Herhaling hoofdstuk 2

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Herhaling hoofdstuk 2

4600 miljoen jaar geleden.

Nu

Precambrium

Paleozoïcum

Mesozoïcum

Kenozoïcum

Precambrium

Paleozoïcum

Mesozoïcum

Kenozoïcum

Zet de gebeurtenissen in de juiste volgorde:

Enorme vulkanische activiteit.

Condensatie water en ontstaan van oceanen.

De aarde is een gloeiend hete en gesmolten massa.

Waterdamp en Co2 komt in de atmosfeer terecht.

Ontstaan aardkern, aardmantel en aardkorst door afkoeling.

ontstaan eerste levensvormen.

Welke uitspraak over het ontstaan van de aarde is juist?

1. De aarde is 4.5 miljoen jaar geleden ontstaan
2. De aarde is 400 miljard jaar geleden ontstaan
3. De aarde is 4.5 miljard jaar geleden ontstaan
4. De aarde is 450 miljoen jaar geleden ontstaan

Steenkool

Fossiel

Geologische 

tijdschaal

Aardolie

Wat zouden mogelijke oorzaken kunnen zijn voor massa-extincties in het verleden? Noem er minstens 2.

Welk bewijs kunnen we in de aardbodem vinden voor de massa-extinctie van o.a. de dino's?

Hoe werkt fossiliseren? Zet in de goede volgorde.

Begin inkolingsproces 

Ondiepe zee -> ontstaan zoutsteen  

Subtropische zee -> ontstaan kalksteen 

Door druk wordt sediment samengeperst tot gesteente. Voorbeelden van sedimentgesteenten zijn zandsteen, kalksteen en schalie. Waaruit bestaan deze sedimentgesteenten?

zandsteen

kalksteen

schalie

schelpen

klei

zand

Gesteente dat ontstaat door het afkoelen en stollen van vloeibaar gesteente.

Gesteente dat ontstaat door het afkoelen en stollen van vloeibaar gesteente diep in de aardkorst (magma).

Stollingsgesteente dat door verwering en erosie wordt afgebroken, verplaatst en ergens neergelegd door water, wind of ijs.

Sedimentgesteente en stollingsgesteente dat onder invloed van hitte en/of druk van vorm veranderd en gerekristalliseerd is.

Proces waarbij stollingsgesteente, sedimentgesteente en metamorf gesteente onder invloed van geologische processen (hitte, druk, verwering, erosie, sedimentatie en stolling) in elkaar overgaat.

stollingsgesteente

dieptegesteente

sediment(gesteente)

gesteentekringloop

metamorf gesteente

Kalksteen

Aardolie

Aardgas

Steenkool

Zet het ontstaan van kalksteen in de juiste volgorde. begin bij 1

1

2

3

4

5

6

afdekking met zware  zand en kleilagen

skeletten en schelpdieren worden aan elkaar vast gedrukt

er is 1 vaste laag gesteente (kalksteen) ontstaan

skeletten en schelpen stapelen zich op op de zeebodem

skeletten en schelpen worden verpulverd

zeedieren gaan dood

Bekijk de gesteentekringloop

Kan kalksteen metamorfgesteente worden?
Verklaar je antwoordt.

Exogene

Endogene

In dit hoofdstuk staan de endogene krachten centraal. Om ze goed te begrijpen, moet je weten hoe de aarde is opgebouwd (paragraaf 1.1) en welke typen gesteenten daarbij van belang zijn (paragraaf 1.2). Daarna leer je in paragraaf 1.3 en 1.4 hoe de platen bewegen en welke processen en landschapselementen daarbij ontstaan. In paragraaf 1.5 komen de vulkanen aan bod. 

Endogeen/exogeen

Endogene kracht

Exogene kracht

endogene krachten

exogene krachten

Sleep de hotspots naar de juiste plek in de gesteentekringloop

Sedimentgesteente

Als sedimentgesteente onder druk of hitte verandert

Als sedimentgesteente smelt

Als metamorf gesteente smelt

Stollingsgesteente

Als er bij stollingsgesteente sprake is van vewering en/of erosie

Als er bij metamorf gesteente sprake is van vewering en/of erosie

Als stollingsgesteente weer smelt

Als stollingsgesteente door hitte of druk verandert

Metamorfgesteente

Sedimentgesteente

Stollingsgesteente

Leisteen en marmer

Basalt en graniet

zand en kalksteen

Absolute ouderdom

Relatieve ouderdom

De ouderdom in miljoenen jaren. 

De laag onder deze laag is jonger. 

Door een gidsfossiel weten we hoe oud deze laag ongeveer is. 

Het fossiel is even oud als de laag waarin het voorkomt. 

Met behulp van radioactiviteit kan de ouderdom worden bepaald.

De grondlaag die het diepst ligt, is de oudste grondlaag.

1. Absolute ouderdom
2. Relatieve ouderdom

Ouderdom ten opzichte van andere gesteenten. =

1. Absolute ouderdom
2. Relatieve ouderdom

330 miljoen jaar geleden is steenkool ontstaan

1. Absolute ouderdom
2. Relatieve ouderdom

Steenkool is ouder dan steenzout

1. Absolute ouderdom
2. Relatieve ouderdom

Met behulp van radioactiviteit van gesteente wordt de ouderdom bepaald

1. Absolute ouderdom
2. Relatieve ouderdom

Juist of onjuist

Het gebruik van gidsfossielen is een voorbeeld van relatieve ouderdomsbepaling.

1. juist
2. onjuist

Wat zijn delfstoffen?

1. Dit zijn stoffen die uit de grond worden gehaald.
2. Die vind ik aan de oppervlakte van land.
3. Die groeien in de natuur.
4. Die drijven op zee.

IJzer

Aluminium

Goud

Indium

Lithium  

Steenkool

Aardolie

Aardgas

Keukenzout

Grind

Kalksteen

Metalen

Fossiele brandstoffen

Diverse delfstoffen

dagbouw

schachtbouw

Doen deze dwergen aan dagbouw of schachtbouw?

1. Dagbouw
2. Schachtbouw

Bekijk de foto.

Zie je hier een voorbeeld van dagbouw of schachtbouw?

1. Dagbouw
2. Schachtbouw

Welke soort
mijnbouw is op de
afbeelding te zien?

1. dagbouw
2. schachtbouw

Waar of niet waar? Steenkool is het goedkoopst als het schachtbouw opgegraven (=gewonnen) wordt.

1. Waar
2. Niet waar

Wat is het inkolingsproces?

1. Het zinken van materialen naar de bodem, waardoor er sedimentgesteente kan ontstaan door druk en tijd.
2. Het proces van slijtage van een vast oppervlak waarbij materiaal wordt verplaatst of geheel verdwijnt.
3. Het proces waarbij materiaal verandert als gevolg van invloeden exogene krachten.
4. Een proces waarbij door zware druk veenlagen in elkaar worden gedrukt.

1

2

3

4

plantenresten kwamen onder water

Ontstaan bruinkool

Ontstaan steenkool

Ontstaan veen

Zijn de stellingen juist of onjuist?
1. Aardolie is ontstaan toen Nederland een woestijnklimaat had.
2. Als de economie sneller groeit, raken de delfstoffen sneller op.
3. Het voordeel van schachtbouw is dat dat goedkoper is dan dagbouw.

Bewezen reserves van delfstoffen worden zo genoemd omdat...

1. De hoeveelheden vaststaan doordat deze al gedolven zijn
2. Bodemonderzoek heeft aangetoond dat deze reserves er zijn
3. Deze reserves economisch winbaar zijn
4. Ze erg zeldzaam zijn

Nederland heeft een flink aantal delfstoffen. Welke van onderstaande delfstoffen heeft Nederland NIET in de ondergrond?

1. Aardolie
2. Marmer
3. Aardgas
4. Zout

Over welke
delfstoffen
gaat
dit plaatje?

1. Zout en aardolie
2. aardgas en steenkool
3. aardolie en aardgas
4. steenkool en bruinkool

Welke laag wordt er in het carboon gevormd?

1. Steenkool
2. Steenzout
3. Zand
4. Klei

Veel fossiele brandstoffen ontstonden in het Carboon, want ...

1. onder tropische omstandigheden groeiden veel planten
2. de woestijnomstandigheden zorgden voor veel sedimentatie
3. de botsing van platen zorgde voor het omhoog komen van magma
4. het continentaal plat lag toen niet onder water

Ontstaan Aardolie

1

2

3

4

Plankton sterft af en zinkt naar de bodem

Door druk van de bovenliggende lagen worden gassen uit het materiaal geperst. Aardgas wordt zo gescheiden van olie. 

De aardolie blijft gevangen onder een laag ondoorlatend gesteente. 

Deze laag wordt bedekt met sediment: zand of klei. 

Reservoirgesteente

Moedergesteente

Afdekkende laag

Het poreuze gesteente waarin de delfstof ligt opgeslagen

Het gesteente waarin de delfstof is ontstaan

De ondoordringbare laag die de delfstof tegenhoudt

Geef een klimatologische oorzaak voor het ontstaan van zoutsteen in het Perm in Nederland

De volgende vragen zijn alleen voor VWO 3 

Beoordeel onderstaande stellingen en kies het juiste antwoord.
I Nederland moet veel delfstoffen importeren, maar Europa is zelfvoorzienend wat delfstoffen betreft.
II Nederland importeert metaalertsen en fossiele brandstoffen.

1. I is juist, II is onjuist
2. I is onjuist, II is juist
3. Beide zijn juist
4. Beide zijn onjuist

Verklaar het verschil in het aantal jaren dat de wereld als geheel kan doen met de wereldvoorraad steen- en bruinkool, en het aantal jaren dat Europa en Eurazië (=Europa en Azië samen) hiermee kan doen.

noem tenminste 2 redenen waarom kritieke grondstoffen belangrijk zijn voor de Europese economie

Kritieke grondstoffen worden geïmporteerd vanuit het buitenland. Geef 3 redenen waarom deze handel risicovol kan zijn.

De Europese landen streven ernaar om minder kritieke grondstoffen te gebruiken. Geef vier voorbeelden hoe dit bereikt kan worden.

Maak de juist combinaties door de letters naar de cijfers te slepen

Hergebruik

Recycling

Substitutie

Bij de tweedehandswinkel kun je goede gebruikte kleding kopen.

Plastic maken van biomassa in plaats van aardolie.

Van oud papier kun je bijvoorbeeld wc- rolletjes, kranten en verhuisdozen maken.