6.4 Mensen in het zand - en losslandschap

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

6.4 : mensen in het zand - en losslandschap

Waar in Nederland komt het zandlandschap voor?

* Het zandlandschap bedekt grote delen van Oost-Nederland.

* Het noordelijke deel (Groningen, Friesland, Drenthe en Noord-Overijssel) is een laag glooiend gebied waar keileem en dekzand aan het oppervlak liggen.

* In het middelste deel (Utrecht, Gelderland, Zuid-Overijssel) bevinden zich stuwwallen zoals de Veluwe en daarbij laaggelegen glooiende dekzandgebieden.

* Het zuidelijke deel (Noord-Brabant en Noord- en Midden-Limburg)

is een vrij vlak gebied. Hier zijn enkele glooiende zandverstuivingen

te vinden, waar voornamelijk dekzand en oude rivierzanden aan het 

oppervlak te vinden zijn.

Het ontstaan van het zandlandschap:

* Weichselien (116.000-12.000 jr. geleden) is de laatste ijstijd

* Noordzee lag droog (Toendra)

* Dekzand: Wind heeft zand, landinwaarts verplaatst 

                                                                                  Dekzand:

Het huidige zandlandschap is onder andere resultaat van de lagen dekzand die tijdens de laatste ijstijd door eolische afzetting in Nederland terecht zijn gekomen.

Dekzand                                                       landschap

Bemestingsysteem

De zandlandschap wordt al duizenden jaren bewoond.

De bodem in het zandlandschap is onvruchtbare.

Om toch akkerbouwen moesten ze de bodem vruchtbaar maken            bemesting

Bemesting

Door schapen te houden werden er dikke plakken mest gecreeërd. Deze mest werd in plaggen uitgestoken en met de zandgrond gemengd zodat de grond vruchtbaar werd  

De schapen graasden op de heide  

De boeren hadden een gemengd bedrijf.

Extensive veeteelt

Kleine kuddes die rond trekken over de heide

Zand met mest uit de potstal

Zand

Es(dorp)

De akker van het dorp was te vinden net buiten het dorp. Dit wordt een Es genoemd.

 Veranderingen in het zandlandschap

Verandering tussen 1900 en 1950

Kunstmest wordt in 1900 uitgevonden het potstalsysteem wordt daadoor overbodig.

Heidevelden werden ontgonnen en geschikt gemaakt voor landbouw.

De meeste boeren verbouwden graan, maar door overproductie dalende graanprijzen. 

De boeren moesten iets anders gaan doen en gingen zicht specialiseren en schakelden over op veeteelt.

Twaalfduizend jaar lang is er een tekort aan. Twaalfduizend jaar lang gooien boeren van alles op hun akkers om maar méér van dit stofje bij hun gewassen te krijgen: van hooi tot haver, van blubber tot bloed, van zeewier tot zeespons, tot – jawel – menselijke uitwerpselen. In sommige steden kopen boeren zelfs een ‘beerbiljet’ om ‘s nachts beerputten leeg te mogen scheppen.

https://decorrespondent.nl/11608/de-belangrijkste-uitvinding-van-de-20ste-eeuw-houdt-ons-in-leven-en-is-een-ramp-voor-het-milieu-de-oplossing-minder-vlees-eten/23169304010864-77805804#:~:text=Dat%20heeft%20alles%20te%20maken,bereiden%3A%20d%C3%A9%20grondstof%20voor%20stikstofkunstmest.

Gevolgen van de veranderingen 

• Overal verschenen voedersilo's en megastallen
• Duizenden kippen, runderen en varkens

• Ruilverkaveling          rechte sloten en kavels

De concentratie van vee is schadelijk voor de natuur. 

Uitstoot van ammoniak         stikstof        vermesting: de bodem wordt rijker aan voedingsstoffen waardoor de biodiversiteit achteruit gaat. Er blijven minder soorten planten en dieren over.

Als er planten verdwijnen, sterven ook de dieren uit die van die planten leven. 

INTENSIEVE veeteelt

veel vee per hectare 

megastallen met grote hoeveelheden vee

EXTENSIEVE veeteelt

weinig vee per hectare

vooral in de onherbergzame gebieden

Waar in Nederland komt het lösslandschap voor?

Löss is in Nederland voornamelijk te vinden in Zuid-Limburg. Plaatselijk is ook löss afgezet langs de oostelijke kant van de stuwwal bij Arnhem en Nijmegen.   

Het lösslandschap:

*Löss bestaat uit zeer fijne korrels, die kleiner zijn dan die in dekzand.

*Löss bestaat voor zo'n 75% uit kwartskorrels. Dekzand is 'arm' zand, het bevat weinig voedingsstoffen. Löss daarentegen is zeer vruchtbaar.

* De vlakke stukken worden vaak gebruikt voor akkerbouw en veeteelt; op de steilere hellingen groeien bossen. 

*Verder zijn kenmerkend de holle wegen. Dit zijn diepe erosiegeulen, uitgesleten door het van het plateau afstromende water.

Mergel

Graften

Conclusies:

• Löss bestaat uit zeer fijne korrels.
• De bovenste lagen van het lösslandschap zijn in het Weichselien (laatste ijstijd) afgezet. 
• Door de harde winden werd er uit de droge Noordzee löss afgezet en meegevoerd .
• Lössgrond is zeer vruchtbaar, prefect voor akkerbouw en veeteelt. 
• Het lösslandschap komt voor in Zuid-Limburg en in mindere mate bij Arnhem en Nijmegen.
• kenmerkend voor het lösslandschap zijn de holle wegen (diepe erosiegeulen, uitgesleten door het van het plateau afstromende water)

zandlandschap

veenlandschap

rivierlandschap

Zandlandschap

Rivierlandschap

Veenlandschap

Zeekleilandschap

Hoog-Nederland

Laag-Nederland

Duinlandschap

Hoogveenlandschap

Laagveenlandschap

Lösslandschap

Zeekleilandschap

Zandlandschap

Rivierkleilandschap

Welke foto hoort bij welk landschap?

Laagveenlandschap

Zeekleilandschap

Duinlandschap

Welk landschap hoort bij welke foto? Sleep het landschap naar de juiste foto.

Duinlandsschap

zeekleilandschap

veenlandschap

zandlandschap

Lösslandschap

rivierkleilandschap

Zeekleilandschap

laagveenlandschap

Rivierlandschap

Duinlandschap

Heuvellandschap

Zandlandschap

voormalig hoogveenlandschap

Rivierkleilandschap

Lösslandschap

Hoogveenlandschap

Zandlandschap

Komt voor in het zuiden van Limburg. Gebied met fijn stofzand en grote hoogteverschillen.

Langgerekt gebied langs de rivieren. Je ziet er veel grasland en fruitbomen.

Heeft hoogteverschillen. Heeft grasland, akkerland en veel natuurgebieden zoals bos en hei

Open en vlak gebied met rechte kanalen. Veel grasland en langerekte dorpen.