Poëzie - stijlfiguren & beeldspraak

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Stijlfiguren & beeldspraak

Waarom stijlfiguren?

Benadrukken

Creatief taalgebruik

(anti)climax

slenteren, lopen, rennen, racen

slenteren, lopen, rennen, stilstaan (anti)

Moeilijke woorden

antithese - tegenstelling

enumeratie - opsomming

Eufemisme

om een moeilijk onderwerp te vermijden:

'de neus poederen' (wc-bezoek dames)

'het tijdelijke voor het eeuwige verwisselen' (overlijden)

maar ook:

financiële ombuigingen - bezuinigen

Understatement

Na een grove belediging: 'dat kan ook wel wat aardiger'

Hyperbool

'iedereen rijdt door rood licht.'

'de hele wereld is tegen me'

'ik sta hier al dagenlang op je te wachten'

Spot

ironie is licht: 'sorry dat ik altijd zo vroeg begin' (docent tegen laatkomende leerling)

sarcasme is harder: 'ga de eendjes voeren of zo' (tegen een straatverkoper die blijft aandringen)

cynisme is heel erg hard: 'heb je dat allemaal op de huishoudschool geleerd of was je altijd al zo dom?'

*disclaimer: dit zijn verzonnen voorbeelden, alleen voor uitleg!*

Paradox

schijnbare tegenstelling:

Het geluid van de stilte

Nu is het verleden van de toekomst

Parallellisme

Gelijk verloop van de zinnen

Twee oude bekenden

Pleonasme en tautologie

Maar: hier geen fout, maar als stijlfiguur correct.

Enkel en alleen de witte sneeuw maakt het donkere veld nog licht.

Repetitio

herhaling:

Nooit, nooit, nooit neem ik een hond;

Nooit, nooit, nooit neem ik een hond!

Ik neem geen Duitse herder, geen boxer en geen kees

Geen poedel en geen teckel en ook geen pekinees.

(Hans Dorresteijn)

Retorische vraag

Denk je dat ik gek ben of zo? Dat zeg je toch niet?

(sturend naar het antwoord)

Woordspeling

https://www.adformatie.nl/contentmarketing/11-meesterlijke-woordspelingen-van-bedrijven-op-social-media

Tot slot:

archaïsme - ouderwets taalgebruik

neologisme - nieuw verzonnen woord

Welke stijlfiguren zag je in dit gedicht van Ramsey Nasr?

Beeldspraak

Wat is beeldspraak?

Beeldspraak is figuurlijk taalgebruik. Er wordt niet letterlijk gezegd wat er wordt bedoeld. 

Er wordt een beeld gebruikt voor iets wat letterlijk wordt bedoeld (object).

Voorbeeld: 'Ik heb honger als een paard.'

1. Vergelijking

1. Vergelijking met 'als' of ander (vergelijkend) woord 
   Hij is een beer van een vent.
   
   
2. Vergelijking zonder 'als' of ander (vergelijkend) woord
   Je kamer, die zwijnenstal, moet worden opgeruimd!

Beeld én object staan in de zin.

2. Metafoor

• Het object wordt vervangen door het beeld
    Wat een zwijnenstal is het hier!
  
  

• Op basis van de context bepalen wat het object is
    Een trouwe wachter stond op de hoge duin.
  
  
• Spreekwoorden en gezegden zijn vaak metaforen
    Als er een schaap over de dam is, volgen er meer.

3. Personificatie

• Levenloze of abstracte dingen krijgen menselijke eigenschappen

De wind huilt om het huis.
Mijn kamer smeekt om een opruimbeurt.

4. Synesthesie

• De indruk van een bepaald zintuig wordt verbonden met die van een ander
  
  Warme kleuren
  Bittere woorden
  Scherpe geur

5. Metonymia

Relatie tussen beeld en object is niet gebaseerd op vergelijking, maar op een andere relatie:

• Maker - product
    De nieuwste Mulisch lezen.
  
  
• Materiaal - product
    De ijzers onderbinden.

• Verpakking - inhoud
    Doe mij nog maar een glas.
  
  
• Deel - geheel
    Even de neuzen tellen.
  
  
• Geheel - deel
    Nederland won met 1-0.

Waarom beeldspraak?

• Beeldspraak maakt taal levendig en aantrekkelijk
• Beeldspraak kan overtuigend werken 
• Beeldspraak kan begrip bevorderen

Filmfragment

Kijkvragen:

1. Wat is volgens Arjen Lubach de reden dat politici beeldspraak gebruiken?
2. Wat zou er bedoeld worden met de metafoor 'gratis bier uitdelen'? 

Wat is volgens Arjen Lubach de reden dat politici beeldspraak gebruiken?

Wat zou er bedoeld worden met de metafoor 'gratis bier uitdelen'?

Hier kan je ook aangeven dat het nog maar de vraag is of het gebruik van beeldspraak begrip bevordert.

'In het zonlicht dansten talloze stofjes.'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Personificatie

'In het zonlicht dansten talloze stofjes.'

Wat wordt er in letterlijke zin bedoeld?

'Heb jij de nieuwste Herman Koch al gelezen?'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Personificatie

'Heb jij de nieuwste Herman Koch al gelezen?'

Wat is het object en wat is het beeld?

'Mijn moeder heeft een warme stem'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor
4. Synesthesie

'Mijn moeder heeft een warme stem'

Welke zintuigen worden gecombineerd?

'Hij is zo trots als een pauw'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Synesthesie
4. Metafoor

'Hij is zo trots als een pauw'

Wat is het object en wat is het beeld?

'Ik brand van verlangen.'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Synesthesie

'Ik brand van verlangen'

Wat wordt er bedoeld?

Speeddate poëziebundel

Er liggen verschillende poëziebundels verspreid over meerdere tafels.

We gaan nu op poëziespeeddate in vijf rondes: je krijgt 3 minuten om de bundel te leren kennen. Hoe doe je dat?

- Bekijk het omslag en de titel;

- Lees de achterflap

- Lees wat gedichten uit de bundel

- Wat spreekt je aan? Wat niet?

Geniet ;)

Na de speeddate

• Welke bundel neem je mee naar huis?
• Voor volgende week: kies het leukste, mooiste, verdrietigste, ontroerendste gedicht uit de bundel  (ofwel de leukste karaktereigenschap van je date ;).
• Dit wordt namelijk het gedicht voor je poëziepresentatie. 

Planning

• Volgende week donderdag 30 maart: Kies een gedicht uit de bundel en maak een analyse voor de les. In de les krijg je feedback op de analyse, uitleg over de presentatie en tijd om te werken aan de presentatie.
• Presentaties: maandag  3 april of donderdag 6 april (niet én én). Overleg welke les CdM van de twee. Later kan niet i.v.m. Berlijntrip en Project Max Havelaar samen met mevrouw Prenen. 
• Dus houd je aan bovenstaande planning en alles komt goed! :D