Basisstof 2: Het hormoonstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 5: Regeling

Basisstof 2: Het hormoonstelsel

Wat gaan we doen?

• Herhaling
• Uitleg voor wie dat nodig heeft
• Aan het werk! 
• Afsluiting

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik:

• Beschrijven op welke manieren hormonen de cellen van weefsels en organen kunnen beïnvloeden;
• De werking van hormoonklieren en hun hormonen beschrijven en afleiden hoe doelwitorganen daarop reageren.

Welke hormonen horen er bij de letters A, B en C? 

Noteer in de rondjes bij de pijlen een + als het hormoon stimuleert, en - als het hormoon remt.

Hormonen

• Hormonen zorgen voor communicatie tussen cellen.
• Hormonen binden aan receptoren in het membraan van doelwitcellen.
• Hormoonklieren zijn endocriene klieren: ze geven hormonen af door secretie.
• Exocriene klieren geven stoffen af via een afvoerbuis (speekselklieren/zweetklieren).
• Hormonen werken langdurig en langzaam

Doelwitorganen

• Hormonen werken alleen in organen waar receptoren zijn voor het hormoon.
• De reactie van een orgaan wordt o.a. bepaald door de hormoonconcentratie in het bloed.
• Het effect van hormonen houdt lang aan.

Hormoonklieren

Het hormoonstelsel bestaat uit een aantal hormoonklieren.

• Hypofyse
• Hypothalamus
• Schildklier
• Bijnieren
• Eilandjes van Langerhans
• Testes/ovaria

Hypofyse en hypothalamus

• De hypofyse produceert verschillende hormonen, en stuurt andere hormoonklieren aan.
• De hypothalamus regelt de secretie van hormonen door de hypofyse.

Hypofysehormonen

• Groeihormoon is voor de groei en ontwikkeling.
• Oxytocine stimuleert het ontstaan van weeën en secretie van melk uit de melkklieren.
• ADH (antidiuretisch hormoon) regelt de resorptie van water in de nieren bij de vorming van urine.

De schildklier

• De schildklier produceert thyroxine (schildklierhormoon).
• Dit beïnvloedt de stofwisseling door de verbranding van glucose te stimuleren.
• TSH stimuleert de secretie van thyroxine en de vorming van schildklierweefsel.
• Thyroxine remt de secretie van TSH
• Jodium (I) is noodzakelijk voor de vorming van thyroxine.

De eilandjes van Langerhans

• De eilandjes van Langerhans produceren de hormonen insuline en glucagon.
• Bloedsuikerspiegel boven normwaarde? EvL produceren insuline. (Glucose --> glycogeen, opgeslagen in lever en spieren)
• Bloedsuikerspiegel onder normwaarde? EvL produceren glucagon. (Glycogeen --> glucose, vrijgemaakt uit lever en spieren)

Geef schematisch de omzetting van glucose naar glycogeen (en andersom) weer. Benoem hierbij ook insuline en glucagon

De nieren en de bijnieren

• De nieren produceren epo bij onvoldoende zuurstoftoevoer.
• De bijnieren produceren adrenaline
• Adrenaline werkt kort en snel (in tegenstelling tot andere hormonen);
• Glycogeen wordt omgezet in glucose, je hart gaat sneller kloppen, je gaat sneller ademhalen, bloedvaten naar spieren en hersenen verwijden zich

Aan het werk!

Wat:  Basisstof 1 en 2 van Thema 5

Hoe: Tweetallen, fluisteren of voor jezelf

Tijd: 15 minuten

Hulp: Raadpleeg je boek/buur en steek anders je vinger op

Klaar: Maak de afrondingsopdrachten van de skill (zie elo)

Uitkomst: Basisstof 1 en 2 van thema 5 zijn af