4H 6.3 Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 6 Waarneming en gedrag

6.1 Zintuigen 

6.2 Het oog 

6.3 Gedrag

6.4 Beinvloeden van gedrag

6.5 Sociaal gedrag bij dieren

6.6 Gedrag  bij mensen

Programma

• Leerdoelen 
• Uitleg basisstof 6.3 Gedrag
• Video 'Wat beïnvloed het gedrag van dieren? --> 8 min. 
• Opdrachten maken
• Afsluiting 

Leerdoelen 

• Je kunt toelichten wat gedrag is en beschrijven hoe gedrag tot stand komt.
• Je kunt uitleggen dat gedrag het resultaat is van de relatie van een organisme met zijn omgeving.
• Je kunt een eenvoudig gedragsonderzoek beschrijven.

Wat is gedrag?

Wat is gedrag?

Ethologie

Ethologie = studie van het gedrag van dieren

Adequaat gedrag = gedrag dat de overlevingskansen en fitness van een dier vergroot

Fitness = voortplantingssucces 

Gedrag = alle waarneembare activiteiten van een dier of mens

Van prikkel tot handeling

Gedrag is opgebouwd uit opeenvolgende handelingen. Deze handelingen worden ook wel gedragselementen genoemd.

Gedragssysteem = Meerdere handelingen met hetzelfde doel.

Gedragsketen = Meerdere handelingen waarbij het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling

Gedragssystemen

Gedragselementen met een gemeenschappelijk doel vormen samen een gedragssysteem.

Voorbeeld:

De gedragselementen eten zoeken, eten bereiden en eten vormen samen het gedragssysteem voedingsgedrag. 

Gedragsketen

Als gedrag uit een serie gedragselementen (= handelingen) in een vaste volgorde bestaat noemen we dat een gedragsketen.

Een voorbeeld van een gedragsketen is baltsgedrag bij dieren. 

01:10

Wat heb je hier net gezien?

1. een gedragselement
2. een gedragsketen
3. een gedragssysteem
4. niet genoeg afstand tussen de stekelbaarsjes

Prikkel en respons

Gedrag begint met prikkels

Prikkels kunnen komen uit:

• Externe omgeving (Geur van patat)
• Interne omgeving (Honger gevoel)

De reactie van een dier of mens op prikkels noem je een respons

Prikkels en motivatie

Het interne milieu wil homeostase. Hierbij bepalen de interne prikkels de motivatie voor het gedrag. 

Normwaarden (voedingstoestand, vochttoestand, temperatuur, osmotische waarde ect. )

• Lege maag? --> interesse eten
  
• Volle maag? --> geen interesse eten
  

Prikkels en motivatie

De motivatie is de bereidheid om bepaald gedrag uit te voeren, bijvoorbeeld:

• Voedingsdrang (honger en dorst)
• Vluchtdrang Behoefte aan veiligheid)
• Voortplantingsdrang (paringsdrang)

Gedrag is afhankelijk van de motivatie (interne prikkels) en de externe prikkels. Bv. Een leeuw die honger (interne prikkel) heeft zal GEEN jachtgedrag vertonen als hij geen prooi ziet (externe prikkel).

Prikkels en motivatie

Hoe je reageert op deze prikkels hang af van de motivatie die je op dat moment ervaart. Motivatie is je bereidheid om bepaalde handelingen uit te voeren.

Als je geen honger hebt dan is je motivatie om een spruitje te eten niet zo hoog. Als je wel honger hebt dan kan je wel een heel bord spruiten op. Je motivatie om spruiten te eten wordt dus beïnvloed door je fysiologische toestand.

Dit betekent dus ook dat iets wat je heel erg lekker vindt er altijd wel in gaat, zoals een ijsje bijvoorbeeld.

De sterkte van de externe en inwendige prikkels bepaald dus hoe veel motivatie je hebt voor een  handeling.

Periodieke invloeden

Regelmatig terugkerende schommelingen in interne of externe prikkels noem je periodieke invloeden. Periodieke invloeden:

• Daglengte
• Temperatuur
• Hormonen

Veroorzaken: voortplanting, de biologische klok. 

De hormoonconcentratie verandert door daglengte of temperatuur

Gedrag bestuderen

Om onderzoek te doen naar gedrag van dieren en mensen maken onderzoekers gebruik van ethogrammen en protocollen. 

0

Huiswerk

Lezen 6.3

Maken opdracht 32 t/m 40

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist uitlegvideo's

Oefenen

Effectief leren video's

Hoe noem je een gedragsketen die bedoeld is om partners aan te trekken en over te halen tot paring?

Hoe noem je de tak van de biologie waar het onderzoek naar gedrag van dieren centraal staat?

00:26

Waar is dit gedrag een voorbeeld van ?

1. Voedingsgedrag
2. Terretoriumgedrag
3. Voortplantingsgedrag
4. Sociaalgedrag

01:20

Waar is dit gedrag een voorbeeld van ?

1. Voedingsgedrag
2. Terretoriumgedrag
3. Voortplantingsgedrag
4. Sociaalgedrag