Kun je een depressie weg-eten?

• Biologie
• Natuur, Leven en Technologie
• +1
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Introduction

Wat hebben voeding en het brein met elkaar te maken? Kun je door middel van voeding je stemming verbeteren, of voorkomen dat je in een depressie terechtkomt? Veel jongeren hebben last van depressieve gevoelens; misschien kunnen ze er zo iets aan doen? De les gaat over het belang van goede voeding voor darm (waar bacteriën zitten die vezels fermenteren) en brein.

Instructions

Voorkennis van leerlingen

Enige kennis van voeding en vertering is handig, maar niet noodzakelijk.

Voorbereiding voor docent

Lees vooraf de dia's en bijschriften door.

Leerdoelen / vaardigheden

Na deze les...

... kunnen leerlingen verband leggen tussen de darmen en de hersenen.

... weten leerlingen meer over wetenschappelijk onderzoek over de invloed van voeding op hersenziektes zoals depressie.

... kunnen leerlingen aangeven wat een gezond hersendieet is.

Aansluiting curriculum

Biologie: voeding en vertering, (mentale) gezondheid

nlt: lesmodule 'Verrot Lekker' over fermeteren.

Ondertitel

Kun je een depressie wegeten?

Over de relatie tussen je darm-bacteriën en je hersenen

Les 1. Wat is creativiteit?

Informatie voor de docent

Vooraf

De eindopdracht is bedoeld voor groepjes van 4 leerlingen. Eventueel alvast een indeling maken (max. 8 groepjes).

Benodigdheden

Iconen

Zet het vinkje 'toon bij leerling' aan

Toon notities bij elke dia

Navigeren door de les

Vergroot een afbeelding

Klik hier

Hotspot met meer informatie

laptop voor elke leerling

Les 1. Wat is creativiteit?

Leerdoelen

Na deze les...   

... kun je verband leggen tussen de darmen en de hersenen.

... weet je meer over wetenschappelijk onderzoek over de invloed van voeding op hersenziektes zoals depressie.

... kun je aangeven wat een gezond hersendieet is.

Les 1. Wat is creativiteit?

 Jongeren en depressie

Deze 'reclamespot' werd een jaar of 8 geleden in bioscopen getoond.

Bekijk dit filmpje

Les 1. Wat is creativiteit?

De cijfers

Depressieve gevoelens komen onder jongeren best veel voor. 

Eén op de vijf jongeren heeft last van psychische klachten.

Eén op de vijftien tot twintig jongeren heeft last van een depressie. 

Dat gaan we in deze les niet oplossen.

Maar misschien is het mogelijk om via voeding iets aan depressieve klachten te doen.

Daar gaat deze les over.

Bron: Ramaker(2024)

Vraag

In hoeverre ben je het eens met deze stelling:

'Een depressie is een psychische ziekte en geen lichamelijke ziekte'

0100

Toelichting

De les gaat over de invloed van onze darmen, meer specifiek over het darmmicrobioom, op hersenziektes zoals depressies. Daarbij worden hersenen als een 'lichamelijk' orgaan gezien, net als de darmen. Is het onderscheid tussen psychische en lichamelijke ziektes kunstmatig? 

Deze vraag is als meningspeiling wellicht aardig als start van een (korte) discussie.

Les 1. Wat is creativiteit?

Communicatie tussen brein en darm

Ooit vlinders in je buik gevoeld?

Geen hap door je keel kunnen krijgen door zenuwen?

Angst die je misselijk maakt?

Hoe dat komt? Onze darmen hebben een eigen zenuwstelsel!

Signalen uit dit zenuwstelsel worden doorgegeven aan onze hersenen via een speciale verbinding. Zo communiceren onze darmen met ons brein. Waarschijnlijk wordt er ook informatie naar onze hersenen gestuurd over alle bacteriën die in onze darm gehuisvest zijn, ons microbioom. 

Wat heeft voeding daarmee te maken? Bekijk de opname van Focus (2024). 

microbioom?

Je microbioom bestaat uit alle micro-organismen, voornamelijk bacteriën, in je darmen. Darmbacteriën kunnen onze hersenen beïnvloeden, en dus ook je gedrag en stemming. 

De relatie tussen het microbioom en de hersenen is een relatief nieuw onderzoeksgebied.

Bron: Verrot Lekker (2025)

11:29

 Vraag

Wat bedoelt de presentatrice hier met haar vraag:

 'Is het een woestijn?'

Gebruik in je antwoord het woord biodiversiteit.

Typ hier je antwoord:

Welke voedingsadviezen heb je net langs horen komen?

Antwoorden

- groente en fruit

- volkorenproducten

- gezonde olie (olijfolie)

- peulvruchten

- geen fastfood

Les 1. Wat is creativiteit?

Biodiversiteit

Je darmen zitten tjokvol bacteriën. Als het goed is, zitten daar veel verschillende soorten tussen (tussen de 100 en 200 verschillende). Dan is de biodiversiteit in je darm groot. Voordeel: als er één soort wegvalt, is er vaak een andere soort die de taak kan overnemen ('reservespeler'). 

Net als in de natuur is het in je darmen belangrijk dat de biodiversiteit groot is.

Hoe doe je dat? Door de bacteriën in je darm 

van het juiste voedsel te voorzien.

Hoe? Door veel gevarieerder te eten met extra 

aandacht voor vezels.

Les 1. Wat is creativiteit?

  Opdracht

Je krijgt 3 minuten de tijd om een presentatie voor te bereiden over wat je tot nu toe geleerd hebt over voeding en het brein.

Die presentatie moet 5 minuten duren.

Je mag geen aantekeningen gebruiken bij je presentatie.

Na je presentatie krijg je gedurende 5 minuten rekenvragen voorgeschoteld. Die rekenvragen moet je - uit je hoofd - allemaal goed hebben.

Lees nu dit

Deze opdracht staat bekend als de Trier Social Stress Test, bedoeld om mensen met opzet in een stressvolle situatie te brengen.

Je hoeft deze opdracht niet uit te voeren, gelukkig. Maar misschien schrok je wel een beetje?

Toelichting

Let op: deze opdracht hoeven de leerlingen dus niet uit te voeren; het is een stresstestje. Vergeet niet op de hotspot te klikken.

Les 1. Wat is creativiteit?

 Even stressen

Bij mensen die zo'n stress-test moesten doen (zie vorige dia) werd vooraf de darmflora onderzocht.

Sommige mensen die minder gevoelig waren voor de stress, bleken een bepaalde darmflora te hebben. Darmen hebben dus bij mensen invloed op het stressniveau.

Het is nog niet helemaal duidelijk welke bacteriën hiervoor verantwoordelijk zijn; daar wordt onderzoek naar gedaan.

Maar: verbetering van je darmflora maakt je weerbaarder tegen stress.

Bron: Sommer (2023)

Les 1. Wat is creativiteit?

  Onderzoek

Er wordt veel onderzoek gedaan naar het verband tussen voeding, darmen en hersenziekten.

Bekijk dit filmpje

Les 1. Wat is creativiteit?

  Opdracht

Of je een depressie weg kunt eten, dat is nog even de vraag. Misschien kun je door de juiste voeding wel voorkomen dat je last van depressieve gevoelens krijgt.

Ontwerp nu een maaltijd die goed is voor je brein. Denk aan:

• voldoende vezels (groente, fruit, noten, volkorenproducten)
• peulvruchten
• gefermenteerde voeding (yoghurt, zuurkool, miso, augurken, ...)
• zo min mogelijk kant-en-klaar-producten.

Je doet dit zonder computer (!) en in groepjes van 4. Elk groepje krijgt een nummer (max. 8 groepjes per klas). Vul jullie antwoord in de volgende dia in (1 antwoord per groep).

maaltijd

Het gaat om de ingrediënten (bijvoorbeeld: witlof met ham en kaas met als toetje sorbetijs met vruchtjes), niet om de hoeveelheden of de bereidingswijze. Wees creatief! Er valt iets te winnen....

Wat heb je gisteren gegeten?

Neem de maaltijd van gisteren(avond) als uitgangspunt. Hoe kun je die maaltijd brein-vriendelijker maken?

Toelichting

De leerlingen gaan nu in groepjes een recept/maaltijd bedenken. Deze recepten zijn prima online te vinden, vandaar dat nu de handen even van de computers af moeten; spoor leerlingen aan om zelf creatief iets te bedenken. 

De opdracht wordt concreet door uit te gaan van wat ze gisteren gegeten hebben.

Kies met de klas (volgende dia) het beste recept en beloon dat met 4 mandarijntjes, of een zakje snoepworteltjes o.i.d.!

Opdracht

Vul hier per groep in welke maaltijd jullie bedacht hebben. Hoeveelheden hoeven er niet bij, ook geen bereidingswijze. Noteer je groepsnummer erbij!

Typ hier je antwoord:

Toelichting

Loop kort de maaltijden langs en laat de leerlingen dan ieder voor zichzelf de beste maaltijd kiezen (waarbij ze niet op hun eigen maaltijd mogen stemmen). Dat stemmen doen ze in de volgende dia., maar daar staan alleen de groepsnummers. Ze moeten dus nu alvast hun keuze bepalen.

Stemming

Welke maaltijd is volgens jou het 

beste voor je brein? Stem op het juiste nummer. 

Let op: niet op je eigen maaltijd stemmen!

maaltijd van groep 1

maaltijd van groep 2

maaltijd van groep 3

maaltijd van groep 4

maaltijd van groep 5

maaltijd van groep 6

maaltijd van groep 7

maaltijd van groep 8

Toelichting

Via de stemming komt er een winnend groepje uit de bus. Controleer voor de zekerheid even of de groepsleden niet op zichzelf hebben gestemd.

Beloon dit groepje met mandarijntjes of worteltjes of iets anders toepasselijks. 

Wel goed om de winnende maaltijd even langs de 'meetlat' te houden: voldoet deze maaltijd aan de gestelde 'eisen' (veel groente/fruit/vezels, peulvruchten, gefermenteerde voedingsmiddelen, geen kant-en-klaar-producten).

Les 1. Wat is creativiteit?

Gefeliciteerd!

Je kunt nu... 

... een verband leggen tussen de darmen en de hersenen.

... meer vertellen over wetenschappelijk onderzoek over de invloed van voeding op hersenziektes zoals depressie.

... aangeven wat een gezond hersendieet is.

Les 1. Wat is creativiteit?

De makers van deze les willen graag weten wat je van de les vond.

Ga daarvoor naar de (korte) vragenlijst:

https://bit.ly/LessonUpmod_Leerling

Heel veel dank!

Feedback gevraagd

Klik op de link of scan de QR-code

Les 1. Wat is creativiteit?

Geïnspireerd?

Vond je dit een leuke les? Dan is één van de volgende vervolgopleidingen misschien iets voor jou. 

Vraag: Welk profiel heb je nodig voor deze opleidingen?

iets met voeding (hbo)

https://www.han.nl/studeren/voltijd/studiekeuze/ietsmet/voeding/?gad_source=1&gclid=EAIaIQobChMIkdmQ4P3RiwMVsa-DBx3gnBlCEAAYASAAEgIJxvD_BwE

Bachelor Food Technology (universiteit)

http://www.https://www.wur.nl/nl/onderwijs-opleidingen/bachelor/bsc-opleidingen/bachelor-food-technology.htm

Bachelor Voeding en Gezondheid (universiteit)

https://www.wur.nl/nl/onderwijs-opleidingen/bachelor/bsc-opleidingen/bsc-voeding-en-gezondheid.htm

Les 1. Wat is creativiteit?

Ramaker, V. (2024, 7 oktober). Depressiepreventie bij jongeren. Trimbos-instituut. https://www.trimbos.nl/kennis/mentale-gezondheid-preventie/depressiepreventie/meerjarenprogramma/depressiepreventie-bij-jongeren/

Sommer, I. (2023). De bacterie en het brein: De inlvoed van je darmflora op de gezondheid van je hersenen. Atlascontact.

Lekker (?!) Verrot (?!); een goede balans van micro-organismen (2025). Lesmodule nlt voor 3e klas onderbouw, testversie 0.9.

Bronnen

Les 1. Wat is creativiteit?

Check www.4tuschools.nl voor meer inspirerende lessen!