AFPG-D-3 Ziektebeelden hormoonstelsel

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Ziektebeelden

Hormoonstelsel

Leerdoelen

• Je kunt van ziektebeelden benoemen wat de naamsverklaring, oorzaken, symptomen, behandelingen en complicaties zijn
• Je kunt de definitie van de medische terminologie beschrijven.

Ken je deze nog?

Glucagon = 

Glucogeen = 

Insuline = 

Hypofyse = 

Pancreas = 

Hormoon = 

Ovaria = 

Ken je deze nog?

Glucagon = bloedglucose verhogend hormoon

Glucogeen = stapelingsproduct van glucose

Insuline = bloedglucose verlagend hormoon

Hypofyse = hersenaanhangsel

Pancreas = alvleesklier

Hormoon = chemisch boodschapper

Ovaria = eierstokken

Hormoonstelsel

Hormoon = een chemische boodschapper

2 regelsystemen in het lichaam:

• Zenuwstelsel werkt met "stroompjes"
• Hormoonstelsel werkt met "stofjes"

Hormonen

• Hebben alleen effect op cellen die er gevoelig voor zijn
  
• Worden direct aan het bloed afgegeven, interne secretie
  

Hormoonproducerende klieren:

Pijnappelklier, hypofyse, 

schildklier, bijschildklier, 

juxtaglomerulaire cellen (nieren), bijnier, 

eilandjes van Langerhans (pancreas), 

eierstok, zaadbal

Hypofyse

• Antidiuretisch hormoon: verminderen wateruitscheiding door de nier
  
• Groeihormoon: stimuleert de celdeling en de celgroei
  
• Diverse hormonen: weeën, melkproductie, zaadcelproductie, eicelrijping
  
• Diverse hormonen: stimuleren andere organen om hormonen te maken, bv schildklier

Schildklier / Bijschildklier

Schildklier

• Tri-joodthyronine en thyroxine: stimuleren de celstofwisseling, stimuleert de eiwitaanmaak en celgroei
  
• Calcitonine: regelt calciumgehalte in het bloed
  

Bijschildklier

• Parathormoon: regelt calciumgehalte in het bloed

Eilandjes van Langerhans (pancreas)

Insuline: bloedglucose verlagend hormoon

• glucose gaat van het bloed in de cel
• in de cel wordt glucose opgeslagen als glycogeen

Glucagon: bloedglucose verhogend hormoon

• glycogeen wordt weer glucose
• glucose gaat van de cel naar het bloed

Glucose (in bloed) <--> Glycogeen (in de cel)

Diabetes Mellitus

Ziekte van de pancreas waarbij er onvoldoende insuline aangemaakt wordt.

2 vormen:

Type 1 en Type 2

Diabetes Mellitus, kenmerken

Type 1

• Lichaam maakt geen insuline aan
  
• Ontstaat op jonge leeftijd
  

Type 2

• Lichaam reageert niet goed op insuline
  
• Lichaam maakt te weinig insuline aan
  
• Ontstaat op oudere leeftijd
  

Diabetes Mellitus, oorzaken

Type 1

• Auto-immuunziekte

Type 2

• Erfelijk
• Ongezonde leefstijl
• Weinig beweging
• Overgewicht

Diabetes Mellitus, symptomen

Type 1

• Veel dorst, veel plassen
  
• Afvallen zonder reden
  
• Gevoel van ziek zijn
  
• Honger
  
• Wazig / slecht zien
  
• Misselijk en overgeven

Type 2

• Vermoeidheid
• Veel dorst, veel plassen
• Branderige, rode ogen, wazig, dubbelzien, slecht zien
• Wondjes die slecht genezen
• Regelmatig blaasontsteking
• Kortademigheid
• Pijn in de benen bij lopen

Diabetes Mellitus, behandeling

Type 1

• Insuline per injectie

Type 2

• Gezond eten
  
• Afvallen
  
• Meer bewegen
  
• Medicatie: pancreas stimuleren om meer insuline te maken en/of weefsel gevoeliger maken voor insuline

Diabetes Mellitus, complicaties

• Hypoglykemie (flauwvallen, coma)
  en Hyperglykemie
• Oogaandoeningen!!, nieraandoeningen!!
  
• Zenuwen!! (gevoel in voeten/benen), hersenen
  
• Problemen met seksualiteit
  
• Maag en darmproblemen
  
• Gewrichtsproblemen
  
• Huidproblemen
  

Bloedsuikerwaarde - nuchter geprikt (acht uur daarvoor niets gegeten of gedronken behalve water):

• Onder de 6,1 mmol/l - geen diabetes
  
• Tussen de 6,1 en 6,9 mmol/l - voorfase van diabetes
  
• Boven de 6,9 mmol/l – diabetes
  

Bloedsuikerwaarde - niet nuchter geprikt (zo'n anderhalf tot twee uur na een maaltijd, op het moment dat er het meeste bloedsuiker in het bloed zit):

• Onder de 7,8 mmol/l - geen diabetes
  
• Tussen de 7,8 en 11 mmol/l - voorfase van diabetes
  
• Boven de 11 mmol/l – diabetes
  

Veel meters hebben een kleine meetafwijking. De getallen achter de komma kunnen in werkelijkheid dus wat lager of hoger zijn.

Hyperthyreoïdie

Te veel schildklierhormoon door een te actieve schildklier. 
De “thermostaat” van de kachel staat te hoog. 
In het boek staat een drukfout! Hyper te veel, Hypo te weinig
Oorzaak: 

• Ziekte van Graves (auto-immuunziekte)
  
• Goedaardige tumor in schildklier
  
• Thyreoïditis (ontsteking schildklier)

Hyperthyreoïdie, symptomen

• Vermoeidheid
  
• Hartkloppingen
  
• Kortademigheid
  
• Warmte-intolerantie
  
• Overmatig transpireren
  
• Toegenomen eetlust
  
• Gewrichtsverlies
  

• Warme, vochtige handen
  
• Verminderde menstruatie
  
• Gejaagd gevoel
  
• Verdikte of vergrote schildklier (struma)
  
• Toename van de beweeglijkheid
  
• Trillen van de vingers
  
• Snelle polsslag
  

Hyperthyreoïdie

Behandeling:

• Schildklierremmende medicijnen
  
• Radioactief jodium
  
• Operatie (zelden)
  

Prognose:

Goed behandelbaar

Hyperthyreoïdie

Ziekte van Cushing

• Overproductie van het hormoon cortisol
  
• Cortisol wordt gemaakt in bijnierschors
  
• Cortisol belangrijk voor stofwisseling met name bij stress (lichamelijk bv stress, emotionele stress)
  

Ziekte van Cushing

Oorzaken:

• Toedienen van te hoge dosis cortisol (reuma, COPD, transplantatie)
  
• Tumor hypofyse of vlakbij hypofyse
  
• Tumor in bijnier
  

Ziekte van Cushing, symptomen

• Vermoeidheid
  
• Geen menstruatie
  
• Gewichtstoename
  
• Spier- en gewrichtspijn
  
• Labiliteit, depressie
  
• Dunne huid
  

• Snel blauwe plekken
  
• Verhoogde bloeddruk
  
• Abnormale verdeling van vet: vollemaansgezicht, striae bovenbenen en buik
  

Ziekte van Cushing

Behandeling:

• Verwijderen van tumor hypofyse
  
• Verwijderen van bijnieren
  

www.hypofyse.nl

Hypofyse / acromegalie

Diabetes insipidus

Oorzaken:

• Onvoldoende afgifte van ADH uit hypofyse (tumor, infecties, onbekend)
  
• Onvoldoende gevoeligheid van de nieren voor ADH (ontstekingen in nier, tumor, nierstenen, lithiumintoxicatie) lithium vermindert onder meer hevige stemmingswisselingen

Diabetes insipidus

Symptomen:

• Polyurie = veel urineren (soms 12 – 15 liter per dag)
  
• Polydipsie = veel drinken
  

Behandeling:

• Medicatie die ADH vervangt
  
• Medicatie om de ADH productie te stimuleren
  

Even oefenen

Acromegalie = groei van de uiteinden van het lichaam

Adenoom = goedaardig gezwel van klierweefsel

Hyperglykemie = te hoge bloedglucose

Hypothyreoïdie = langzaamwerkende schildklier

Myxoedeem = onderhuidse zwelling waar je geen putjes in kunt drukken

Strumectomie = verwijderen van een deel van de schildklier

Even oefenen

Acromegalie = 

Adenoom = 

Hyperglykemie = 

Hypothyreoïdie = 

Myxoedeem = 

Strumectomie = 

Vragen?

• Ziektebeelden uitwerken, deze doorlezen
• Woorden opzoeken in Quizlet, deze oefenen met de opties kaarten en schrijven.