VZ - 22/23 - 1.1 Wat is een verzorgingsstaat?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Maatschappijleer

Begrippen bij Maatschappijleer

Waarden = uitgangspunten of principes die mensen belangrijk vinden in hun leven en die ze willen nastreven.
Bijv. eerlijkheid, betrouwbaarheid

Normen = Opvattingen over hoe je op grond van een bepaalde waarde je moet gedragen. 
Bijv. [eerlijkheid] niet stelen, [betrouwbaarheid] niet liegen

Normen en waarden verschillen

• Normen en waarden botsen regelmatig. Tolerantie betekent dat je mensen met andere normen en waarden accepteert.
  
  
• Soms zijn verschillen te groot, dan vind je gedrag van anderen asociaal. Je hoeft niet alles te tolereren.
  

Begrippen bij Maatschappijleer

Kernconcepten:

1. Macht = vermogen om het gedrag van anderen dwingend te beïnvloeden.

2. Sociale ongelijkheid = een ongelijke verdeling van maatschappelijke kansen, inkomen en politieke macht. 
3. Sociale cohesie = de mate waarin mensen door onderlinge bindingen het gevoel hebben bij elkaar te horen.

Begrippen bij Maatschappijleer

Maatschappelijk vraagstuk:

1. Grote groepen in de samenleving ondervinden de gevolgen.
2. Tegengestelde belangen spelen mee.
3. Er is een gemeenschappelijke oplossing nodig. 

Belang = voor- of nadeel dat iemand ergens bij heeft.

Dilemma = lastige keuze uit 2 of meer alternatieven die allemaal duidelijk nadelen hebben. 

Domeinen van Maatschappijleer

1. Wat is een verzorgingsstaat?

2. Ontstaan verzorgingsstaat

3. Sociale partners en de overheid

4. Verzorgingsstaat, de praktijk

5. Werk en sociale mobiliteit

6. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt

7. De verzorgingsstaat onder druk

Verzorgingsstaat

• De overheid bemoeit zich actief met de welvaart en het welzijn van haar inwoners.

• Welvaart = de mate waarin mensen over voldoende middelen beschikken om hun behoeften te vervullen.
• Welzijn = de mate waarin mensen tevreden zijn over hun lichamelijke en geestelijke gezondheid.

De overheid heeft sociale grondrechten opgenomen in de grondwet: 
De overheid heeft een inspanningsverplichting, geen resultaatverplichting! 

Verzorgingsstaat

• Solidariteitsgedachte = in een groep of samenleving is er de bereidheid om risico's met elkaar te delen. 
• Overheid: wetten om solidariteit af te dwingen'
  >> bijvoorbeeld uitkeringen verschaffen. 
• Collectief belang = geldt voor meerdere mensen.
  >> het kan jou ook overkomen.
• Collectieve goederen = goederen waarvan 
  niemand uitgesloten kan worden, ook niet 
  degenen die er niet voor betalen. 
  >> dilemma: "free riders"

Wat is een verzorgingsstaat?

1. Een land waar genoeg ziekenhuizen beschikbaar zijn voor de burgers
2. Alle maatregelen die ervoor zorgen dat burgers hun basisbehoeften kunnen vervullen
3. Een land waar de overheid verplicht is om volledig voor haar inwoners te zorgen.
4. Een land waar de overheid de burgers helpt als dat nodig is.

In een groep op samenleving is er de bereidheid om risico's met elkaar te delen.
Welk begrip hoort hierbij?

1. Verzorgingsstaat
2. Solidariteitsgedachte
3. Collectief belang
4. Collectieve goederen

Rechten en plichten

In de grondwet staan sociale grondrechten >> overheid moet hier actief naar streven. 

• Voldoende werkgelegenheid.
• Bestaanszekerheid en de spreiding van welvaart.
• De bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu.
• Volksgezondheid, voldoende woongelegenheid en maatschappelijke/culturele ontplooiing.
• Goed onderwijs.

Rechten en plichten

Daar staan ook verplichtingen tegenover:

• Sollicitatieplicht >> invloed op uitkering. 
• Betalen van premies voor verzekeringen

Belangrijke terreinen

Er zijn drie terreinen:

1. Onderwijs
2. Gezondheidszorg
3. Sociale zekerheid

Verschillende actoren:

1. Overheid
2. Burgers
3. Maatschappelijk middenveld 
   
4. Bedrijven

Marktwerking

Marktwerking betekent dat zorgverzekeraars en zorgaanbieders met elkaar concurreren om de consument doelmatig en op maat van zorg te voorzien.

Voordelen: Het zou betekenen dat zorg goedkoper zou moeten worden door concurrentie binnen de zorgaanbieders. Er zouden ook kortere wachtlijsten zijn hierdoor. 

Nadelen: Krijg jij nog wel de juiste zorg als met die zorg winst gemaakt moet worden? Stel je hebt een zeldzame ziekte , dan kan er geen winst worden gemaakt op jouw medicijn. Krijg je het dan nog wel?

Blz. 206 uitgaven en inkomsten VZ

Bekijk deze afbeelding.

Maatschappelijk middenveld

Organisaties die tussen de overheid en de individuele burger in staan en die verschillende groepen vertegenwoordigen. 

>> regelen zaken die niet door de overheid of bedrijven worden opgepakt.

Sociale partners >> behoren tot het maatschappelijk middenveld. 

>> Werknemers- en werkgeversorganisaties

>> Overleggen met elkaar en sluiten per branche een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) af. 

Nederland staat bekend om haar compromissen >> poldermodel

Stelling:
In een verzorgingsstaat heeft de burger geen plichten, maar wel rechten.

1. Waar
2. Niet waar

Wat is geen actor in de verzorgingsstaat?

1. Overheid
2. Burger
3. Bedrijven
4. Sociale zekerheid

Stelling:
Het overgrote deel van de inkomsten van de staat komt voort uit verzekeringspremies.

1. Waar
2. Niet waar

Wat is een CAO?

1. Dat is een overeenkomst tussen werkgevers over de arbeidsvoorwaarden binnen een bepaalde bedrijfstak
2. Dat is een overeenkomst tussen werknemers over de arbeidsvoorwaarden binnen een bepaalde bedrijfstak
3. Dat is een overeenkomst tussen werkgevers en overheidsinstanties over de arbeidsvoorwaarden binnen een bepaalde bedrijfstak
4. Dat is een overeenkomst tussen werkgevers en werknemers over de arbeidsvoorwaarden binnen een bepaalde bedrijfstak.

Waarom staat Nederland bekend?

1. De collectieve arbeidsovereenkomsten
2. Haar uitzonderlijke verzorgingsstaat
3. Het poldermodel
4. Het onderwijs

Aan de slag:

Reader: 

Paragraaf 1: maak opdr. 1 t/m 3, 5 t/m 7

Klaar? Maak een begrippenlijst van paragraaf 1 en/of een samenvatting.