Huishoudelijke apparaten vroeger en nu.

• Dienstverlening en Zorg
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 7

Het huishouden vroeger en nu.

Wat gaan we vandaag leren?

Jullie leren wat het  verschil is in het huishouden tussen vroeger en nu.

Jullie leren welke verschillen er zijn in huishoudapparaten.

Hoe deden onze opa´s en oma´s vroeger het huishouden?

Vaste rituelen

De kinderen groeien op met de 3 R's: rust, reinheid en

regelmaat. De grote voorjaarsschoonmaak is een belangrijk

onderdeel van het huishouden, waarbij de oudste

puberdochters ook vaak worden ingezet: een goede

leerschool voor als ze in de toekomst zelf een gezin hebben.

Ze helpen moeder bij de dagelijkse klusjes in een groot gezin.

Maandag is de wasdag. Het wassen van kleding is wel de

zwaarste taak van de huisvrouw. Dit werk wordt later minder

zwaar, doordat de wasketel en de wringer (zie afbeelding

rechts), om het wasgoed handmatig uit te wringen, worden

vervangen door de wasmachine en de elektrische centrifuge.

Ook de elektrische stofzuiger, het strijkijzer, de vaatwasser,

mixer, het broodrooster, de snelkookpan en grill doen later

in deze periode hun intrede. Vanwege de lage lonen zijn

deze dure apparaten voor de arbeiders

In 1900 was er nog geen elektriciteit. Nergens

stopcontacten, geen centrale verwarming, geen

lampen. Koken ging op de kachel, die gestookt

werd op steenkool of op hout. Er stonden vaak

maar twee kachels in huis: in de keuken en in de

woonkamer. Koken deed men ook op fornuizen

met petroleum (een soort olie). Als je eten wilde

bewaren, moest je het op een bepaalde manier

koken en daarna in potten doen (wecken of

inmaken). Een koelkast of vriezer om eten in te

bewaren was er natuurlijk niet, maar de meeste

huizen hadden wel een kelder, waar het in de

zomer een klein beetje koel was. 

’s Avonds kwam het licht van een lamp die op

petroleum brandde. Vaak hing de lamp boven de

tafel en daar zat dan iedereen omheen, want

meer lampen waren er niet. Om naar buiten of

naar de slaapkamer te gaan, kon je een

draagbare petroleumlamp gebruiken, zodat je

toch wat licht had.

Buiten was het pikdonker. Er waren geen

straatlantaarns. In de stad en in sommige dorpen

stonden wel lantaarns die op gas brandden.

Iedere avond ging de lantaarnopsteker alle

lampen langs om ze met een lange stok één voor

één aan te steken.

En op maandag was het wasdag voor de

huisvrouwen. Op die dag werden alle kleren en

ander wasgoed in een grote kuip met de hand

gewassen

De vloeren in

huis werden natuurlijk niet gestofzuigd, maar

geveegd met een bezem. Het water kwam niet

uit de kraan, maar moest gehaald worden bij een

pomp of uit een put.

Toen er rond 1900 elektriciteit kwam, wilden de

mensen dat niet, omdat ze niet wisten wat het

precies was. Pas toen ze zagen dat elektriciteit

toch wel handig was, gingen ze het steeds meer

gebruiken. Daarom moesten de fabrieken die

elektriciteit maakten steeds groter worden. 

                                                    Waterpomp

Voorbeeld weekindeling:

• Maandag: wasdag.

• Dinsdag: strijken en verstellen.

• Woensdag: keuken en toilet (evt. badkamer als die er was).

• Donderdag: bedden verschonen en slaapkamers goede beurt geven.

• Vrijdag: woonkamer en gang, tevens buiten ramen zemen.

• Zaterdag: buiten harken en boodschappen. Tevens eten voorbereiden voor zondag.

Maandag werd gebruikt om de was te verzorgen.

Voor het strijken op dinsdag was ook een vaste

volgorde. Een deel van de was werd eerst

vochtig gemaakt en ingerold. Er was slappe was

en gesteven was. Bont en wit, bijna alles werd

gestreken. Was ergens een knoopje af of was

een scheurtje in het linnengoed ontstaan dan

werd dit meteen na het strijken versteld.

Als op woensdag de keuken en het toilet werden

schoongemaakt dan kreeg het fornuis een extra

beurt. Als er een houtfornuis was dan moesten

de ringen apart worden schoongemaakt en met

kachelpoets worden ingesmeerd. De kranen

werden met koperpoets gepoetst en de vloeren

werden gedweild. Als er zelf gebakken werd dan

gebeurde dit vaak ook op woensdag, vóór het

schoonmaken van de keuken.

Op donderdag werden de bedden goed

opgeschud. Velen van ons kunnen zich misschien nog herinneren hoe een matras uit meerdere delen

bestond en ieder deel moest apart worden opgeschud. De dekens werden buiten gehangen en het

beddengoed werd wekelijks verschoond. Bovenlaken naar onder en onderlaken in de was, zo hoorde

dat. De vloer werd dagelijks met een zwabber gereinigd maar op donderdag werd er gedweild en de

ramen werden gezeemd.

Wanneer je als kind uit school kwam op vrijdag

dan was de kans groot dat alle eetkamerstoelen in

de gang stonden. Deze werden in de boenwas

gezet. Op de vloer lag vaak zeil en het kleed dat op

het zeil lag werd buiten geklopt. Ook de traploper

werd van de trap gehaald en buiten geklopt. De

ramen, zowel binnen als buiten, werden gezeemd.

Op zaterdag werd de tuin geharkt en de stoep

werd geschrobd. De bel bij de voordeur werd

gepoetst. Boodschappen werden gehaald en de

soep werd vast getrokken voor zondag. Ook werd

de pudding voor de zondag bereid en koel

weggezet. 

De Mangel

Wie kent hem nog? De natte was wordt tussen twee rollen gedraaid. De

mangel was de voorloper van de centrifuge en is na ongeveer 1970

volledig verdwenen. Alleen het spreekwoord ‘door de mangel halen’

bleef bestaan. 

Bedenk eens welke apparaten in jouw huis staan, die op elektriciteit werken. Laten we met de

keuken beginnen: koelkast, diepvriezer, vaatwasser, magnetron, mixer, koffiezetapparaat en

waterkoker. In de kamer staan natuurlijk een televisie, een radio en een dvd-speler. Alles wordt

schoongemaakt met de stofzuiger. Voor de was is er een wasmachine, misschien ook wel een

wasdroger en een stoomstrijkbout. Overal zijn lampen die met een simpele knop aan en uit gaan. Er

staat een computer, een laptop en/of een tablet en we hebben telefoon, vast en mobiel.

De verwarming kan niet werken zonder elektriciteit. Misschien kun je zelf nog wel meer dingen

bedenken waarvoor je elektriciteit nodig hebt. Als de stroom uitvalt, werkt opeens niets meer.

Strijkijzer

Je zou het niet zeggen maar de strijkbout is een uitvinding van de Noormannen. De heren gebruikten glazen ballen om hun kleding netjes in de plooi te krijgen. De ballen werden ingesmeerd met bijenwas waardoor de kleding niet alleen glad

maar ook waterafstotend werd. In de middeleeuwen worden

strijkbouten van aardewerk gebruikt die verhit konden worden

in de haard. Aan het eind van de middeleeuwen zijn de bouten

echte ijzers geworden en worden ze gemaakt van ijzer of

koper. Er werden door de eeuwen heen allerlei manieren

bedacht om het strijkijzer te verwarmen o.a. met kolen. In het

midden van de 19de eeuw komen de ijzers die met gas kunnen

worden verwarmd. Aan het eind van de 19de eeuw begint de

elektrische strijkbout terrein te winnen, maar de apparaten zijn

in eerste instantie nog levensgevaarlijk. 

Welke dingen gebruikte men vroeger voor de was?

1. Een wasbord
2. Een mangel
3. Een elektrische wasmachine
4. Ze brachten de was naar de wasserette

Hoe maakte men voor de tijd van de stofzuiger de vloer schoon?

1. De vloer werd geveegd met een bezem.
2. Vloerkleden met de mattenklopper.
3. De vloer werd niet schoongemaakt.

Hoe streken de Noormannen hun kleding

1. Met een elektrische strijkijzer.
2. Met een verwarmde strijkbout zonder elektriciteit.
3. Met ballen.

Waar kookte men op voordat het gasfornuis er kwam?

1. Op houtvuur
2. Petroleumstel
3. Elektrische kookplaat

Welke gezinsleden deden het huishouden vroeger?

1. Moeder
2. Vader
3. Moeder en de kinderen.
4. Vader en moeder samen.

Had iedereen een kraan in huis?

1. Nee, je moest bij de pomp buitenshuis water halen
2. Ja, iedereen had een kraan.

Waar staan de drie R-en voor?

1. Rust, Ruig en Regelmaat
2. Rust, Rijk en Regelmaat
3. Rust, Reinheid en Regelmaat.
4. Relaxed, Reinheid en Regelmaat.

Wat heb je tijdens deze les geleerd?

Wij hebben het maar mooi voor elkaar in "onze tijd" met alle luxe apparaten in het huishouden ;)