H1 samenvatting les 16

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

H1 Organismen uit 4 rijken

Welkom

• terugblik H1
• huiswerk : test jezelf
  
• controle schrift (lesdoelen)
• Vragen H1?
  
• voorbereiden toets

terugblik vorige les

Vragen over:
leren samenvatting (tekstboek blz 57-60)

maken test jezelf (werkboek blz 61 t/m 64)

Controle Schrift

• Lesdoelen genoteerd
• antwoorden opgeschreven
• eventueel aantekeningen gemaakt

= max. 1 bonuspunt op de toets

lesdoel

• Vragen H1?

H1.1:  Indelen van organismen

om organismen beter te kunnen begrijpen, hebben biologen alle organismen ingedeeld in groepen. Dit proces heet ordening.

Ordening vindt voornamelijk plaats op basis van celkenmerken. 

De vier hoofdverdelingen noemen we de vier rijken.

De vier Rijken

Bacteriën        Schimmels       Planten               Dieren

Groepen

De vier rijken worden vervolgens onderverdeeld in 8 groepen. het is belangrijk dat je deze kent en de kenmerken kan benoemen.

Gewervelden

De groep gewervelden worden ook weer opgedeeld in 5 groepen.

Ook deze moet je kennen met eigenschappen

Determineren

Determineren = 

organismen herkennen door naar kenmerken te kijken

(engels)Determine = bepalen, vaststellen

Determineren doe je met een determineertabel

Determineren 

• Bepalen van de soortnaam
• zoekkaart
• determineertabel 

Naamgeving

wetenschappelijke naam. bedacht door Linnaeus

wetenschappelijke naam bestaat uit:

Geslachtsnaam - eerste deel met een Hoofdletter

Soortnaam - geeft de soort van het dier aan met een kleine letter

H1.2 Plantenrijk

Plant bestaat uit vier delen:

1. wortel
2. stengel
3. blad
4. bloem
   

Plantenrijk

Planten cel bestaat:

1. celwand: bescherming
2. celmembraan: transport
3. cytoplasma: stroperige vloeistof
4. celkern: regelt alles in de cel
5. bladgroenkorrel: fotosynthese
6. vacuole: blaasje, stevigheid
   

Stevigheid Planten

Kruidachtigen:

zuigen vacuole vol met water,

vacuole druk tegen de celwand, geeft stevigheid (fietsband)

Indeling Plantenrijk

Plantenrijk:

• Wieren/mossen
• sporenplanten
• naaktzadigen
• bedektzadigen
  

H 1.3  Opbouw dier

• organisme
• orgaanstelsel
• orgaan
• weefsel
• cel
  

Opbouw dierlijke cel

• celmembraan
• cytoplasma
• celkern
  

Kenmerken

Schimmels

• eencellig of meercellig
• eencellig zijn gisten 
• meercelligen zijn lange draden 

Een paddenstoel is een meercellige schimmel! 

Schimmelcel

bestaat uit:

1. celwand
2. celmembraan
3. cytoplasma
4. vacuole
5. celkern

Kenmerken bacteriën

• één cel
• erg klein
• zweepharen
• geen kernmembraan
• kringchromosomen

Bacterie-cel

bestaat uit:

1. celwand
2. celmembraan
3. cytoplasma

Voortplanting bacteriën

celdeling

elk halfuur delen

eencellige schimmels delen ook

Voortplanting schimmels

Sporen

= cel waar nieuwe schimmel uit komt

aan uiteinde schimmeldraad

of onder de paddenstoel

Nuttige en schadelijke bacteriën en schimmels

ze voeden zich met dode resten van organismen 

reducenten 

hierbij komen voedingsstoffen vrij die door planten kunnen worden gebruikt

voedselbederf tegengaan

bacteriën/schimmels kunnen voedsel bederven, voorkomen: conserveren

1. drogen: schimmels/bacteriën kunnen niet zonder water
2. verhitten: schimmels/bacteriën  gaan dood bij hoge temperatuur. Steriliseren (120oC) of pasteuriseren (70oC)
3. koelen: schimmels/bacteriën groeien langzamer
4. toevoegen conserveermiddel: schimmels/bacteriën kunnen niet groeien wanneer er teveel suiker, zout, zuur of alcohol aanwezig is
5. vacuüm: schimmels/bacteriën kunnen niet zonder zuurstof

Plantaardige cel

• In bladgroenkorrels zit chlorofyl (bladgroen)

• In bladgroenkorrels vindt fotosynthese plaats: eigen energierijke voeding maken
  

eigen voedsel maken

Wij kunnen in ons lichaam niet ons eigen voedsel maken.

Hiervoor gaan we naar de winkel of halen we ingrediënten van het land.

Ook dieren, bacteriën en schimmels kunnen het niet. Zonder planten zouden er geen voedsel en geen zuurstof zijn!

Reactievergelijking

               zonlicht

• Water + koolstofdioxide  --> zuurstof + glucose

• Planten kunnen van glucose weer andere stoffen maken.
  

Producenten

• Organismen die zelf eten maken zijn producenten
• Planten of algen
• Planten maken energierijke stoffen

Planten zijn altijd eerste schakel in voedselketen

Consumenten

• Dieren eten / consumeren de energierijke stoffen die planten maken.
• Dieren in de tweede schakel : herbivoren.
• Dieren in de derde (of hoger) schakel : carnivoren / omnivoren.
• Producenten worden gegeten door consumenten van de eerste orde.
• Die worden op hun beurt gegeten door consumenten van de tweede orde.

Afvaleters

• Niet alle organismen worden gegeten.
• Dode resten van planten en dieren worden gegeten door afvaleters.
• Afvaleters horen niet bij een voedselweb, want de schakels van een
  voedselketen bestaan alleen uit levende organismen.

Reducenten

• Resten die afvaleters achterlaten, worden afgebroken door bacteriën en schimmels --> reduceren.
• Planten nemen deze stoffen op --> kringloop is rond.

Biotechniek (Biotechnologie)

Biotechniek: 

door de mensen gebruiken van levende wezens om ze met een bepaalde techniek voor je te laten werken.

gebruikt schimmels

• brood: (gist) ontstaat koolstofdioxide en alcohol
• schimmelkaas: sporen, speciale smaak
• geneesmiddelen: (penicilline), doodt bacteriën antibiotica

gebruikt bacteriën

• yoghurt: melkzuurbacterie, conserveermiddel (langer houdbaar)
• zuurkool: melkzuurbacterie, geeft zure smaak
• afvalwater schoonmaken: zuiveringsinstallatie, afvalstoffen worden afgebroken tot CO2, mineralen

Genetische modificatie

Biotechnologie: technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens (gisten, melkzuurbacterie)

Genetische modificatie: aanbrengen van erfelijk eigenschappen in organismen

Genetische modificatie

Voedsel als medicijn: Rijstplanten met meer vitamine A

Supervoedsel: gen ingebracht bij organismen

wasmiddel: enzymen, werken op lage temperatuur

CRISPR-CAS: (gen-aanpassing)

knippen, vervangen van genen

Huiswerk

• leren samenvatting (tekstboek blz 57-60)
• maken test jezelf (werkboek blz 61 t/m 64)