Verschillende landschappen in Nederland

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

les programma

• terugblik vorige les
• Lesdoelen in de periode bekijken
• Les verschillende landschappen
• Zelf studie 
• Werken aan opdracht

Wat is volgens de Raad van Europa een landschap?

1. Een gebied dat volledig natuurlijk is en door de mens onaangetast
2. Een gebied zoals waargenomen door mensen, gevormd door zowel natuurlijke als menselijke factoren
3. Een gebied dat door de mens is vorm gegeven.
4. Een gebied dat alleen door natuurlijke processen is gevormd

5. Hoe ontstonden de glaciale bekkens zoals de Gelderse Vallei?

1. Door vulkanische activiteit
2. Door het smelten van landijs dat diepe delen achterliet
3. Door de erosie van rivieren
4. Door de mensen gegraven na de tweede ijstijd

Hoe beïnvloedden de activiteiten van boeren en terpbewoners het landschap in Nederland? Beschrijf hun aanpassingen en de gevolgen voor het landschap.

De activiteiten van boeren en terpbewoners hadden een aanzienlijke invloed op het Nederlandse landschap, vooral in het pre-industriële tijdperk. 

Hun aanpassingen waren gericht op het leefbaar maken van een vaak nat, laaggelegen en onvoorspelbaar gebied, en deze hadden ingrijpende gevolgen voor het landschap. .

Terpen bouwen

Terpbewoners woonden in gebieden die gevoelig waren voor overstromingen, zoals de kustgebieden van Friesland en Groningen. Om zich hiertegen te beschermen, wierpen ze kunstmatige heuvels op (terpen) waarop ze hun huizen bouwden.

Gevolg: Deze terpen vormden karakteristieke verhogingen in het landschap en veranderden de natuurlijke vlakheid van de regio.

 

Ontginning van moerasgebieden

Boeren ontgonnen moerasgebieden door ze te ontwateren via sloten en greppels. Dit maakte de grond geschikt voor landbouw.

Gevolg: De ontginning leidde tot daling van het maaiveld door inklinking van de grond en oxidatie van veen. Dit maakte het gebied nog gevoeliger voor overstromingen.

Poldervorming

Door drooglegging van meren en moerassen via molens en later gemalen, werd het landschap verder aangepast aan de landbouwbehoeften.

Gevolg: Grote delen van het oorspronkelijke waterrijke landschap verdwenen, en het landschap kreeg een meer geometrische en geordende structuur.

Wat is de juiste beschrijving van een natuurlandschap?

1. Wanneer een landschap voornamelijk gevormd is door natuurlijke processen en elementen
2. Is een gebied duidelijk gevormd en veranderd door menselijke activiteiten,
3. Is een aangelegd natuur gebied , zoals bv. de Markerwallen een opgespoten zandvlakte.
4. bosrijke omgeving zoals bv, het Montferlandse bos. onderhouden door beheerders.

les programma

• terugblik vorige les
• Lesdoelen in de periode bekijken
• Les verschillende landschappen
• Zelf studie 
• Werken aan opdracht

Leerdoelen periode 1

• Je kunt uitleggen hoe het landschap in Nederland is ontstaan.
  
• Je kunt verschillende landschapstypen beschrijven met de daarbij behorende kenmerken.
  
• Je kunt beschrijven wat onder ecologie wordt verstaan.
  
• Je kunt beschrijven wat onder successie wordt verstaan.
  
• Je kunt het successiestadium herkennen aan de hand van de aanwezige beplanting.
  
• Je kunt de fasen van de waterkringloop uitleggen.
  
• Je kunt het nut en de noodzaak uitleggen van diverse waterkeringen en wallen langs watergangen.
  
• Je kunt uitleggen wat retentiegebieden zijn, het doel van retentiegebieden noemen en retentiegebieden herkennen.
  
• Je kunt uitleggen wat wadi's zijn, het doel van wadi's noemen en wadi's herkennen.

Leerdoel deze les:

• Je kunt verschillende landschapstypen beschrijven met de daarbij behorende kenmerken.

les programma

• terugblik vorige les
• Lesdoelen in de periode bekijken
• Les verschillende landschappen
• Zelf studie 
• Werken aan opdracht

Landschappen in Nederland

Landschappen in Nederland

Welke verschillende landschappen ken jij? In welk landschap woon jij?

Duinlandschap

• Vaak bij de kust (zee).
• Zandheuvels
• Strand
• Weinig begroeiing 
• Jonge en oude duinen

Het duinlandschap vinden we aan de kust. Het zijn de zanderige heuvels die ons tegen de zee beschermen. Maar ook het strand hoort onder het duinlandschap. Je vindt er hetzelfde zand. Zand bestaat uit grove korrels, waardoor het regenwater en makkelijk tussendoor naar beneden kan lopen. Dit betekent dat de zandgrond in de duinen het water niet lang vasthoudt, en dat maakt het voor planten soms best wel moeilijk om te groeien. En zonder plantenwortels die het zand vasthouden is het voor de wind makkelijk om het zand weg te blazen. Zo verplaatsen de duinen zich steeds een stukje. Hele kleine laagjes zand worden steeds een stukje verder geblazen. Maar de zee spoelt ook weer nieuw zand uit zee het strand op, daardoor worden de duinen dus steeds groter.

Er zijn twee soorten duinen, jonge duinen en oude duinen. De jonge duinen staan aan de zee, de oude duinen zijn wat verder bij de zee vandaan te vinden. De oude duinen liggen er al langer, en daar heeft de wind dus al meer tijd gehad om ze weg te blazen. Ze zijn daarom een stukje lager. Vroeger waren de oude duinen de kust, maar doordat er gedurende duizenden jaren steeds meer zand tegenaan is gelegd door de zee liggen ze nu verder het land in.

Naast het strand en de duinen horen ook de zandplaten onder het duingebied. Denk bijvoorbeeld aan de Waddenzee, waar als je als het eb is over de zandplaten kunt “wadlopen”.

Rivieren landschap

• Ontstaat rond de rivier
•  Rivieren nemen klei en zand mee uit bergen.
• Overstroming 
• Dijken

Verschillende rivieren uit de bergen verder weg in Europa stromen via Nederland naar de zee toe. Rondom de rivieren ontstaat een landschap door invloed van de rivier. De rivieren nemen fijne deeltjes zand en klei met zich mee. Dit spoelt de zee in, en zoals we eerder hebben gelezen komt dat zand uiteindelijk op het strand en in de duinen te liggen. De klei komt voornamelijk op de bodem van de zee te liggen. Maar als een rivier overstroomt, dan komt de klei op de grond te liggen. Zo is er rondom de rivieren veel “rivierklei” te vinden in de grond.

Rivieren veranderen na zo’n overstroming soms van ligging, waardoor oude stukken rivier droog komen te staan. Zo ontstaan er een soort kleine heuvels in het landschap, waardoor het niet helemaal vlak meer is.

Mensen hebben om de rivieren heen dijken gebouwd, om ervoor te zorgen dat ze niet meer kunnen overstromen. Langs de rivier ligt vaak een kleine dijk, en dan zijn er grote grasvelden. Op deze grasvelden kunnen boeren hun vee laten grazen. Achter deze grasvelden zijn grotere dijken, waar de rivier zelfs bij de grootste overstroming niet overheen komt. De grasvelden die nog wel kunnen overstromen worden de uiterwaarden genoemd.  

Veenlandschap

• Veen
• Hoogveen & laagveen
• Turf
• 
  

Het veenlandschap in Nederland is in twee delen onder te delen, het hoogveen en het laagveen. Maar wat is veen eigenlijk? Veen is een bodem die bestaat uit plantenresten die daar zolang gelegen hebben dat ze onderdeel van de grond zijn uitgaan maken. Op de plekken waar nu veen gevonden wordt was eerst een moeras, waar planten die afstierven onder ladingen andere planten en water kwamen te liggen. Hierdoor kon er geen zuurstof meer bij komen, wat tot gevolg had dat de planten niet op de normale manier afgebroken werden. Hierdoor ontstond veen. Het verschil in hoogveen en laagveen is hoe het ontstaan is. Het laagveen is ontstaan met behulp van grondwater, en hoogveen ligt hoger waardoor het grondwater geen invloed had. Het hoogveen is ontstaan met behulp van regenwater.

Het veen bleek als je het droogde in de brand te steken te zijn, in de vorm van turf. Hiermee kon je vroeger je huis warm stoken. Om ervoor te zorgen dat er genoeg turf was voor iedereen werd veen uit de grond gehaald, en op akkers gelegd om te drogen. Op de plekken waar het veen weggehaald werd kwam het grondwater al snel zo hoog te staan dat er sloten ontstonden. Soms braken de stukjes land tussen de sloten af, waardoor de sloten breder werden. Soms zelf zo breed dat er hele meren ontstonden, zoals bijvoorbeeld de Loosdrechtse Plassen.

Zandlandschap

• Lijkt op duinlandschap
• IJstijd 
• Nat en droog

Het zandlandschap lijkt wel een beetje op het duinlandschap. Alleen komt dit zand niet alleen aan de kust voor. Het zand in het zandlandschap is hierheen geduwd door een grote gletsjer, in de één na laatste ijstijd. Uit Scandinavië kwam een stuk ijs langzaam onze kant op, en het duwde een lading zand voor zich uit. Toen het ijs ging smelten bleef het zand liggen, in de vorm van heuvels in bijvoorbeeld Utrecht of de Veluwe.

Het zandlandschap kan nat of droog zijn. Droge zandlandschappen zijn bijvoorbeeld de heide. Doordat boeren jarenlang hun schapen planten lieten eten op bepaalde plekken ontstonden gebieden waar het kaal gegeten was. Zonder plantenwortels werd water niet meer vastgehouden, en zo ontstonden zandvlaktes waar niets meer wilde groeien. Op andere plekken, bijvoorbeeld op de wat hoger gelegen gebieden, werd mest van de schapen gebruikt om met het zand te vermengen zodat ze er juist dingen konden laten groeien. Hier droogde de grond niet uit, waardoor er van alles kon groeien.

Waarom houden veel boeren vee op een zandgrond?

1. omdat het vee zand eet
2. omdat de grond niet zo vruchtbaar is voor akkerbouw
3. omdat ze van dieren houden, en het gras groeit hier beter dus meer voer.
4. omdat vee minder snel in de zand bodem weg zakt en zich bezeert

Hoog en laag Nederland

Landschappen in Nederland 

https://www.natuurkennis.nl/landschappen/

We delen de Nederlandse landschappen
in op basis van bodemsoort: 

• Klei 
• Zand 
• Veen
• Löss 

www.natuurkennis.nl

Welke landschappen vind je in Nederland?

1. akkers en duinen
2. polders en rivieren
3. hoge bergen
4. woestijn

Welk landschap zie je op de foto?

1. veenlandschap
2. zeekleilandschap
3. lösslandschap
4. rivierkleilandschap

Welk landschap zie je op de foto?

1. zeekleilandschap
2. veenlandschap
3. rivierkleilandschap
4. zandlandschap

Welk landschap zie je op de foto?

1. veenlandschap
2. zeekleilandschap
3. rivierenlandschap
4. duinlandschap

Landschappen in Nederland

Dit ga je leren vandaag:

• Je maakt kennis met de verschillende landschappen in Nederland

Landschappen

In Nederland zijn allerlei landschappen.

Je herkent een landschap aan verschillende dingen. 

Die noem je landschapskenmerken. 

Landschappen

In Nederland komen de volgende landschappen voor:

• bos
• heide
• duinen
• stuifzand
• water

Landschappen

Landschappen zien er verschillend uit. 

Dat komt door de grondsoort. 

Grondsoorten

De bodem in Nederland kan bestaan uit zand, klei of veen.

Op zand groeit heide heel goed.

Op klei groeien de meest gewassen weer beter. 

Zandlandschap

Een zandlandschap heeft een zandbodem.

Die is vaak begroeid met bos of heide. 

Zandlandschap

Zand bestaat uit heel veel korreltjes steen.

Je vindt zandlandschap bijvoorbeeld op De Hoge Veluwe en De Sallandse Heuvelrug.

Boslandschap

In een bos heb je verschillende lagen, die allemaal hun eigen begroeiingen hebben.

Welke soorten bossen zijn er?

Soorten bossen. Er zijn ongeveer 3 soorten bossen: loofbossen, naaldbossen en tropische bossen. Er is ook nog een gemengd bos, daar staan loof- en naaldbomen door elkaar.

In het bos heb je 4 lagen waarin verschillende planten groeien. In Nederland is maar 10,6% van het land bos.

Duinlandschap

Een duinlandschap herken je aan duinen.

Dicht bij de zee.

Een duinlandschap vind je bijvoorbeeld bij Texel of Schiermonnikoog. 

Duinlandschap

Langs de Nederlandse kust liggen duinen in een rij achter elkaar. Hoe zijn deze duinen eigenlijk ontstaan?

Zeekleilandschap

In het noorden van Nederland zit klei in de grond.

Klei lijkt op zand, alleen heeft het veel fijnere korreltjes. 

Zeekleilandschap

Je vindt zeekleilandschap onder meer bij Lauwersmeer en de Oosterschelde.

Waar of niet waar?

Klei en zand bestaan allebei uit korreltjes steen

1. waar
2. niet waar

Veenlandschap

Veen ontstaat in een moeras of ondiep water.

Het bestaat uit dode planten die naar de bodem zakken. 

Veenlandschap

In een veenlandschap vind je veel water.

Veenlandschap

In de Middeleeuwen haalden mensen veen uit de bodem.

Ze lieten het drogen: dan krijg je turf.

Dat gebruikten ze als brandstof. 

Wat is het verschil tussen klei en veen?

1. Klei: kleine zanddeeltjes Veen: dode planten
2. Veen is geen grondsoort, klei wel

Rivierlandschap

Er stromen grote rivieren door Nederland.

Langs die rivieren is het rivierlandschap. 

les programma

• Lesdoelen in de periode bekijken
• Les verschillende landschappen
• Zelf studie 
• Werken aan opdracht