4 havo H1.2. Rivieren: de invloed van de mens

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leerdoelen H1.2

Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je:

• een dwarsprofiel van de benedenloop van een rivier beschrijven;
• uitleggen hoe het overstromingsgevaar van een gebied wordt beïnvloed door de ruimtelijke inrichting, zowel binnen- als buitendijks;
• verklaren hoe het menselijk ingrijpen in het stroomgebied leidt tot een onregelmatiger neerslagregiem, verkorting van de vertragingstijd en een verhoogde piekafvoer. 

Leerdoelen atlas:

• je kunt de juiste kaart vinden bij een vraag en eenvoudige informatie van de kaart aflezen. 

Hoe kan men wonen in een rivierengebied met overstromingsgevaar? --> dmv dijken --> neem dit over! 

Uiterwaarden bebouwd --> ophoging zomerdijken

Voorbereidingsopdrachten

Lees paragraaf 1.2. zorgvuldig. Beantwoord de vragen in je schrift.

1. Vroeger kregen rivieren in Nederland alle ruimte. Tegenwoordig is dat niet meer zo, leg uit hoe dit kan. Gebruik in je antwoord een oorzaak-gevolg relatie 

2. Teken een dwarsprofiel van een rivier. Zet de volgende begrippen op de juiste plek: winterdijk, zomerdijk, uiterwaarden, zomerbed, winterbed, binnendijks, buitendijks.

3. Om het overstromingsrisico van een rivier in Nederland zijn er verschillende maatregelen genomen. Noem er twee, en geef voor elke maatregel aan waarom dit de kans op een overstroming verkleint. 

4. Dankzij deze maatregelen voeren rivieren razendsnel hun water af op zee. Wat is hier een nadeel van? 

5. Leg uit waarom door ontbossing en verstening de vertragingstijd afneemt.  Gebruik in je antwoord een oorzaak-gevolg relatie

En hoe ging het? Extra uitleg of aan de slag!? 

Verticale erosie

Schematische tekening

De rivier snijdt zichzelf in het landschap

Horizontale erosie

Schematische tekening

De rivier verschuift

 de rivier verschuift!

Hoefijzermeer

Het voorgaande is allemaal werk van Moeder Natuur

Wat doet de mens?

Kribben in de Lek

Kanalisering Oude Maas (Boxmeer)

Kanalisering Vecht (ten oosten van Zwolle)

Verstening: negatieve gevolgen piekafvoer (regen)water. Hier wordt nu meer rekening mee gehouden.

Ophoging rivier

Kanalisering en dijken: weinig tot geen mogelijkheden tot overstroming (in bv de kommen)

Sediment (zand/klei/grind) kan onvoldoende worden afgezet --> onnatuurlijke ophoging van de rivier

Opdracht

Maak de opdracht bij het dwarsprofiel van een rivier

Kleine samenvatting: natuurlijke situatie 

Rivieren in de benedenloop zoals Nederland 

- rivier meandert: erosie in de buitenbocht, sedimentatie in de binnenbocht;

- rivier overstroomt regelmatig. De omliggende gebieden worden dan bedekt met vruchtbaar sediment. 

het hele landschap wordt opgebouwd in laagjes sediment en wordt langzaam opgehoogd.

Kleine samenvatting: invloed van de mens

Rivieren in de benedenloop zoals Nederland 

Invloed van de mens:

- maatregelen om overstromingen tegen te gaan en om de vaargeul kort en begaanbaar te houden: kanalisatie, bedijking, kribben;

- zorgen ervoor dat het land minder vaak overstroomt. Hierdoor wordt het land niet verder opgehoogd door sediment, maar de rivier komt zelf wel hoger te liggen. Hierdoor wordt het overstromingsrisico door rivieren en zee groter;

- verstening van grote delen van het land zorgen voor een kortere vertragingstijd en daar door een grotere piefafvoer en een grotere overstromingskans

Vertragingstijd:

De tijd tussen het vallen van neerslag en de afvoer ervan door de rivier.

Voorbeeld: overstroming 1995

Let op:

Door ontbossing / verstedelijking:

Wordt het water niet vastgehouden

En komt direct in de rivier

Korte vertragingstijd

Hoge piekafvoer

Stel: in een stroomgebied van een rivier is er sprake van verstedelijking. Welke gevolgen heeft dit voor de vertragingstijd en piekafvoer?

Doen

- Maak van H1.2 de opdrachten 3, 4 en 5

Je mag samenwerken met je buur, op fluistertoon

- doorloop de LessonUp over atlasgebruik. Deze staat in de klassenmap van 4H in LessonUp

Werk door tot de slide Kaartanalyse

Leerdoelen H1.2

Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je:

• een dwarsprofiel van de benedenloop van een rivier beschrijven;
• uitleggen hoe het overstromingsgevaar van een gebied wordt beïnvloed door de ruimtelijke inrichting, zowel binnen- als buitendijks;
• verklaren hoe het menselijk ingrijpen in het stroomgebied leidt tot een onregelmatiger neerslagregiem, verkorting van de vertragingstijd en een verhoogde piekafvoer. 

Leerdoelen atlas: 

• je kunt de juiste kaart vinden bij een vraag en eenvoudige informatie van de kaart aflezen.