Hoofdstuk 5 Spelling: lastige leestekens

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Deze les...

... beginnen we met lezen
... kijken we huiswerk na
... leren we over lastige leestekens

Lastige leestekens

• Komma
• Dubbele punt
• Aanhalingstekens
• Puntkomma 

Komma

• Voor of na een aanspreking;
• Tussen de delen van een opsomming, maar niet voor en;
• Tussen twee persoonsvormen;
• Tussen de hoofdzin en een bijzin, als de delen lang zijn; 
• Voor en achter een bijstelling.

Vul de komma in waar hij hoort.
Jongens morgen is vrijaf.

Akkers velden moerassen en wegen waren onder een sneeuwlaag bedolven.

Nee om zijn werk hoeft Piet je broer zich niet bekommeren.

Dubbele punt

Dient om iets aan te kondigen:

• Een citaat (directe rede): De collectante vroeg: ‘Heb je iets over voor de Hartstichting?’
  
• Een gedachte (zonder aanhalingstekens en hoofdletter na de dubbele punt): Janneke dacht: ik wou dat vader erbij was.
  
• Een opsomming (enkel wanneer er een pauze klinkt): Ze verkopen daar van alles: boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbenodigdheden.
  
• Een uitleg of toelichting: Helaas gaat de picknick morgen niet door: het wordt slecht weer.
  

Aanhalingstekens

Bij citaten:

• ‘Ik kan vanavond niet mee,’ zei Anton. ‘Ik moet werken.’ 
  
• ‘Als je meedoet met het toernooi,’ vertelde Colin, ‘moet je je wel opgeven.’
  
• ‘Fiets jij mee?’, vroeg Dieke aan Cas.
  De komma na een vraag- of uitroepteken is niet verplicht.
  
  

Aanhalingstekens

Als het woord zelf bedoeld wordt en niet de betekenis:

Het woord ‘gaarne’ klinkt ouderwets.

Als het woord op een speciale manier (spottend) bedoeld wordt:

De agent zei dat hij die ‘lieve’ jongen wel zou inrekenen.

Vul de zin aan met komma's, dubbele punten en/of aanhalingstekens:
Hij sprak jammerend Vriend help me toch!

Dames juffrouwen en heren het spijt mij u dit te moeten zeggen.

Morgen kondigde de lerares aan is er overhoring voor Frans.

Puntkomma

Een puntkomma houdt het midden tussen een punt en een komma. Net als de punt sluit de puntkomma een mededeling af, maar tegelijkertijd maakt hij duidelijk dat er een directe band is met de volgende mededeling.

Puntkomma

1. We hebben een mooie zomer gehad; vooral augustus was heerlijk zonnig.
   
2. Beginnen jullie maar alvast; door het drukke verkeer ben ik wat later.
   
3. Je moet zo’n kuur helemaal afmaken; doe je dat niet, dan kunnen de klachten terugkomen.
   

Het gaat hier steeds om twee hoofdzinnen die vrij nauw met elkaar samenhangen; een punt tussen de zinnen zou een iets te sterke scheiding uitdrukken.

Huiswerk

H5 p 160-163

opdr. 1,2,6