AFPG-D-3 Ziektebeelden hormoonstelsel

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Ziektebeelden

Hormoonstelsel

Leerdoelen

• Je kunt van ziektebeelden benoemen wat de naamsverklaring, oorzaken, symptomen, behandelingen en complicaties zijn
• Je kunt de definitie van de medische terminologie beschrijven.

Ken je deze nog?

Glucagon = 

Glucogeen = 

Insuline = 

Hypofyse = 

Pancreas = 

Hormoon = 

Ovaria = 

Ken je deze nog?

Glucagon = bloedglucose verhogend hormoon

Glucogeen = stapelingsproduct van glucose

Insuline = bloedglucose verlagend hormoon

Hypofyse = hersenaanhangsel

Pancreas = alvleesklier

Hormoon = chemisch boodschapper

Ovaria = eierstokken

Hormoonstelsel

Hormoon = een chemische boodschapper

2 regelsystemen in het lichaam:

• Zenuwstelsel werkt met "stroompjes"
• Hormoonstelsel werkt met "stofjes"

Hormonen

• Hebben alleen effect op cellen die er gevoelig voor zijn (doelwitcellen, doelwitorganen)
• Worden direct aan het bloed afgegeven, interne secretie
  

Hormoonproducerende klieren:

Pijnappelklier / epifyse, hypofyse, 

schildklier, bijschildklier, 

juxtaglomerulaire cellen (nieren), bijnier, 

eilandjes van Langerhans (pancreas), 

eierstok, zaadbal

Hypofyse

• Antidiuretisch hormoon: verminderd wateruitscheiding in de nieren
  
• Oxytocine: op gang brengen van weeën, melkproductie, versterkt moeder-kind band
  
• Groeihormoon: stimuleert de celdeling en celgroei
  
• Schildklierstimulerende hormoon
  
• Bijnierschorsstimulerend hormoon
  
• Follikelstimulerend hormoon

Schildklier / Bijschildklier

Schildklier

Tri-joodthyronine en thyroxine: stimuleren de 

celstofwisseling, stimuleert de eiwitaanmaak en 

celgroei

Calcitonine: regelt calciumgehalte in het bloed

Bijschildklier

Parathormoon: regelt calciumgehalte in het 

bloed

Hyperthyreoïdie

Te veel schildklierhormoon door een te actieve schildklier. 
De “thermostaat” van de kachel staat te hoog. 

Oorzaak: 

• Ziekte van Graves (auto-immuunziekte)
  
• Goedaardige tumor in schildklier
  
• Thyreoïditis (ontsteking schildklier)

Hyperthyreoïdie, symptomen

• Vermoeidheid
  
• Hartkloppingen
  
• Kortademigheid
  
• Warmte-intolerantie
  
• Overmatig transpireren
  
• Toegenomen eetlust
  
• Gewrichtsverlies
  

• Warme, vochtige handen
  
• Verminderde menstruatie
  
• Gejaagd gevoel
  
• Verdikte of vergrote schildklier (struma)
  
• Toename van de beweeglijkheid
  
• Trillen van de vingers
  
• Snelle polsslag
  

Hyperthyreoïdie

Behandeling:

• Schildklierremmende medicijnen
  
• Radioactief jodium
  
• Operatie (zelden)
  

Prognose:

Goed behandelbaar

Hyperthyreoïdie

Eilandjes van Langerhans (pancreas)

Insuline: bloedglucose verlagend hormoon

• glucose gaat van het bloed in de cel
• in de cel wordt glucose opgeslagen als glycogeen

Glucagon: bloedglucose verhogend hormoon

• glycogeen wordt weer glucose
• glucose gaat van de cel naar het bloed

Glucose (in bloed) <--> Glycogeen (in de cel)

Diabetes Mellitus

Ziekte van de pancreas waarbij er onvoldoende insuline aangemaakt wordt.

2 vormen:

Type 1 en Type 2

Diabetes Mellitus, kenmerken

Type 1

• Lichaam maakt geen insuline aan
  
• Ontstaat op jonge leeftijd
  

Type 2

• Lichaam reageert niet goed op insuline
  
• Lichaam maakt te weinig insuline aan
  
• Ontstaat op oudere leeftijd
  

Diabetes Mellitus, oorzaken

Type 1

• Auto-immuunziekte

Type 2

• Erfelijk
• Ongezonde leefstijl
• Weinig beweging
• Overgewicht

Diabetes Mellitus, symptomen

Type 1

• Veel dorst, veel plassen
  
• Afvallen zonder reden
  
• Gevoel van ziek zijn
  
• Honger
  
• Wazig / slecht zien
  
• Misselijk en overgeven

Type 2

• Vermoeidheid
• Veel dorst, veel plassen
• Branderige, rode ogen, wazig, dubbelzien, slecht zien
• Wondjes die slecht genezen
• Regelmatig blaasontsteking
• Kortademigheid
• Pijn in de benen bij lopen

Diabetes Mellitus, behandeling

Type 1

• Insuline per injectie

Type 2

• Gezond eten
  
• Afvallen
  
• Meer bewegen
  
• Medicatie: pancreas stimuleren om meer insuline te maken en/of weefsel gevoeliger maken voor insuline

Diabetes Mellitus, complicaties

• Hypoglykemie (flauwvallen, coma)
  en Hyperglykemie
• Oogaandoeningen!!, nieraandoeningen!!
  
• Zenuwen!! (gevoel in voeten/benen), hersenen
  
• Problemen met seksualiteit
  
• Maag en darmproblemen
  
• Gewrichtsproblemen
  
• Huidproblemen
  

Bloedsuikerwaarde - nuchter geprikt (acht uur daarvoor niets gegeten of gedronken behalve water):

• Onder de 6,1 mmol/l - geen diabetes
  
• Tussen de 6,1 en 6,9 mmol/l - voorfase van diabetes
  
• Boven de 6,9 mmol/l – diabetes
  

Bloedsuikerwaarde - niet nuchter geprikt (zo'n anderhalf tot twee uur na een maaltijd, op het moment dat er het meeste bloedsuiker in het bloed zit):

• Onder de 7,8 mmol/l - geen diabetes
  
• Tussen de 7,8 en 11 mmol/l - voorfase van diabetes
  
• Boven de 11 mmol/l – diabetes
  

Ziekte van Cushing

• Overproductie van het hormoon cortisol
  
• Cortisol wordt gemaakt in bijnierschors
  
• Cortisol belangrijk voor stofwisseling met name bij stress (lichamelijk bv stress, emotionele stress)
  

Ziekte van Cushing

Oorzaken:

• Toedienen van te hoge dosis cortisol (reuma, COPD, transplantatie)
  
• Tumor hypofyse of vlakbij hypofyse
  
• Tumor in bijnier
  

Ziekte van Cushing, symptomen

• Vermoeidheid
  
• Geen menstruatie
  
• Gewichtstoename
  
• Spier- en gewrichtspijn
  
• Labiliteit, depressie
  
• Dunne huid
  

• Snel blauwe plekken
  
• Verhoogde bloeddruk
  
• Abnormale verdeling van vet: vollemaansgezicht, striae bovenbenen en buik
  

Ziekte van Cushing

Behandeling:

• Verwijderen van tumor hypofyse
  
• Verwijderen van bijnieren
  

www.hypofyse.nl

Hypofyse / acromegalie

Diabetes insipidus

Oorzaken:

• Onvoldoende afgifte van ADH uit hypofyse (tumor, infecties, onbekend)
  
• Onvoldoende gevoeligheid van de nieren voor ADH (ontstekingen in nier, tumor, nierstenen, lithiumintoxicatie) lithium vermindert onder meer hevige stemmingswisselingen

Diabetes insipidus

Symptomen:

• Polyurie = veel urineren (soms 12 – 15 liter per dag)
  
• Polydipsie = veel drinken
  

Behandeling:

• Medicatie die ADH vervangt
  
• Medicatie om de ADH productie te stimuleren
  

ziektebeelden 

- LT 1. Diabetes mellitus (type 1 en 2), bron: pathologieboek, diabetesfonds.nl

- LT 2. Hypofysetumor, bron: kanker.nl  kankersoorten

- LT 3. Hyperthyreoïdie, bron: pathologieboek, schildklier.nl  schildklieraandoeningen

- LT 4. Hypothyreoïdie, bron: pathologieboek, schildklier.nl  schildklieraandoeningen

- LT 5 Syndroom/ziekte van Cushing, bron: pathologieboek, hypofyse.nl  aandoeningen

- LT 6. Ziekte/syndroom van Addison / Addison crisis: bron: pathologieboek, hypofyse.nl        aandoeningen

- LT 7. Diabetes insipidus, bron: pathologieboek, hypofyse.nl  aandoeningen

Even oefenen

Acromegalie = groei van de uiteinden van het lichaam

Adenoom = goedaardig gezwel van klierweefsel

Glycogeen = stapelingsproduct van glucose

Hyperglykemie = te hoge bloedglucose

Hypothyreoïdie = langzaamwerkende schildklier

Myxoedeem = onderhuidse zwelling waar je geen putjes in kunt drukken

Strumectomie = verwijderen van een deel van de schildklier

Type 1 diabetes mellitus = insuline afhankelijke suikerziekte

Even oefenen

Acromegalie = 

Adenoom = 

Glycogeen = 

Hyperglykemie = 

Hypothyreoïdie = 

Myxoedeem = 

Strumectomie = 

Type 1 diabetes mellitus = 

Vragen?

• Ziektebeelden uitwerken, deze doorlezen
• Woorden opzoeken in Quizlet, deze oefenen met de opties kaarten en schrijven.