Tijdvak 4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Geschiedenis klas 4

Steden en Staten

Opkomst van handel

Steden met stadsrecht

Strijd tussen kerk en staat

Kruistochten

Begin staatsvorming

Vragen Jort

1. Wat is volgens Jort een agrarisch-urbane samenleving?

2. Noem de drie bestaansmiddelen na het jaar 1000.

3. Welke redenen geeft Jort voor het ontstaan van de agrarisch-urbane samenleving na het jaar 1000?

4. Welke gevolgen benoemd Jort waardoor er in het jaar 1000 weer steden ontstaan?

Tijdvak 4

Tweede helft middeleeuwen

Sprake van opbloei van steden, samenhangend met de heropleving van de handel, ambachten en een geldeconomie. 

Feodale stelsel maakt plaatst voor staten, met meer organisatie volgens Romeinse principes. 

Koningen worden minder afhankelijk van de adel en zetten een sterke centralisatie op. Daardoor gaan vorsten botsen met de kerk.

Na 1000

Herleving handel over lange afstanden

Toenemend gevoel van veiligheid

Groei landbouwopbrengsten - door ontginnen en in cultuur maken gebieden - maakt landbouwgroei mogelijk. 

Steden

Oude Romeinse steden bloeien weer op. Nieuwe steden ontstaan. 

Ambachtslieden vestigen in steden en specialiseren zich.

Steden werden (stapel)markten en knooppunten voor internationale handel. 

Om alles mogelijk te maken ontstaat weer een geldeconomie.

Standensamenleving

Tv 3 - tv 4

Steden

Steden vormden een eigen recht: stadsrecht

Stadsrechten gegeven op officieel document met zegel koning

Ontstaan: stedelijke republieken met zelfbesturende burgers

Zelfbestuur voor elite - aristocratie

Voordelen stedelingen & voordelen vorst/heer

Aan de slag

Opdracht 1 t/m 7 blz.44

Geschiedenis klas 4

Steden en Staten

Opkomst van handel

Steden met stadsrecht

Strijd tussen kerk en staat

Kruistochten

Begin staatsvorming

Geloof

Voor 1000 is Europa bekeerd. De paus, met bisschoppen, kregen een steeds grotere machtspositie. 

Voor bekeringen had de kerk vorsten nodig.

Een machtsstrijd ontstond.

Tweezwaardenleer

De paus vond zichzelf steeds belangrijker worden - tot de belangrijkste in Europa. Hij ging over het aardse en hemelse leven. 

Vorsten alleen over het aardse leven - ondergeschikt

Tweezwaardenleer: Geestelijke macht en wereldlijke macht

Investituursstrijd

11e eeuw: investituursstrijd

Wie was de machtigste? paus of Duitse keizer?

Na 50 jaar compromis: de keizer bemoeid zich niet met kerkelijke zaken (zoals bisschoppen), en de paus niet met wereldlijke zaken. 

Scheiding tussen kerk en staat

Uitbreiding

Europese macht staat na strijd vast. Europa is christelijk, daarbuiten (nog) niet. 

Noordoost-Europa: heidense gebieden veroveren

Iberisch schiereiland: verovering op Cordoba

Heilige land: kruistochten

Kruistochten

Christelijke ridders probeerden het Midden-Oosten te veroveren op de Islam - Heilig Land.

Na 200 jaar weer terug in Islamitische handen. 

Negen kruistochten

Huiswerk

Opdracht 8 t/m 13 (blz. 45)

Opdracht 2, 3, 7 (blz. 45) Bronnen blz. 46/47

Onafhankelijkheid

Belastinggeld van steden - onafhankelijkheid vorsten van edelen. 

• Huursoldaten i.p.v. adel.
• Ambtenaren inhuren uit burgerij

Steden en staten

Burgers werden concurrent adel en geestelijken. Alleenrecht op kennis hield op. 

Steden vormden een eigen centraal bestuur met moderne administratie. Veelal naar model van Romeinse republiek. 

De eerste nationale staten ontstaan - Frankrijk, Bourgondië.

Zoveel mogelijk losstaand van de adel

Huiswerk

Opdracht 8 t/m 13 (blz. 45)

Opdracht 2, 3, 7 (blz. 45) Bronnen blz. 46/47

&

Opdracht 14 t/m 16 (blz. 45)

Opdracht 5, 6 en 9 (blz. 45/46)