Waarnemen

• Sociale wetenschappen
• Secundair onderwijs

Waarnemen

Waarnemen is het leren kennen van de omgeving via de zintuigen.

  Hoe verloopt het waarnemingsproces?

1. Je zintuigen ontvangen allerlei prikkels = receptoren

2. De prikkels worden via sensorische zenuwbaan verzonden naar de hersenen.

3. De prikkels worden in de hersenen verwerkt = decoder

4. Door de verwerking krijgt de prikkel een betekenis. 

5. Je reageert op de prikkel = effectoren. 

De reactie kan twee vormen aannemen:

• spierwerking (beweging): je begint te lopen, je schrikt, je krabt, …
• klierwerken (afscheiding): je ogen tranen als je uien snijdt, je krijgt water in je mond als je frietjes ruikt, ….
• Bij een baby uiten die reacties zich in reflexen. Een reflex is een automatische reactie op een prikkel uit de omgeving.

Volgorde van het waarnemingsschema

1. Prikkel - hersenen - zintuig - gedrag
2. Zintuig - prikkel - hersenen - gedrag
3. Prikkel - zintuig - hersenen - gedrag
4. Zintuig - hersenen - prikkel - gedrag

Prikkels

Prikkels zijn waarneembare veranderingen in onze omgeving of in ons lichaam die een reactie uitlokken.

• Selectie van prikkels p 8

Als we al die prikkels zouden registreren dan zouden we gek worden.

Testje: Maak de klas stil, sluit je ogen en probeer alle geluiden, geuren trillingen in je op te nemen. Noteer alle waarnemingen die je hebt opgevangen.

• Welke prikkels registreren je hersenen?

1. Verandering: iets dat anders is valt onmiddellijk op
2. Beweging: hoe meer beweging hoe meer het opvalt.
3. Herhaling
4. Intensiteit

1. Verandering

Onze zintuigen passen zich aan en merken vooral veranderingen op. We worden overspoelt met prikkels.

We moeten dus een onderscheid kunnen maken. 

  => door veranderingen op te merken en daar een betekenis aan te geven. 

 

Veranderingen: voorbeelden

• Bv. Je merkt het niet meer op wanneer je een ring of horloge draagt. Maar als je ze uitdoet en vergeet weer aan te doen, dan voelen we wel een gemis.

• Bv. Als je na de pauze in de klas terugkomt, valt de onfrisse geur die er hangt direct op. Voor je uit de klas vertrok was je je hier niet bewust van. 

2. Beweging

3. Herhaling

Als je een prikkel steeds opnieuw ontvangt, dan zal je na een tijdje gewend geraken aan die prikkel en hem niet zo sterk meer ervaren.

Bijvoorbeeld:

• Je parfum
• het getik van een wandklok
• De trein die voorbij rijdt

Noteer p 8 zelf een voorbeeld!

De parabel van de gekookte kikker.

Stop een kikker in een pan met heet water dan springt hij eruit.

Stop je hem in een pan met koud water en warm je het water langzaam op dan zal de kikker blijven zitten en door de langzame opwarming van het water wordt de kikker gekookt en sterft hij. 

4. Intensiteit

hoe groter hoe meer het opvalt

=> absolute drempel = minimale intensiteit die een prikkel nodig heeft om op te vangen

Prikkels die je ontvangt, moeten sterk genoeg zijn om waarneembaar te zijn. Dat geldt voor alle zintuigen.

• soms is het geluid te ver en kan je het niet horen
• sis het voorwerp te ver en kan je het niet zien
• soms is het gewoon te donker en kan je het niet zien

Vul in p 9

Kenmerken van het waarnemingsproces

• De waarneming is subjectief

 De meeste waarnemingen zijn heel persoonlijk. 

Niet iedereen geeft aan dezelfde waarneming dezelfde betekenis. Dus is de waarneming subjectief.

Voorbeelden in het dagelijkse leven:

- Niet iedereen vindt paars een mooie kleur.

- Niet iedereen houdt van zoete gerechten.

- Niet iedereen heeft het bij dezelfde temperatuur koud.

  

Kenmerken van het waarnemingsproces

• Fysiologische beperkingen van de zintuigen

Een waarneming is soms beperkt door fysiologische factoren 

voorbeeld: 

- iemand die slechthorend is verstaat de andere niet altijd

- iemand die slecht ziet neemt anders waar dan iemand met een goed zicht

 

  

Kenmerken van het waarnemingsproces

• Invloed van de fysiologische toestand 

Zoals:

- ziekte, vermoeidheid, pijn, ...

- alcohol, drugs, ...

- warmte, koude, honger, dorst

 

  

Kenmerken van het waarnemingsproces

• Invloed van psychologische factoren 

- gevoelens: liefde maakt blind

- behoeften: iemand die een kind wil ziet overal zwangere vrouwen of vrouwen met baby's 

- aandacht: als iets je interesseert kan je er makkelijker de aandacht bijhouden (bijv. op een fuif met veel lawaai kan je toch nog een gesprek volgen)

 

  

Kenmerken van het waarnemingsproces

• Vooroordelen

= oordeel gebaseerd op subjectieve, persoonlijke ervaringen  niet gebaseerd op feiten

-> denk aan racisme = aangeleerd => men kan het ook afleren