Uiteenzetting, betoog en beschouwing + mengvormen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

 Uiteenzetting, betoog en beschouwing

blz. 66

Leesvaardigheid V5C

tekstsoorten

Uiteenzetting: informeren, uitleggen, ware en controleerbare feiten. Objectief en zakelijk geschreven.

Beschouwing: informeren, lezer tot nadenken willen stemmen. Verschillende interpretaties, meningen, argumenten, verklaringen. Subjectief en met persoonlijke noot geschreven. Niet opdringerig!

Betoog: overtuigen / betogen, overhalen iets te doen (activerende betogen).

 Inhoudelijke zaken die bijdragen aan dit tekstdoel:

 standpunt, argumenten, tegenargumenten, weerleggingen.

 Subjectief en persoonlijk. Emoties of zakelijk. Lezer: blijf kritisch!

Hier zie je allerlei meningen aan bod komen (ieder zijn eigen argumenten), ook die van de schrijver zonder dat je het idee krijgt dat je juist zijn standpunt moet overnemen.

1. Betoog
2. Beschouwing
3. Uiteenzetting

Deze tekstsoort is het beste te vergelijken met een handleiding.

1. Betoog
2. Beschouwing
3. Uiteenzetting

Dit is een zakelijke, objectieve tekst.

1. Betoog
2. Beschouwing
3. Uiteenzetting

Hierin zie je de stelling van de schrijver plus zijn argumenten. Het doel van de schrijver is dat je zijn mening moet overnemen.

1. Betoog
2. Beschouwing
3. Uiteenzetting

In lange examenteksten kan heel goed een combinatie van de tekstsoorten voorkomen, zoals een betoog gecombineerd met een uiteenzetting.

1. Waar
2. Niet waar

2.5 Mengvormen (blz. 79-80)

Hoe stel je de mengvorm vast?

1. Je moet dan eerst kunnen bepalen welke tekstdoel overheerst en welk tekstdoel wordt gebruikt om de hoofdgedachte (constatering / standpunt / oplossingen / voor- en nadelen / actie) te ondersteunen. 
   
   
2. Welke middelen worden er gebruikt om de hoofdgedachte te ondersteunen? 
   - veel uitleg / toelichtingen (uiteenzetten / informeren)
   - argumenten / bewijzen (betoog)
   - meningen / oplossingen / kanttekeningen / nuanceringen (beschouwing)
   - aansporingen aan de lezer (activeren)

Je moet wel (of juist geen) actie ondernemen.

1. Informeren
2. Overtuigen
3. Activeren
4. Adviseren

Het doel is om je van zijn mening te overtuigen. Je moet hetzelfde standpunt krijgen als de schrijver

1. Informeren
2. Overtuigen
3. Activeren
4. Amuseren

Je moet kennis opdoen, iets te weten komen.

1. Informeren
2. Overtuigen
3. Adviseren
4. Amuseren

Tekstsoort

Tekstdoel

Betoog

Beschouwing

Uiteenzetting

Informeren

Overtuigen

Adviseren

Activeren

Amuseren

De schrijver vertelt in tekst P over het ontstaan en de historische ontwikkelingen bij de homeopathie.

1. Betoog
2. Beschouwing
3. Uiteenzetting

De auteur van tekst S is van mening dat de homeopathisch arts het uiteindelijk zal winnen van zijn reguliere collega, omdat zijn behandeling van de patiënt kil en onsympathiek is.

1. Betoog
2. Beschouwing
3. Uiteenzetting

De auteur maakt in tekst R de alternatieve geneeswijze als homeopathie aan de lopende band belachelijk door bijvoorbeeld de denkwijze van de arts en de enorme verdunningen op de hak te nemen.

1. Betoog
2. Beschouwing
3. Uiteenzetting

Hoofdgedachte: de belangrijkste informatie van een tekst, in één zin

Wat is het onderwerp van de tekst en het belangrijkste wat daarover gezegd wordt? 

1. Hoe vind je de hoofdgedachte? Tekst nauwkeurig lezen en tekst verdelen in gedeelten: deelonderwerpen noteren

2. Inleiding lezen en (probleem)stelling noteren

3. Slot lezen en conclusie noteren

In één zin 2 en 3 met elkaar verbinden, controleren of de kern ook in deze zin is inbegrepen. 

Lezen in 3 rondes

1. Lees de tekst verkennend: lees de titel, bekijk de afbeeldingen, lees de inleiding, de eerste zinnen van de alinea's en het slot, en bekijk de bron. 

Bepaal nu het onderwerp en tekstsoort. 

2. Lees de tekst nauwkeurig. Markeer de kernzinnen.

Groepeer de alinea’s die bij elkaar horen en geef ze een kopje waaruit het deelonderwerp blijkt.Let op functies van alinea’s en omcirkel signaalwoorden. Bepaal nu tekstdoel en hoofdgedachte. 

3. Beantwoord nu de vragen.

Voorbereiding SE-week 

Leren theorie Basis paragraaf 1 t/m 7 NN

Leren theorie Lezen paragraaf 1 t/m 5 NN

Oefenen met teksten van Lezen paragraaf 3 en 5 + oefentoets H2 Lezen NN online 

Antwoorden staan in Magister

Vragen? Teams of kom langs op kantoor. 

Succes! 

Let op taalgebruik en verzorging.