Hoofd- en bijzinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Hoofd- en bijzinnen

- persoonsvorm opfrissing

- herhaling blok 1 enkelvoudige en samengestelde bijzinnen

- uitleg onderschikkende en nevenschikkende bijzinnen

Hoeveel persoonsvormen staan er in onderstaande zin?

Door het donkere bos liepen vreemde, groen geverfde mannetjes.

1. 1
2. 2
3. 3

Hoeveel persoonsvormen staan er in onderstaande zin?

Wil je een ijsje of wil je een kaassoufflé?

1. 1
2. 2
3. 3

Hoeveel persoonsvormen staan er in onderstaande zin?

Het kaassouffleetje dat ik gisteren at, was niet echt lekker, doordat het niet gaar was.

1. 1
2. 2
3. 3

Enkelvoudige zin

Een enkelvoudige zin is een zin met één persoonsvorm (pv). 

Voorbeeld: Tot laat in de avond dansten (pv) de leerlingen op het schoolplein.

Samengestelde zin

Een samengestelde zin is een zin met twee of meer persoonsvormen . 

Voorbeeld: De scooter van Klaas werd (pv) gestolen, toen hij een broodje kocht (pv).

              Tip: verander de zin van tijd. De werkwoorden die     veranderen zijn persoonsvormen.

Oefenen

Even een paar quizvragen om te oefenen met het vinden van het aantal persoonsvormen.

Samengestelde zin

Een samengestelde zin bestaat uit twee of meer enkelvoudige zinnen. Elke van deze enkelvoudige zinnen heeft een eigenpersoonsvorm. Een samengestelde zin bevat dus twee of meer persoonsvormen.

De poes miauwt. + Ze heeft honger. = De poes miauwt, want ze heeft honger.

Samengestelde zin

Bij zinsontleden zet je een dubbele zinsdeelstreep tussen de twee zinnen van een samengestelde zin:

Gisteren | miauwde | de poes | van de honger || en | vandaag | is | ze | op muizenjacht | gegaan.

Hoofdzin en bijzin herkennen

1. Zet de zin in een andere tijd

2. Per PV een zin

3. PV + OW naast elkaar? --> Hoofdzin

4. PV + OW niet naast elkaar --> Bijzin

Als ik erg mijn best doe, haal ik misschien wel een tien. 

Hoofdzin en bijzin

In een samengestelde zin staat altijd een hoofdzin.

Aan die hoofdzin plak je nog een hoofdzin: hoofdzin + hoofdzin

Of je plakt er een bijzin aan:                                 hoofdzin + bijzin

De bijzin kan ook vooraan staan:                       bijzin + hoofdzin

Kenmerken hoofdzin

Een hoofdzin ziet er net zo uit als een enkelvoudige zin:

 

• het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar;

• de persoonsvorm staat op de eerste of tweede plaats in de zin.

kenmerken bijzin

In de bijzin verandert de volgorde:

 

• het onderwerp en de persoonsvorm staan uit elkaar (of je kunt ze uit elkaar halen).

• de persoonsvorm staat op de laatste of een na laatste plaats in de zin.

voorbeeld

De poes heeft honger. + De kater van de buren heeft haar bakje leeggegeten.

=

De poes heeft honger, omdat de kater van de buren haar bakje heeft leeggegeten.

Hoofdzin  +  bijzin

voorbeeld

Hij gaat vandaag naar school en hij gaat morgen naar de tandarts.

Hoofdzin + hoofdzin

Hoofdzin of bijzin?

'... als ik mijn pianoles kan afzeggen.'

1. hoofdzin
2. bijzin

Het onderwerp (ik) staat niet naast de persoonsvorm (kan).

Hoofdzin of bijzin?

'Ik ga morgen naar de kapper.'

1. hoofdzin
2. bijzin

Het onderwerp (ik) staat naast de persoonsvorm (ga).

Nina leest een boek en Cato is aan het koken.

1. bijzin, hoofdzin
2. bijzin, bijzin
3. hoofdzin, hoofdzin
4. hoofdzin, bijzin

Terwijl moeder het beslag maakt, zet Evi de oven aan.

1. bijzin, hoofdzin
2. hoofdzin, hoofdzin
3. bijzin, bijzin
4. hoofdzin, bijzin

De oude man zit op de kruk, omdat hij moe is.

1. bijzin, bijzin
2. hoofdzin, hoofdzin
3. bijzin, hoofdzin
4. hoofdzin, bijzin

Fien gaat naar de dokter, omdat ze haar arm heeft gebroken.

1. bijzin, bijzin
2. hoofdzin, bijzin
3. bijzin, hoofdzin
4. hoofdzin, hoofdzin

Maken blok 1

Opdracht 15, 16 en 17

Wat is belangrijk?

Hoe herken je een hoofdzin?

Hoe herken je een bijzin?

Wat zijn de nevenschikkende zinnen?

Wat zijn de onderschikkende zinnen?

Een nevenschikkende zin bestaat altijd uit twee hoofdzinnen. 

Nevenschikkende zinnen 

Een nevenschikkende zin bestaat uit twee hoofdzinnen. De persoonsvorm staat in beide zinnen naast het onderwerp.

Wij gaan eerst naar huis en daarna gaan wij eten.

Onderschikkende zinnen

Een onderschikkende zin bestaat uit een hoofdzin en een bijzin. In de bijzin staat de persoonsvorm niet naast het onderwerp, maar ergens achteraan in de zin.

Wij gaan snel naar huis (hoofdzin), omdat we honger hebben (bijzin). 

Nina leest een boek en Cato is aan het koken.

1. Nevenschikkend en nevenschikkend

Terwijl moeder het beslag maakt, zet Evi de oven aan.

1. bijzin, hoofdzin
2. hoofdzin, hoofdzin
3. bijzin, bijzin
4. hoofdzin, bijzin

De oude man zit op de kruk, omdat hij moe is.

1. bijzin, bijzin
2. hoofdzin, hoofdzin
3. bijzin, hoofdzin
4. hoofdzin, bijzin

Fien gaat naar de dokter, omdat ze haar arm heeft gebroken.

1. bijzin, bijzin
2. hoofdzin, bijzin
3. bijzin, hoofdzin
4. hoofdzin, hoofdzin

Betrekkelijk voornaamwoord

Een betrekkelijk voornaamwoord verwijst naar een woord (of woorden)

dat eerder in de zin genoemd is.

Het eerder genoemde woord (of woorden) noem je een antecedent.

Het antecedent staat meestal vlak voor het betrekkelijk voornaamwoord.

De man die in het ziekenuis lag, is weer beter.

betrekkelijk voornaamwoord: die want die verwijst naar een woord dat eerder in de zin genoemd is

antecedent: de man want de man is het eerder genoemde woord en staat vlak voor het betr. vnw

Betrekkelijk voornaamwoord

• Die --> de-woorden
• Dat --> het-woorden
• Wat --> hele zin of naar iets, alles of weinig
  

Voorbeeld betrekkelijk voornaamwoord (1)

De boom die omgevallen is, rot weg.

Wat is het betrekkelijk voornaamwoord en het antecedent?:
'De boom die omgevallen is, rot weg.

Antwoord

De boom die omgevallen is, rot weg.

Die = betrekkelijk voornaamwoord (verwijst naar het woord/woorden dat eerder genoemd is)

De boom = antecedent (die zegt iets over de boom)

voorbeeld 2 (betrekkelijk vnw met ingesloten antecedent)

Een hamburger eten is iets wat niet heel gezond is.

Wat is het betrekkelijk voornaamwoord?
Een hamburger eten is iets wat niet heel gezond is.

Aanvulling antwoord

Wat je daar eet, is ongezond.

wat= betrekkelijk voornaamwoord

moet 'wat' zijn, omdat het verwijst naar iets.