. Geoefendt
4. geoevend

Is het tegenwoordige tijd (tt)? --> drie keuzes

Meervoud (MV) = wij, jullie, zij = Infinitief = hele werkwoord 

(Stam = infinitief - 'en')

Enkelvoud (EV) = ik-vorm of ik-vorm+t

Ik vorm Ik loop naar huis

Jij/hij/zij/je/het/u VOOR het werkwoord staat = ik-vorm+t Jij loopt naar huis.

Je/jij DIRECT ACHTER de persoonsvorm: ik-vorm Dan loop je naar huis. - Loop jij naar huis?

Verleden tijd: zwak of sterk?

Zwak/regelmatig:

klank blijft gelijk

Sterk/onregelmatig:

 klank verandert

Is het verleden tijd?

Is het een sterk (onregelmatig) werkwoord?

Bij sterke (regelmatige) werkwoorden verandert de ik-vorm van klank als je het werkwoord in de verleden tijd zet. 

Je kunt de verleden tijd dan alleen bepalen als je de verleden tijdsvorm weet. 

Daar komt dus een stukje taalgevoel/taalervaring bij kijken. Dit moet je dus weten!

Is het verleden tijd?

Is het een zwak (regelmatig) werkwoord?

Regel: Ik vorm + de(n) of te(n) --> de n is voor meervoud

Eindigt de stam op een t of een d? Dan staat er dus dubbel of dubbel dt!

Staat de laatste letter van de stam (hele werkwoord -en) in 'T KoFSCHiP?

(infinitief = wachten - stam = wacht) 

EV = ik-vorm +te     De hond blaft - De hond blafte     Zij wacht --> Zij wachtte

MV = ik-vorm +ten   De honden blaffen - De honden blaften     Jullie wachten --> Jullie wachtten

Staat de laatste letter van de stam niet in 't kofschip?

(infinitief = blozen -stam = bloz) 

EV = ik-vorm +de       U bloost --> u bloosde         Hij brandt de kaars - Hij brandde de kaars

MV = ik-vorm +den    Wij blozen --> wij bloosden       Jullie branden de kaars  - Jullie brandden de kaars

Voltooid deelwoord

• Heeft een hulp werkwoord nodig,
  
• Herken je aan ge-, be- en ver-
  
• Eindigt vaak op een d of t

Twee trucjes:

1. Je hoort vaak of een voltooid deelwoord op een -t of -d eindigt door het woord langer te maken (er een -e achter te denken).    --> Branden-  gebrande (kaars) -( De kaars IS gisteren) gebrand 
2. Je kunt de regel van ‘T KoFSCHiP toepassen. 

• Eindigt de stam op een letter uit 'TKoFSCHiP? Dan schrijf je een t. Vissen - stam = vis - Ik heb gevist
  
• Eindigt de stam niet op een letter uit 't kofschip? Dan schrijf je een d.  Rennen - stam = ren - Ik heb gerend

Voltooid deelwoord eindigt op -d of -t

Als het voltooid deelwoord eindigt op -d of -t en het is bijvoeglijk gebruikt, dan schrijf je het zo kort mogelijk:

Verpesten - het feest is verpest (voltooid deelwoord) - het verpeste feest (bijv. naamwoord)

Dus niet zoals je zou spellen in de verleden tijd: hij verpestte het feest!

Zeven - die bloem is gezeefd (voltooid deelwoord) - de gezeefde bloem (bijv. naamwoord)

Zoeken - de sleutel is gezocht (voltooid deelwoord) - de gezochte sleutel (bijv. naamwoord)

Kopen - de trui is gekocht (voltooid deelwoord) - de gekochte trui (bijv. naamwoord)

Altijd zo kort mogelijk: 

Je schrijft het bijvoeglijk naamwoord zo kort mogelijk, maar zorgt wel dat de uitspraak nog altijd klopt: geen tt of dd zoals in de verleden tijd gebeurt, behalve als de dd of tt al in het hele werkwoord staan (spelling/uitspraak) 

' De verbrede weg' in plaats van 'de verbreedde weg'.

 'De verpotte plant', anders staat er 'de verpote plant'.

Voltooid deelwoord eindigt op -en

 

Van verschillende sterke werkwoorden eindigt het voltooid deelwoord op -en. 

In deze gevallen eindigt ook het bijvoeglijk naamwoord op -en. 

dragen - de pet is gedragen (voltooid deelwoord) - de gedragen pet (bijv. naamwoord)

helpen - de klant is geholpen (voltooid deelwoord) - de geholpen klant (bijv. naamwoord)

vallen - de bal is gevallen (voltooid deelwoord) - de gevallen bal (bijv. naamwoord)

smelten - het ijsje is gesmolten (voltooid deelwoord) - het gesmolten ijsje (bijv. naamwoord)

Gebiedende wijs

Als in een zin een bevel of opdracht staat en die zin heeft geen onderwerp, dan staat de zin in de gebiedende wijs. De zin begint met een persoonsvorm die bestaat uit de stam of ik-vorm van het werkwoord.

Was je handen!

Doe je jas even uit.

Let op!Leg neer die bal!

Pak je boek!

Uitzondering:

Als na het werkwoord het persoonlijk voornaamwoord U wordt gebruikt, dan komt er wel een -t na de stam of de ik-vorm:

Gaat u maar voor, Noteert u dat even.

Loopt u alstublieft door!

Geeft u dat maar aan mij.

Vervoegen Engelse werkwoorden

We vervoegen een werkwoord van Engelse herkomst alsof het een oorspronkelijk Nederlands werkwoord was. De stam schrijven we op dezelfde manier als in het Engels. Op die stam passen we de regels voor Nederlandse werkwoorden toe.

1e persoon enkelvoud tegenwoordige tijd is gelijk aan de (aangepaste) stam

ik shop

ik save

2e en 3e persoon enkelvoud tegenwoordige is gelijk aan de ik-vorm + ‘t’

jij shopt, jij savet

hij shopt, hij savet

De verleden tijd is de ik-vorm + ‘de(n)’ of ‘te(n)’ ('T XKoFSCHiP)

shop+te(n) → shopte(n)

save+de(n) → savede(n)

Het voltooid deelwoord is gelijk aan ‘ge’+ik-vorm+‘d/t’ (langer maken of 'T XKoFSCHiP)

ge+shop+t → geshopt

ge+save+d → gesaved

Voltooide deelwoorden

Voltooide deelwoorden eindigen op -en: gelopen, verdronken, gesneden.

Ze veranderen nooit, ook niet als ze bijvoeglijk worden gebruikt:

de gelopen race, het verdronken schaap, het gesneden brood

Uitzonderingen op deze regel vormen deelwoorden die eindigen op -n.

Als je deze bijvoeglijk gebruikt, moet je zo kort mogelijk schrijven.

(vergaan – vergane, gezien – geziene)

Eindigen op -d of -t: gered, gewit

Als je ze bijvoeglijk gebruikt, komt er een -e achter.

Je schrijft ze dan:

– zoals je ze hoort: het geredde paard, het gewitte plafon

– zo kort mogelijk: de gehate dictator, de gepote bloembollen

Onvoltooide deelwoorden

Onvoltooide deelwoorden eindigen op d(e).

Voorbeelden:

zwaaiend(e), lachend(e), fietsend(e), etc.

Ook onvoltooide deelwoorden kunnen bijvoeglijk gebruikt worden.

Voorbeelden:

De hoestende leraar, de lachende agent, het hinnikende paard

Werk voor deze les en de volgende les:

Huiswerk:

• H5, spelling, opdracht 8 en 9
  
• H6, opdracht 6
  

+ nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Klaar = lezen

Extra oefenen

De volgende dia bevat een link naar Cambiumned. Daar kan je extra oefenen.

www.cambiumned.nl

Lesdoel:

Aan het einde van deze les heb je geoefend met werkwoordspelling:

• pvtt
• pvvt
• vd 
• bijvoeglijk gebruikt vd (bn)
• gebiedende wijs
• onvoltooid deelwoord

• Aan het einde van deze les kun je de werkwoordspelling van pvtt, pvvt, vd, het bijvoeglijk gebruikt vd (bn) en onvoltooid deelwoord, volgens de Nederlandse spellingsregels toepassen.                                           
  

Ik weet weer hoe ik werkwoorden (tt, vt, vdw, bijvoeglijk gebruik vdw en Engelse ww) correct moet spellen.

😒🙁😐🙂😃

Schrijf drie dingen op
die je vandaag geleerd hebt.

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?