H3, les 3 wwspelling tt, vt vdw, gebiedende wijs, Engelse werkwoorden en bijvoeglijk gebruik vdw

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Werkwoordspelling

Lesdoel:

• Aan het einde van deze les heb je geoefend met werkwoordspelling:
  

pvtt

pvvt

vd 

bijvoeglijk gebruikt vd (bn)

• Aan het einde van deze les kun je de werkwoordspelling van pvtt, pvvt, vd en het bijvoeglijk gebruikt vd (bn) volgens de Nederlandse spellingsregels toepassen.
  

Lesplanning

• Wat weet je nog?
• Korte herhaling theorie voor wie dat nodig hebben.
• Zelf eventueel korte video bekijken over ww-spelling (helemaal onderaan in de LessonUp)
• Oefenen in de methode - klaar = lezen uit je leesboek of doorwerken (zie SOM) 
• Afsluiten 
  

Schrijf drie dingen op
die je van
de vorige les
onthouden hebt.

Voor het spellen van de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd kan je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

Voor het spellen van het voltooid deelwoord kun je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

Voor het spellen van de persoonsvorm in de verleden tijd kun je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

De leerling heeft de (gevonden) tas naar de administratie gebracht.

1. gevonden
2. gevonde
3. gevondden

Het vuur (branden) de hele nacht.

1. branden
2. brandden
3. brande
4. brandde

De docent heeft (beloven) voor maandag geen huiswerk te geven als er op donderdag een leesuur is

1. belooft
2. beloofdt
3. beloofd
4. beloovd

Het waait hard. (waaien) je niet uit je jas?

1. waai
2. waait
3. waaien

Dat stel heeft vorige week (daten).

1. daten
2. gedate
3. gedatet
4. gedated

Is het tegenwoordige tijd (tt)? --> drie keuzes

Meervoud (MV) = wij, jullie, zij = Infinitief = hele werkwoord 

(Stam = infinitief - 'en')

Enkelvoud (EV) = ik-vorm of ik-vorm+t

Ik vorm Ik loop naar huis

Jij/hij/zij/je/het/u VOOR het werkwoord staat = ik-vorm+t Jij loopt naar huis.

Je/jij DIRECT ACHTER de persoonsvorm: ik-vorm Dan loop je naar huis. - Loop jij naar huis?

Verleden tijd: zwak of sterk?

Zwak/regelmatig:

klank blijft gelijk

Sterk/onregelmatig:

 klank verandert

Is het verleden tijd?

Is het een sterk (onregelmatig) werkwoord?

Bij sterke (regelmatige) werkwoorden verandert de ik-vorm van klank als je het werkwoord in de verleden tijd zet. 

Je kunt de verleden tijd dan alleen bepalen als je de verleden tijdsvorm weet. 

Daar komt dus een stukje taalgevoel/taalervaring bij kijken. Dit moet je dus weten!

Is het verleden tijd?

Is het een zwak (regelmatig) werkwoord?

Regel: Ik vorm + de(n) of te(n) --> de n is voor meervoud

Eindigt de stam op een t of een d? Dan staat er dus dubbel of dubbel dt!

Staat de laatste letter van de stam (hele werkwoord -en) in 'T KoFSCHiP?

(infinitief = wachten - stam = wacht) 

EV = ik-vorm +te     De hond blaft - De hond blafte     Zij wacht --> Zij wachtte

MV = ik-vorm +ten   De honden blaffen - De honden blaften     Jullie wachten --> Jullie wachtten

Staat de laatste letter van de stam niet in 't kofschip?

(infinitief = blozen -stam = bloz) 

EV = ik-vorm +de       U bloost --> u bloosde         Hij brandt de kaars - Hij brandde de kaars

MV = ik-vorm +den    Wij blozen --> wij bloosden       Jullie branden de kaars  - Jullie brandden de kaars

Voltooid deelwoord

• Heeft een hulp werkwoord nodig,
  
• Herken je aan ge-, be- en ver-
  
• Eindigt vaak op een d of t

Twee trucjes:

1. Je hoort vaak of een voltooid deelwoord op een -t of -d eindigt door het woord langer te maken (er een -e achter te denken).    --> Branden-  gebrande (kaars) -( De kaars IS gisteren) gebrand 
2. Je kunt de regel van ‘T KoFSCHiP toepassen. 

• Eindigt de stam op een letter uit 'TKoFSCHiP? Dan schrijf je een t. Vissen - stam = vis - Ik heb gevist
  
• Eindigt de stam niet op een letter uit 't kofschip? Dan schrijf je een d.  Rennen - stam = ren - Ik heb gerend

Voltooid deelwoord eindigt op -d of -t

Als het voltooid deelwoord eindigt op -d of -t en het is bijvoeglijk gebruikt, dan schrijf je het zo kort mogelijk:

Verpesten - het feest is verpest (voltooid deelwoord) - het verpeste feest (bijv. naamwoord)

Dus niet zoals je zou spellen in de verleden tijd: hij verpestte het feest!

Zeven - die bloem is gezeefd (voltooid deelwoord) - de gezeefde bloem (bijv. naamwoord)

Zoeken - de sleutel is gezocht (voltooid deelwoord) - de gezochte sleutel (bijv. naamwoord)

Kopen - de trui is gekocht (voltooid deelwoord) - de gekochte trui (bijv. naamwoord)

Altijd zo kort mogelijk: 

Je schrijft het bijvoeglijk naamwoord zo kort mogelijk, maar zorgt wel dat de uitspraak nog altijd klopt: geen tt of dd zoals in de verleden tijd gebeurt, behalve als de dd of tt al in het hele werkwoord staan (spelling/uitspraak) 

' De verbrede weg' in plaats van 'de verbreedde weg'.

 'De verpotte plant', anders staat er 'de verpote plant'.

Voltooid deelwoord eindigt op -en

 

Van verschillende sterke werkwoorden eindigt het voltooid deelwoord op -en. 

In deze gevallen eindigt ook het bijvoeglijk naamwoord op -en. 

dragen - de pet is gedragen (voltooid deelwoord) - de gedragen pet (bijv. naamwoord)

helpen - de klant is geholpen (voltooid deelwoord) - de geholpen klant (bijv. naamwoord)

vallen - de bal is gevallen (voltooid deelwoord) - de gevallen bal (bijv. naamwoord)

smelten - het ijsje is gesmolten (voltooid deelwoord) - het gesmolten ijsje (bijv. naamwoord)

Gebiedende wijs

Als in een zin een bevel of opdracht staat en die zin heeft geen onderwerp, dan staat de zin in de gebiedende wijs. De zin begint met een persoonsvorm die bestaat uit de stam of ik-vorm van het werkwoord.

Was je handen!

Doe je jas even uit.

Let op!Leg neer die bal!

Pak je boek!

Uitzondering:

Als na het werkwoord het persoonlijk voornaamwoord U wordt gebruikt, dan komt er wel een -t na de stam of de ik-vorm:

Gaat u maar voor, Noteert u dat even.

Loopt u alstublieft door!

Geeft u dat maar aan mij.

Vervoegen Engelse werkwoorden

We vervoegen een werkwoord van Engelse herkomst alsof het een oorspronkelijk Nederlands werkwoord was. De stam schrijven we op dezelfde manier als in het Engels. Op die stam passen we de regels voor Nederlandse werkwoorden toe.

1e persoon enkelvoud tegenwoordige tijd is gelijk aan de (aangepaste) stam

ik shop

ik save

2e en 3e persoon enkelvoud tegenwoordige is gelijk aan de ik-vorm + ‘t’

jij shopt, jij savet

hij shopt, hij savet

De verleden tijd is de ik-vorm + ‘de(n)’ of ‘te(n)’ ('T XKoFSCHiP)

shop+te(n) → shopte(n)

save+de(n) → savede(n)

Het voltooid deelwoord is gelijk aan ‘ge’+ik-vorm+‘d/t’ (langer maken of 'T XKoFSCHiP)

ge+shop+t → geshopt

ge+save+d → gesaved

Werk voor deze les:

• H3, spelling, opdracht 10 (eventueel pluswerk opdracht 11)
• H4, spelling opdracht 8

(Werk vorige les: 

• De brug: blz. 262 (en 263, werkwoord schema), opdracht 1 en 2
  
• In je boek H1, spelling, opdracht 10)
  
• H2, spelling, opdracht 10
• H3, spelling, opdracht 9

Wat niet af is = huiswerk!

Lesdoel:

• Aan het einde van deze les heb je geoefend met werkwoordspelling:
  

pvtt

pvvt

vd 

bijvoeglijk gebruikt vd (bn)

• Aan het einde van deze les kun je de werkwoordspelling van pvtt, pvvt, vd en het bijvoeglijk gebruikt vd (bn) volgens de Nederlandse spellingsregels toepassen.
  

Schrijf drie dingen op
die je vandaag geleerd hebt.

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?