1.5 Dieren van vroeger

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

1.5 Dieren van vroeger

Lesplanning

• Welkom
  
• Terugblik
• Leerdoelen
  
• Uitleg
  
• Aan het werk
  
• Uitleg
• Aan het werk
• Nabespreken
  
• Volgende les?

Leerdoelen 

Je kunt uitleggen:

• Hoe je onderzoek kunt doen naar organismen die vroeger leefden
• Hoe fossielen ontstaan
• Hoe je de leeftijd van fossielen kunt bepalen

Fossielen

Overblijfselen van planten en dieren. 

Hoe ontstaan fossielen?

1. Dode dieren op bodem van rivier/zee
   Nieuwe laag grond er overheen
   
2. Zachte delen (huid, spieren, etc.) verdwijnen.
   Harde delen blijven over
   
3. Fossielen ontstaan alleen als iets snel wordt begraven
   

Rivierdelta -> rivier mondt uit in zee

Hoe ontstaan fossielen?

1. Dode dieren op bodem van rivier/zee
   
   
2. Nieuwe laag grond er overheen

• Zachte delen (huid, spieren, etc.) verdwijnen.
• Harde delen blijven over

Ze worden bedekt met sediment: laagje van zand- en kleideeltjes en gebroken schelpen.
Miljoenen jaren komt er een laagje sediment overheen.

Hoe ontstaan fossielen?

4. Het gewicht drukt zand en klei in   elkaar: versteent! (Verstenen = hard worden van bodemlagen.)

5. Langzaam werd het zee land
Door wind en water ontstond 

6. De fossielen kwamen weer ‘naar boven’

Erosie = slijten van de aardbodem door wind en water. 

De leeftijd van fossielen

Als je weet in welke steenlaag een fossiel ligt, kan je bepalen hoe oud hij ongeveer is

• Oudste lagen liggen onder

• nieuwste lagen liggen boven
  

Aan het werk

Wat: Maken tot en met opdracht 6

Hoe: eerste 10 min zelfstandig en in stilte

Hulp: eerste 10 min zelfstandig. Heb je een vraag schrijf deze op. Na 10 min mag je met je buurman/vrouw overleggen. Komen jullie er beide niet uit dan mag je het aan de docent vragen 

Klaar: Verder maken samenvatten

Tijd: 10 min

Gidsfossielen

Gidsfossielen gebruikt om te bepalen hoe oud een laag is

Fossielen die veel voorkomen, op veel plaatsen leefden, herkenbaar zijn en kort hebben geleefd

Gidsfossielen

De leeftijd van fossielen

Stoffen veranderen over tijd, en wetenschappers weten bij elke stof hoe snel dat gaat

Koolstof komt voor in levende en dode wezens, en het verandert met bekende snelheid
 

Door die stof te bekijken weten ze hoe lang geleden het organisme in de bodem is terechtgekomen

Koolstofdatering

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

Aan het werk

Wat: Afmaken 1.5

Hoe: In tweetallen

Hulp:  Komen jullie er beide niet uit dan mag je het aan de docent vragen 

Klaar: Afmaken 1.4 en samenvatten

Tijd: 30 min

Wat zijn fossielen?

1. Overblijfselen van dieren
2. Overblijfselen van planten
3. Overblijfselen van dieren en planten
4. OVerblijfselen van mensen

Waar of niet? Fossielen vind je alleen maar onder water

1. Waar
2. Niet waar