Beeldspraak

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Beeldspraak en stijlfiguren

Lesdoelen

Aan het eind van de les:

... weet je wat beeldspraak is en waarom het gebruikt wordt;

... kan je verschillende vormen van beeldspraak herkennen;

... kan je voorbeelden van beeldspraak interpreteren.

Wat is beeldspraak?

Beeldspraak is figuurlijk taalgebruik. Er wordt niet letterlijk gezegd wat er wordt bedoeld. 

Er wordt een beeld gebruikt voor iets wat letterlijk wordt bedoeld (object).

Voorbeeld: 'Ik heb honger als een paard.'

1. Vergelijking

1. Vergelijking met 'als' of ander (vergelijkend) woord 
   Hij is een beer van een vent.
   
   
2. Vergelijking zonder 'als' of ander (vergelijkend) woord
   Je kamer, die zwijnenstal, moet worden opgeruimd!

Beeld én object staan in de zin.

2. Metafoor

• Het object wordt vervangen door het beeld
    Wat een zwijnenstal is het hier!
  
  

• Op basis van de context bepalen wat het object is
    Een trouwe wachter stond op de hoge duin.
  
  
• Spreekwoorden en gezegden zijn vaak metaforen
    Als er een schaap over de dam is, volgen er meer.

3. Personificatie

• Levenloze of abstracte dingen krijgen menselijke eigenschappen

De wind huilt om het huis.
Mijn kamer smeekt om een opruimbeurt.

4. Synesthesie

• De indruk van een bepaald zintuig wordt verbonden met die van een ander
  
  Warme kleuren
  Bittere woorden
  Scherpe geur

5. Metonymia

Relatie tussen beeld en object is niet gebaseerd op vergelijking, maar op een andere relatie:

• Maker - product
    De nieuwste Mulisch lezen.
  
  
• Materiaal - product
    De ijzers onderbinden.

• Verpakking - inhoud
    Doe mij nog maar een glas.
  
  
• Deel - geheel
    Even de neuzen tellen.
  
  
• Geheel - deel
    Nederland won met 1-0.

Waarom beeldspraak?

• Beeldspraak maakt taal levendig en aantrekkelijk
• Beeldspraak kan overtuigend werken 
• Beeldspraak kan begrip bevorderen

Filmfragment

Kijkvragen:

1. Wat is volgens Arjen Lubach de reden dat politici beeldspraak gebruiken?
2. Wat zou er bedoeld worden met de metafoor 'gratis bier uitdelen'? 

00:18

Wat is volgens Arjen Lubach de reden dat politici beeldspraak gebruiken?

01:09

Wat zou er bedoeld worden met de metafoor 'gratis bier uitdelen'?

Hier kan je ook aangeven dat het nog maar de vraag is of het gebruik van beeldspraak begrip bevordert.

'In het zonlicht dansten talloze stofjes.'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Personificatie

'In het zonlicht dansten talloze stofjes.'

Wat wordt er in letterlijke zin bedoeld?

'Heb jij de nieuwste Herman Koch al gelezen?'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Personificatie

'Heb jij de nieuwste Herman Koch al gelezen?'

Wat is het object en wat is het beeld?

'Mijn moeder heeft een warme stem'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor
4. Synesthesie

'Mijn moeder heeft een warme stem'

Welke zintuigen worden gecombineerd?

'Hij is zo trots als een pauw'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Synesthesie
4. Metafoor

'Hij is zo trots als een pauw'

Wat is het object en wat is het beeld?

'Ik brand van verlangen.'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Synesthesie

'Ik brand van verlangen'

Wat wordt er bedoeld?

Beeldspraak komt veel voor in literatuur en ook in liedjes.

We luisteren naar een fragment uit het nummer Ijskoud van Nielson.

Beantwoord daarna de volgende vraag: welk stukje uit de tekst van IJskoud bevat een personificatie?

Welk stukje uit de tekst van IJskoud bevat een personificatie?

1. Het is ijskoud
2. Een rilling loopt een rondje op m’n rug
3. Waarom maak je alles stuk?
4. Waarom zou je dat doen?