Les 5: Vertragingstijd & Piekafvoer

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar (3 min)

Docent begroet leerlingen, instrueert alle leerlingen om startklaar te zijn en legt materialen klaar.

Leerlingen zorgen ervoor dat zij alle benodigde spullen op tafel hebben, jas uit, mobiel in tas. (Zorg voor een nette en georganiseerde ruimte.)

LEZEN 10 min

Lezen

https://nos.nl/artikel/2504016-klimaatdilemma-voor-nederland-hoe-lozen-we-de-rivieren-in-een-steeds-hogere-zee

Vorige les

Terugblik

Vorige les

Terugblik

A                B                B                B        

      Lesdoel

De leerlingen kennen ten minste de volgende begrippen: vertragingstijd, piekafvoer, en de invloed van verstening en ontbossing. 

Ze kunnen uitleggen hoe deze factoren bijdragen aan verhoogde piekafvoer en een kortere vertragingstijd, en wat de gevolgen hiervan zijn voor overstromingsrisico's in Nederland.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen kennen de begrippen debiet en regiem.

2. De leerlingen weten wat ontbossing is.

3. De leerlingen weten welke wat infiltratie is.

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

Menselijk handelen

Begrip	Begrip
Vertragingstijd	Piekafvoer
De tijd die het water nodig heeft om van het landoppervlak naar de rivier te stromen.	De maximale hoeveelheid water die een rivier kan afvoeren na een regenbui.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Menselijk handelen	Effect vertragingstijd	Effect piekafvoer
Ontbossing	1.	2.
Verstening	3.	4.
Kanalisatie	5.	6.

Verband?

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Hoogwatergolf

Welke maatregelen kun je nemen in de boven- en middenloop om de piek van de hoogwatergolf te verlagen en te verbreden?

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Drietrapsstrategie

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Welk onderdeel?

Controle van begrip:
Wat wordt bedoeld met vertragingstijd in
de context van waterbeheer?

Vertragingstijd verwijst naar de tijd die het water nodig heeft om van het landoppervlak naar de rivier te stromen na een regenbui.

Controle van begrip:
Hoe beïnvloedt verstening de piekafvoer in
stedelijke gebieden?

Verstening vermindert de infiltratiecapaciteit van de bodem, waardoor water sneller naar de rivieren stroomt en leidt tot hogere piekafvoeren.

Controle van begrip:
Leg uit hoe ontbossing kan leiden tot
verhoogde overstromingsrisico's.

Ontbossing vermindert de wateropname door vegetatie, waardoor meer water direct naar de rivieren stroomt, wat leidt tot verhoogde piekafvoer en een groter risico op overstromingen.

Controle van begrip:
Wat zijn de belangrijkste maatregelen die kunnen
worden genomen om de gevolgen van verkorte vertragingstijd te mitigeren?

Maatregelen kunnen onder andere het vergroten van groene ruimtes, het herstellen van natuurlijke vegetatie, het aanleggen van waterdoorlatende oppervlakken en het verbeteren van waterbeheerstrategieën omvatten.

Zelf aan de slag

Vertragingstijd is de tijd die het water nodig heeft om van het __________ naar de __________ te stromen.

Verstening zorgt ervoor dat de __________ van de bodem vermindert, waardoor water sneller naar rivieren stroomt.

Ontbossing vermindert de __________ door vegetatie, waardoor meer water direct naar rivieren stroomt.

Vertragingstijd is de tijd die het water nodig heeft om van het landoppervlak naar de rivier te stromen.

Verstening zorgt ervoor dat de infiltratiecapaciteit van de bodem vermindert, waardoor water sneller naar rivieren stroomt.

Ontbossing vermindert de wateropname door vegetatie, waardoor meer water direct naar rivieren stroomt.

Zelf aan de slag

Hoge piekafvoer kan leiden tot grotere kans op __________.

Kortere vertragingstijd betekent dat er minder tijd is voor __________ en de impact van hevige regenval __________ is.

Groenbeheer en waterbeheerstrategieën zijn belangrijk om __________ te verminderen.

Hoge piekafvoer kan leiden tot grotere kans op overstromingen.

Kortere vertragingstijd betekent dat er minder tijd is voor maatregelen en de impact van hevige regenval groter is.

Groenbeheer en waterbeheerstrategieën zijn belangrijk om overstromingsrisico's te verminderen.

Zelf aan de slag

Verstening is het bedekken van grondoppervlakten met ondoorlatende materialen zoals __________ en __________.

Een maatregel om de gevolgen van verkorte vertragingstijd te mitigeren is het aanleggen van __________ oppervlakken.

Ontbossing verwijst naar het verwijderen van __________ en __________.

Verstening is het bedekken van grondoppervlakten met ondoorlatende materialen zoals asfalt en beton.

Een maatregel om de gevolgen van verkorte vertragingstijd te mitigeren is het aanleggen van waterdoorlatende oppervlakken.

Ontbossing verwijst naar het verwijderen van bomen en vegetatie.

     Kleine afsluiting

Vertragingstijd

Piekafvoer

Verstening

Ontbossing

Overstromingsrisico's

Infiltratiecapaciteit

Vasthouden

Bergen

Afvoeren

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

(Aan)tekeningen

Tekening 1.
Verlaging en verbreding piekafvoer

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

Oud examenvraag

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

31 maximumscore 3

• Uit het antwoord moet blijken dat door klimaatverandering de kans op

extreem weer / intense regenbuien (afgewisseld met langere perioden

van droogte) toeneemt 1

Uit de uitleg moet blijken dat

• in de stroomgebieden verstening / verharding van het aardoppervlak

plaatsgevonden heeft (oorzaak) 1

• waardoor water sneller afstroomt / afvoerpieken korter en hoger

worden (en het regiem dus onregelmatiger wordt) (gevolg) 1

      Grote afsluiting

De leerlingen kennen ten minste de volgende begrippen: vertragingstijd, piekafvoer, en de invloed van verstening en ontbossing. 

Ze kunnen uitleggen hoe deze factoren bijdragen aan verhoogde piekafvoer en een kortere vertragingstijd, en wat de gevolgen hiervan zijn voor overstromingsrisico's in Nederland.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

retrieval practice

https://quizlet.com/join/MpbntExdJ?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com

 Vraag 1

(R) 1 punt

Vertragingstijd is een belangrijke factor in waterbeheer, omdat het bepaalt hoe snel water van het landoppervlak naar de rivier stroomt.

Geef de definitie van vertragingstijd.

Vertragingstijd is de tijd die het water nodig heeft om van het landoppervlak naar de rivier te stromen.

Vraag 2 

(T1) 2 punten

Verstening en ontbossing zijn twee menselijke activiteiten die de piekafvoer van rivieren kunnen beïnvloeden. 

Leg uit hoe verstening de piekafvoer in stedelijke gebieden beïnvloedt.

Verstening vermindert de infiltratiecapaciteit van de bodem, waardoor water sneller naar de rivieren stroomt. Dit leidt tot hogere piekafvoeren omdat het water minder tijd heeft om in de grond te infiltreren en sneller afvloeit naar waterlopen.

Vraag 3 

(T2) 2 punten

Waterbeheerstrategieën zijn cruciaal om de negatieve effecten van een verkorte vertragingstijd en verhoogde piekafvoer te mitigeren.

Beschrijf twee maatregelen die kunnen worden genomen om de gevolgen van een verkorte vertragingstijd te verminderen.

Het vergroten van groene ruimtes: Dit kan helpen om de infiltratie van water te verbeteren en de afvoer te vertragen.

Aanleg van waterdoorlatende oppervlakken: Dit zorgt ervoor dat water de kans krijgt om in de bodem te sijpelen in plaats van direct naar rivieren te stromen.

Vraag 4 

(T1) 3 punten

Overstromingsrisico's kunnen worden beïnvloed door veranderingen in de vertragingstijd en piekafvoer. De vertragingstijd is de tijd die het water nodig heeft om van het __________ naar de __________ te stromen. Verstening vermindert de __________ van de bodem, waardoor water sneller naar rivieren stroomt. Hoge piekafvoer kan leiden tot grotere kans op __________. Ontbossing vermindert de __________ door vegetatie, waardoor meer water direct naar rivieren stroomt.

De vertragingstijd is de tijd die het water nodig heeft om van het landoppervlak naar de rivier te stromen.

Verstening vermindert de infiltratiecapaciteit van de bodem, waardoor water sneller naar rivieren stroomt.

Hoge piekafvoer kan leiden tot grotere kans op overstromingen.

Ontbossing vermindert de wateropname door vegetatie, waardoor meer water direct naar rivieren stroomt.