Basisstof 5.3: Genen en Allelen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

B3 Genen en Allelen

• Jas uit
• Spullen op tafel

       Leerwerkboek, schrift

• Tas van tafel
• Lees blz. 114-118

Kennen/Kunnen

• Je kunt omschrijven wat genen en allelen zijn
  
• Je kunt omschrijven wat een mutatie is
  
• Je kunt omschrijven wat kanker is

Na deze les

5.3.6 kan je omschrijven wat genen en allelen zijn.

5.3.7 kan je omschrijven wat een mutatie is.

5.3.8 Kan je omschrijven wat kanker is.

Wat gaan we doen?

• Herhalen vorige lessen (10 minuten)
• Huiswerk bespreken (15 minuten)
• Uitleg basisstof 3 (25 minuten)
• Aan de slag (20 minuten)
• Afsluiting (10 minuten)

Wat is het verschil tussen genotype en fenotype?

1. genotype is de informatie fenotype hoe het tot uiting komt
2. genotype is hoe het tot uiting komt fenotype is de informatie
3. genotype en fenotype is hetzelfde

Welke genen kom je tegen in een levercel?

1. 1x, Alleen genen die te maken hebben met de lever
2. 2x, alleen genen die te maken hebben met de lever
3. 1x, alle verschillende genen van een mens
4. 2x, alle verschillende genen van een mens

Welke genen kom je tegen in een zaadcel?

1. 1x, Alleen genen die te maken hebben met de zaadcel
2. 2x, alleen genen die te maken hebben met de zaadcel
3. 1x, alle verschillende genen van een mens
4. 2x, alle verschillende genen van een mens

Een eicel van een mens bevat .. chromosenparen. (getal invoeren)

Bouw van DNA

Basenpaar

Combinatie A-T of C-G. Andere combinaties zijn in het DNA niet mogelijk

Gen

Vele (vaak duizenden) basenparen samen vormen de informatie voor een gen. De volgorde van de basenparen bepaald de code

Base

De 4 bouwblokjes van het DNA:

• A (adenine)
• C (cytosine)
• T (thymine)
• G (guanine)

Genen en eigenschappen

• 1 eigenschap bestaat vaak uit meerdere genen
• Genen bevatten informatie voor het maken van eiwitten
• Genen kunnen verdeeld zijn over verschillende chromosomen

Allelen

Genen komen in verschillende vormen voor: Allelen

Allelen van oogkleur: Blauw, bruin, groen, etc.

Sommige allelen zijn sterker dan andere

Allelenparen

Allelen van een bepaald gen komen in paren voor:

• 2 dezelfde allelen = homozygoot
• 2 verschillende allelen = heterozygoot

voorbeeld

Wat is een allel dat te maken heeft met haar?

1. Haarkleur
2. Blond
3. Haarvorm
4. Blauw

In welke cellen kom je allelen tegen voor haarkleur? Kies het meest volledige antwoord

1. Haarcellen
2. Haar- en hoofdhuidcellen
3. Haar-, hoofdhuid- en hersencellen
4. Haar-, hoofdhuid-, hersen- en oogcellen

Welke allelen zou je beide kunnen tegenkomen in één zaadcel?

1. Bruin haar Blond haar
2. Blauwe ogen Groene ogen
3. Bruin haar Blauwe ogen
4. Rood haar Blond haar

Geslachtelijke voortplanting

• Zaad/eicellen ontstaan door een speciale deling.
• Hierdoor ontstaan cellen met verschillende allelen.
• Bij bevruchting ontstaat uit zaadcel en eicel een nieuw genotype

Een man en vrouw krijgen een kind.
De man is homozygoot voor blond haar.
De vrouw is homozygoot voor bruin haar.
Leg uit, Is het kind homozygoot of heterozygoot?

Mutaties

• Het genotype van een persoon staat vast
• Mutatie = er verandert/muteert een stukje DNA
• Meestal weinig invloed
• organisme waarbij een mutatie zich uit in fenotype = mutant
• Het moment en plaats van de mutatie bepaalt de invloed

Mutaties ontstaan

Mutaties kunnen ontstaan door mutagene invloeden:

• Zonlicht (UV-straling)
• Radioactieve straling (bijv. Röntgenstraling)
• Asbest, rook

Het kan ook ontstaan als foutje tijdens celdeling.

Kanker

• Onstaat door mutatie in cel, Niet bacterie/virus
• Mutatie veroorzaakt ongeremde deling van de cel                                                     > er onstaat een gezwel:

       - Goedaardig: Deelt langzaam, blijft op zijn plek

       - Kwaadaardig: Deel snel, doordringt weefsels, zaait uit

• Uitzaaiing > via bloed/lymfe gaan kankercellen naar andere plekken in het lichaam, vormen daar nieuwe gezwellen

Ga aan de slag met:

• Lezen blz. 114 t/m 118
  
• Maken Opdr. 1 t/m 8, 4k  blz. 118-122

Klaar met het bovenstaande?

• Verder werken/lezen
• Samenvatten
• Ander huiswerk
• Boek lezen

Zs = Werken in stilte

• Geen vinger opsteken
• Aan het werk
• Stil en stoor niemand
• Blijf op je plek

Ga aan de slag met:

• Lezen blz. 114 t/m 118
  
• Maken Opdr. 1 t/m 8

Klaar met het bovenstaande?

• Verder met begrippenlijst

Zf = Werken met fluisteren

• Geen vinger opsteken
• De docent komt langs
• Aan het werk
• Fluister alleen met de persoon naast je
• Blijf op je plek

Na de vakantie

Maken: Opdrachten basisstof 3  (1 t/m 6)

Maken: Begrippenlijst basisstof 3

S.O. basisstof 1, 2 en 3: woensdag 13 maart!