NN7 - Grammatica §3 - Onderwerp en werkwoordelijk gezegde -1HV

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

 Onderwerp en werkwoordelijk gezegde

NN7 - Grammatica §3 - 1HV

Leerdoelen voor deze paragraaf

• Je leert het onderwerp en werkwoordelijk gezegde in een zin vinden.

Op zoek naar het gezegde. Of toch naar een pistoolgarnaal....?

Bekijk de volgende zin:

– In Praag / kan / een toerist / veel bezienswaardigheden / bezoeken.

Bekijk de volgende zin:

– In Praag / kan / een toerist / veel bezienswaardigheden / bezoeken.

In deze zin is een toerist het onderwerp (ow). Vrijwel elke zin heeft een onderwerp. Het onderwerp van de zin is vaak een persoon die iets doet, maar het kan ook een dier of een ding zijn. Het onderwerp staat bijna altijd naast de persoonsvorm (hier: kan).

Zo vind je het onderwerp

Bekijk de zin 

Na de overstroming trokken de slachtoffers naar hoger gelegen gebieden.

Er zijn twee manieren om het onderwerp te vinden:

de vraagproef:

• 1 Zoek de persoonsvorm en zet streepjes tussen de zinsdelen van de zin:
  – Na de overstroming / trokken / de slachtoffers / naar hoger gelegen gebieden.

de vraagproef:

• 1 Zoek de persoonsvorm en zet streepjes tussen de zinsdelen van de zin:
  – Na de overstroming / trokken / de slachtoffers / naar hoger gelegen gebieden.
• 2 Stel de vraag Wie (Wat) + persoonsvorm?
  Vraag: Wie trokken? Het antwoord op die vraag is het onderwerp.
  ow = de slachtoffers

de getalsproef:

• 1 Zoek de persoonsvorm en zet streepjes tussen de zinsdelen van de zin.

de getalsproef:

• 1 Zoek de persoonsvorm en zet streepjes tussen de zinsdelen van de zin.
  – Na de overstroming / trok / het slachtoffer / naar hoger gelegen gebieden.
  
• 2 Verander de persoonsvorm van getal: enkelvoud wordt meervoud of andersom.
  Het zinsdeel dat mee verandert, is het onderwerp.
  ow = de slachtoffers

Let op: als het onderwerp een vraagwoord (wie, wat) is, kun je de vraag Wie (Wat) + persoonsvorm? uit de vraagproef niet beantwoorden. Vervang in dat geval het vraagwoord door een antwoord. Dan kun je de vraag wel beantwoorden.
– Wie / heeft / het huiswerk / op de computer / gemaakt?
Vraagwoord vervangen: Tom heeft het huiswerk op de computer gemaakt.
Vraag: Wie heeft? ow = Tom
Je had Wie vervangen door Tom, dus in de oorspronkelijke zin was Wie het onderwerp.

Let op: sommige onderwerpen, zoals de sneeuw (de *sneeuwen) of rijst (*rijsten), kun je niet van getal veranderen. Gebruik dan de vraagproef om het onderwerp te vinden.

Het onderwerp begint bijna nooit met een voorzetsel (aan, achter, bij, in, langs, met, naast, onder, op, over, voor enzovoorts).

In de voorbeeldzin

In Praag / kan / een toerist / veel bezienswaardigheden / bezoeken.

staan twee werkwoorden: kan en bezoeken. Die vormen samen het werkwoordelijk gezegde (wg): kan bezoeken. Ze zeggen wat het onderwerp doet of overkomt.

Zo vind je het werkwoordelijk gezegde

Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit de persoonsvorm plus de andere werkwoorden, als die er zijn. Als de woordjes te of aan het vóór een werkwoord staan, horen te en aan het bij het werkwoordelijk gezegde.

Zo vind je het werkwoordelijk gezegde

Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit de persoonsvorm plus de andere werkwoorden, als die er zijn. Als de woordjes te of aan het vóór een werkwoord staan, horen te en aan het bij het werkwoordelijk gezegde.

– De eikenprocessierups (ow) / rukt (pv) / in Nederland / steeds verder / op.

wg = rukt op (want het hele werkwoord is ‘oprukken’)

Zo vind je het werkwoordelijk gezegde

Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit de persoonsvorm plus de andere werkwoorden, als die er zijn. Als de woordjes te of aan het vóór een werkwoord staan, horen te en aan het bij het werkwoordelijk gezegde.

– De eikenprocessierups (ow) / rukt (pv) / in Nederland / steeds verder / op.

wg = rukt op (want het hele werkwoord is ‘oprukken’)

– Achmad (ow) / lag / op zijn badmat / zijn dagblad / te lezen.

wg = lag te lezen

Zo vind je het werkwoordelijk gezegde

Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit de persoonsvorm plus de andere werkwoorden, als die er zijn. Als de woordjes te of aan het vóór een werkwoord staan, horen te en aan het bij het werkwoordelijk gezegde.

– De eikenprocessierups (ow) / rukt (pv) / in Nederland / steeds verder / op.

wg = rukt op (want het hele werkwoord is ‘oprukken’)

– Achmad (ow) / lag / op zijn badmat / zijn dagblad / te lezen.

wg = lag te lezen

– In de vakantie / zijn / we (ow) / soms / hele dagen / aan het volleyballen.
wg = zijn aan het volleyballen

We gaan even oefenen....!

Wat is het onderwerp?
Wie van jullie gaan morgen mee naar de kunstijsbaan?

Wat is het onderwerp?
De afgelopen nacht heeft ijzel diverse verkeersongelukken veroorzaakt.

Wat is het onderwerp?
Hoeveel moesten je klasgenoten betalen voor die mooie posters?

Wat is het onderwerp?
Wat wordt in die fabriek aan de overkant van de weg eigenlijk geproduceerd?

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
Wie van jullie gaan morgen mee naar de kunstijsbaan?

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
De afgelopen nacht heeft ijzel diverse verkeersongelukken veroorzaakt.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
Hoeveel moesten je klasgenoten betalen voor die mooie posters?

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
Wat wordt in die fabriek aan de overkant van de weg eigenlijk geproduceerd?

Tijd om zelf aan het werk te gaan!

Maak de opdrachten die klaarstaan in de digitale planning.

computergarnaal