H6.2 Systematische namen

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H6.2 Systematische namen

Leerdoelen

Na afloop van deze les kan je:

• de systematische naam voor alkanen, alkenen, alkynen, cycloalkanen en aromaten afleiden uit de structuurformule;
• de structuurformule tekenen voor alkanen, alkenen, alkynen, cycloalkanen en aromaten als de systematische naam is gegeven;
• de naam en structuurformule van isomere verbindingen geven als je de molecuulformule kent;
• een benzeenring in een verbinding benoemen als een fenylgroep.

Koolwaterstoffen

Koolwaterstoffen bestaan uit koolstof en waterstof, bijvoorbeeld de alkanen 

• Methaan CH₄
  
• Ethaan C₂H₆
  
• Propaan C₃H₈
  
• Butaan C₄H₁₀
  
• Pentaan C₅H₁₂
  
• Hexaan C₆H_{14 etc.}

 

Zie Binas tabel 66

(CnH2n+2) Homologe reeks

Alkanen zijn verzadigd, alleen enkele bindingen

Nomenclatuur: Systematische naamgeving

Vertakte alkanen

Bij vertakte alkanen heeft de langste alkaan keten ook een zijgroep

Deze langste alkaan keten noemen we “de stam”

Soms is het wat zoeken naar de stam, soms is het direct duidelijk:

Zoek de stam

Zoek de stam

Zijgroepen

In de organische chemie zijn heel erg veel verschillende zijgroepen

De eerste die jullie moeten kennen zijn de alkaan zijgroepen, deze worden alkyl groepen genoemd

Deze hebben de naam van de homologe reeks met de uitgang ~yl

Naamgeving

De naam van een alkaan is de naam van de zijgroep en dan de naam van de stam:

Naamgeving

De naam van een alkaan is de naam van de zijgroep en dan de naam van de stam:

Naamgeving

Bij meerdere (dezelfde) zijgroepen gebruiken we voorvoegsels: di, tri, tetra, penta, etc

Naamgeving

Bij meerdere (dezelfde) zijgroepen gebruiken we voorvoegsels: di, tri, tetra, penta, etc

Naamgeving

Naamgeving

Wanneer nodig gebruiken we een locatiegetal om aan te geven op welk koolstof atoom de zijgroep zit

Letters en cijfers scheiden we altijd door een ‘-’

Het totaal van de locatiegetallen moet zo laag mogelijk gehouden worden

Naamgeving

Naamgeving

Naamgeving

Structuren tekenen

Het omgekeerde van naamgeving is het tekenen vanuit een naam. Vaak is dit makkelijker dan andersom

Begin met de stam te tekenen

Kies daarna een koolstof atoom nummer één en houd je aan deze telling

Zet de zijgroepen op de juiste plek

Structuren tekenen 

3‑ethyl‑2,4‑dimethyl‑heptaan

1,3‑dimethylcyclopentaan

Structuren tekenen 

3‑ethyl‑2,4‑dimethylheptaan

1,3‑dimethylcyclopentaan

Halogenen als zijgroep

De tweede zijgroep zijn de halogenen. Deze worden als groep vaak afgekort met een X. Een alkaan met een X als zijgroep worden dus ook haloalkanen genoemd. De homologe reeks is : CnH2n+1X

De naam van de zijgroepen zijn gewoon:

• chloor
• fluor
• broom
• jood
  

Halogenen als zijgroep

Meerdere groepen

Bij meerdere verschillende zijgroepen gelden de volgende regels:

• De volgorde van het noemen van de groepen gaat alfabetisch
  
• Locatienummers zo laag mogelijk houden. Bij een keuze de eerst genoemde groep laag houden
  
• Groepen scheiden door een ‘-’
  

Oefening

Antwoord

Oefening

1,1,1,2,2,2-hexafluorethaan

1-broom-3-ethylhexaan

Antwoord oefening

Alkenen (&alkynen)

De naamgeving van de alkynen gaat op dezelfde manier als de naamgeving van de alkenen.

Naamgeving alkenen(&alkynen)

Wanneer je molecuul een dubbele binding heeft moet je een alkeen stam gebruiken. Ook als de alkaan stam langer zou zijn

Voor de rest gebruik je dezelfde regels:

Alkeen(&Alkyn) nummering

Vaak is ook een locatiegetal nodig voor de positie van de dubbele binding

Deze zetten we dan achter de stam, gescheiden door een ‘-’

Dit getal krijgt met voorrang het laagste getal

Oefening naamgeving

Antwoord naamgeving

Dieen, trieen

Bij moleculen met meer dan één dubbele binding gebruik je weer een telwoord voor de ~een

Locatienummers met ‘,’ en ‘-’ zoals eerder:

Oefenen naamgeving

Antwoorden naamgeving

Oefenen naam naar structuur

2-broom-1-chloor-5,5-dimethyl-hex-2,3-dieen

Stappen van structuur naar systematische naam:

• Zoek de stam
  
• Zoek de zijgroepen
  
• Hoeveel zijgroepen zijn er?
  
• Zoek de dubbele binding(en)
  
• Locatiegetal zo laag mogelijk. Een dubbele binding heeft altijd het laagste locatiegetal.
  
• Cijfers en letters scheiden door een “-”. Letters door een ","
• De zijgroepen worden voor de stam genoemd.
  

Dit geldt voor: (Cylco)alkanen, alkenen, alkynen en aromaten.

Huiswerk

Maak de volgende opdrachten:

Leer HS6.2 (blz. 168-172)

Maak de vragen 8 t/m 20 (blz. 173-174)

Kijk de opdrachten goed na, wanneer je ze gemaakt hebt.

Maak een notitie van de vragen die je niet snapte of waarvan je meer uitleg wil hebben.

Stel deze vragen de volgende les.