Staatsvorming en Centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

tijdvak 4 Steden en staten 

1000-1500

Het begin van staatsvorming en centralisatie 

Staatsvorming en centralisatie in Europa

Leerdoelen: je kunt uitleggen....

.... hoe het proces van staatsvorming tijdens de Middeleeuwen verliep.

.... hoe het proces van centralisatie tijdens de Middeleeuwen verliep.

.... wat de verschillen zijn tussen Frankrijk, Engeland, Duitsland en Nederland.

.... wat onderliggende redenen waren waardoor staatsvorming en centralisatie plaats kon vinden.

... hoe de ‘samenwerking’ tussen koning en adel/bevolking vorm kreeg met o.a. de Staten- Generaal.

staatsvorming 

streven van vorsten naar een aaneengesloten grondgebied met een goed functionerend bestuur

centralisatie  

Streven van vorsten om hun grondgebied vanuit een hoofdstad te regeren.

Feodaal Engeland

Willem de Veroveraar voert feodale stelsel in Engeland in
Maatregelen om machtig te blijven:
- Leenmannen kregen niet één groot stuk in leen maar kleine stukjes
- Willem hield de beste gebieden voor zichzelf
- Alle bezittingen van de adel werden opgeschreven in het Domesday Book (1086)
Gevolg: duidelijk wie de macht heeft 

Domesday Book

Centralisatie

Engelse koningen centraliseren hun land: bestuur vanuit één plek
Heffen van belastingen om ambtenaren en huursoldaten te betalen.
Gevolg: adel en kerk verzetten zich tegen afname macht
Voorbeeld: Koning Jan Zonder Land
Ruzie met adel: Magna Carta (1215)

Magna Carta

De 100-jarige oorlog

• 1337 - 1453  100-jarige oorlog
• De Engelse koning Edward III had het Franse Aquitanië in leen,  maar de Franse koning veroverde het gebied terug
• Engelse koning vond dat hij recht had op de Franse troon (via familiebanden)
• Franse koningen hadden vanaf de 11e eeuw door huwelijken, erfenissen en oorlogen stap voor stap hun macht vergroot. 
  1337: Begin van de 100-jarige oorlog

Vragen bij de video:

• hoe zou jij de 100-jarige oorlog samenvatten? 
• welke rol hadden familiebanden tussen de koningshuizen in deze periode? 
• welke militaire ontwikkeling vond er plaats in Frankrijk tijdens de 100-jarige oorlog?
• welke redenen zijn er voor de Franse overwinning?

Welke rol hadden familiebanden tussen de koningshuizen in deze oorlog? Leg kort uit.

Welke militaire ontwikkeling vond er plaats in Frankrijk tijdens deze periode?

Geef een korte samenvatting van de 100-jarige oorlog.

Waarom heeft Frankrijk de honderdjarige oorlog gewonnen?

Jeanne d'Arc

• Als  14-jarige hoort zij stemmen,  met 16 jaar geven stemmen haar religieuze opdrachten.
  
• Opdracht om naar de Franse koning te gaan en Frankrijk te redden. Koning stemt toe.
• Onder leiding van Jeanne d'Arc verovert het Franse leger Orléans, Fransen krijgen zelfvertrouwen.
• Op 19-jarige leeftijd veroordeeld tot brandstapel door Engelsen. 
  1453 wonnen Fransen de laatste grote veldslag. Einde 100-jarige oorlog

Gevolgen 100-jarige oorlog: Engeland 

• Engelse koning raakt zijn gebied in Frankrijk kwijt ("verliezer")
  
• Gevoelens van eenheid (nationalisme)

• Adel krijgt meer invloed 
  
• Het Engelse parlement werd steeds belangrijker

Gevolgen 100-jarige oorlog: Frankrijk

• Franse koning vergrootte zijn grondgebied en zijn macht ("winnaar")
  
• Gevolens van eenheid (nationalisme)
• Koning start met centralisatie in Frankrijk
  -> permanent leger
  -> permanente belastingen

Huiswerk Opdracht: lees het tekstboek en maak een vergelijk tussen Duitsland en (de) Nederland(en)

- was er sprake van succesvolle centralisatie?

- waarom wel/ niet? 

- hoe verliep het precies? 

Rijk Karel de Grote

2 landen ontstaan uit het rijk van Karel de Grote: Frankrijk en Duitsland

Het slechtste recept...

• Koningschap is niet erfelijk
  
• Na een dood wordt de opvolger gekozen door de edelen - keurvorsten genoemd-
  
• Zo blijft de koning afhankelijk van zijn edelen, hij moet populair blijven
  

Duitsland centraliseert niet...

• Geen hoofdstad
  
• Duitse koningen noemen zich keizer en laten zich in Rome kronen
  
• Koningschap niet erfelijk
• Rijk wordt genoemd: Heilige Roomse Rijk

De Nederlanden 

1430

• Meeste Nederlandse gewesten onder 1 vorst
• Filips van Bourgondie (of Filips de Goede)
• Begint met instellen centraal bestuur
• Hoofdstad Brussel
• In Gelderland centrale rechtbank
• Door huwelijk daarna deel van Habsburgse rijk (Spanje)