19. Leestekens

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

19. Leestekens

Lesdoelen

Je leert wanneer je een komma, dubbele punt en aanhalingstekens moet gebruiken.

Je leert wat de directe rede en de indirecte rede is.

Interpunctie 

Deel 1 - Punt, vraagteken, uitroepteken, komma

=

Deel 2 - Komma, dubbele punt en aanhalingstekens

Weet je nog?

Punt

Vraagteken

Uitroepteken

Komma

Punt

Aan het einde van een zin.

Hanneke voelt zich vandaag niet zo lekker.

Die zangeres is beroemd in heel Europa.

Mijn neefje was gisteren jarig, hij komt morgen logeren.

Vraagteken

Wat heb je gegeten vanmorgen?

Hebben jullie het ook zo warm?

Uitroepteken

Dat is super!

Schiet eens op!

Weet je nog?

De vorige les ging over de trappen van vergelijking. Ook heb je geleerd wanneer je 'als' gebruikt en wanneer 'dan'.

1. Ik vind Nederlands veel interessanter .... wiskunde. 

2. Suriname is vier keer zo groot ... Nederland.

3. Hij loopt harder ... jij.

Komma

Een komma kan een groot verschil maken:

1. Katten, spinnen, ijsberen, vissen, gieren, vliegen.

2. Katten spinnen, ijsberen vissen, gieren vliegen.

3. Hij zat op haar schoot en kuste haar.

4. Hij zat op haar, schoot en kuste haar.

Wanneer gebruik je een komma?

Je gebruikt een komma om een zin beter leesbaar te maken. Eigenlijk geeft een komma aan waar de lezer een pauze moet houden.

• tussen twee persoonsvormen:

     Als jij mij straks helpt, begin ik vast met de voorbereiding.

• voor verbindingswoorden als maar, doordat, nadat, omdat, terwijl, voordat, want, zodat, zodra, dus:

    Ik was vrij gisteren, maar ik moest toch nog veel doen.

    Zij rende hard, want ze dacht dat ze te laat zou komen.

    

• tussen de delen van een opsomming (maar niet voor 'en' en 'of'):

     Hij is gek op appels, peren, bananen en aardbeien.

• tussen een naam of een uitroep en de rest van de zin:

     Joke, kun je mij de boter aangeven?
     Hé, wat moet dat daar?

• tussen twee (of meer) bijvoeglijke naamwoorden:

     Dat is een mooie, lieve hond.

     De leerlingen van 1Aa zijn knappe, slimme kinderen.
    

    

Het vergeten of verkeerd plaatsen van een komma 

kan voor bijzondere situaties zorgen:

Zin in mannen!  

Het kan zelfs gevaarlijk zijn:

Wacht niet, schieten!

Of ronduit zielig:

Hij houdt van katten eten en lezen.

Ook in andere talen kan een komma levens redden:

Aan de slag!

Werkblad

- Wat wordt er waarschijnlijk bedoeld?

- Verbeter de fout op de achterkant van je blaadje.

Wanneer gebruik je een dubbele punt?

Dubbele punt 

Je gebruikt een dubbele punt als je iets aankondigt, bijvoorbeeld:

• een opsomming

      Rianne spreekt vier talen: Nederlands, Frans, Engels en Duits.

• een toelichting

      We eten elke dag verse groenten: dat is gezond.

• een citaat

      Vader zei: 'Ik zet de vuile borden wel even in de vaatwasser.'

Aanhalingstekens

Je gebruikt aanhalingstekens als je de directe rede gebruikt. Je herhaalt dan exact wat iemand gezegd heeft. Dit noem je ook wel citeren.

Het citaat plaats je tussen aanhalingstekens en je kondigt het aan met een dubbele punt:

Hij zei: 'Ik zal de barbecue vast aansteken.'

Als het citaat vooropstaat, gebruik je geen dubbele punt:

'Ik zal de barbecue vast aansteken', zei vader.

(In)directe rede

Directe rede: je schrijft letterlijk op wat iemand zegt of gezegd heeft (citaat) 

• Vader zei: 'Ik zet de vuile borden wel in de vaatwasser.'

Indirecte rede: je schrijft iemands woorden niet letterlijk op 

• Vader zei dat hij de vuile borden wel in de vaatwasser zou zetten.

Even oefenen

Schrijf de volgende zinnen over.

Plaats leestekens indien nodig.

Als je genoeg fruit eet is dat goed voor je gezondheid

Ik heb gisteren nieuwe kleren gekocht schoenen een rokje en een groene sjaal

Mijn buurvrouw zei er is vannacht een boom omgevallen

Ik doe niet meer mee zei die grote sterke meneer

Hans vroeg Grietje zal ik morgen mijn rokje aandoen

Staat de volgende zin in de directe of indirecte rede?

Dave zei: 'Ik ben verliefd!'

1. directe rede
2. indirecte rede

Zet in de directe rede:
Jos vraagt of hij mijn lader mag lenen.

Zet in de indirecte rede:
Kirsten zegt: 'Ik ben blij dat het klaar is.'

Ik snap het verschil tussen de directe en indirecte rede.

😒🙁😐🙂😃

Ik weet wanneer ik een komma, dubbele punt of aanhalingstekens moet plaatsen.

😒🙁😐🙂😃

Aan de slag!

Schrijf de zinnen over en plaats leestekens waar nodig.

1. In onze kantine kun je veel lekkere dingen kopen broodjes chips en chocola

2. Mijn vader zei ik heb daar vandaag geen tijd voor maar morgen ga ik wel even met je mee

3. Zodra het weer wat warmer wordt gaan we naar de dierentuin

5. Waarom doe je dat niet nu

6. De lieve slimme kinderen van 2TH maken braaf hun saaie opdrachten

7. Mevrouw mag ik wat drinken

8. Dat vind ik geen goed idee zei mijn collega.

1. In onze kantine kun je veel lekkere dingen kopen broodjes chips en chocola

2. Mijn vader zei ik heb daar vandaag geen tijd voor maar morgen ga ik wel even met je mee

3. Zodra het weer wat warmer wordt gaan we naar de dierentuin

5. Waarom doe je dat niet nu

6. De lieve slimme kinderen van 2TH maken braaf hun saaie opdrachten

7. Mevrouw mag ik wat drinken

8. Dat vind ik geen goed idee zei mijn collega.

Volgende les

Leestekens - Deel 2