Middeleeuwen: hoofsheid en Van den vos Reynaerde

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Voorbereiding SE literatuurgeschiedenis en verhaalanalyse

Groep 51: 17 januari 2024

Groep 53: 19 januari 2024

Aantekeningen maken

In de klas wordt door je docent een onderwerp uitgelegd. Het is heel lastig om dat allemaal in je hoofd te onthouden. Om de belangrijke dingen uit de les te onthouden kun je aantekeningen maken. Bekijk hieronder een aantal andere manieren hoe je informatie kunt ordenen.

Tijdlijn

Een tijdlijn maken is heel handig voor het vak geschiedenis!

Verbanden

Verbanden leggen is voor elk vak belangrijk, maar kun je op verschillende manieren uitvoeren

Opdelen

Wat hoort wel bij elkaar en wat juist niet? Soms kan opdelen helpen. 

Theorie aantekeningen maken

Opfriscursus 

middeleeuwen

Hoe komen de middeleeuwen aan hun naam? 

middeleeuwen

De benaming is bedacht in de renaissance. Mensen keken terug naar deze eeuwen en vonden ze minderwaardig. Volgens hen zaten de middeleeuwen letterlijk tussen twee waardevolle periodes in: tussen de klassieke oudheid en de renaissance (wedergeboorte) waarin de klassieke oudheid herleeft.

Van wanneer tot wanneer duurden de middeleeuwen?

Middeleeuwen 

De middeleeuwen duren van 500 tot 1500 en zijn verdeeld in de vroege middeleeuwen (500-1000), de hoge middeleeuwen (1000-1300) en de late middeleeuwen (1300-1500)

In de late middeleeuwen worden de steden langzamerhand  steeds belangrijker en de burgers in de steden krijgen steeds meer macht. Het oude leenstelsel waarin de adel alle macht had, begint af te brokkelen. 

In de hoge middeleeuwen onstonden de eerste steden in West-Europa en tegen betaling krijgen ze een zekere mate van zelfstandigheid. Dit is de tijd waarin de indrukwekkende kathedralen worden gebouwd en de eerste universiteiten ontstaan. In deze periode begint ook de Nederlandse literatuur.

De vroege middeleeuwen zijn voor de Nederlandse literatuur minder belangrijk, omdat er geen teksten zijn overgeleverd. Het is de tijd van de adel (ridders) en de geestelijken (priesters en monniken). Wie niet tot een van deze twee groepen behoorde, had niets te vertellen. De adel verdeelt het land door middel van het leenstelsel. De hoogste vorst leent land uit aan andere edellieden. Die zijn "de baas" in het gebied dat ze geleend hebben. In ruil daarvoor moeten ze trouw aan de vorst zweren en belasting betalen. Er waren nog geen steden in wat nu Nederland heet.

Het feodale stelsel (of leenstelsel) houdt in dat.....

1. De koning zijn land zelf bestuurt met behulp van ministers
2. De koning het bestuur van delen van het rijk aan de adel overliet, in ruil voor trouw

Middeleeuwen

Hoofsheid

Van den vos Reynaerde

Middeleeuwse literatuur is bedoeld om .....

1. te lezen
2. te luisteren

Wat was de belangrijkste eigenschap bij 'hoofsheid'?

1. trouw zijn
2. beschaafde omgangsvormen
3. eervol strijden
4. zelfbeheersing

Ridderroman

Hoofse roman

Gaat over oorlog en trouw

Belangrijke waarden zijn moed en kracht

Belangrijke waarden zijn liefde en intelligentie

Gaat over het leven naast het vechten

• In de 12e eeuw ontstaat aan hoven in Zuid-Frankrijk een levensideaal: hoofsheid.
• 'hoofs' is afgeleid van 'hof'.
• gedragsregels, beschaafde omgangsvormen -> belangrijkste eigenschap: zelfbeheersing ('mate').
• mannen houden rekening met vrouwen, vrouwen worden op een voetstuk geplaatst.

• literaire werken werden gebruikt om de hoofsheid als levenswijze te propageren.
• In hoofse teksten speelt de (hoofse) liefde een belangrijke rol 

Hoofse liefde

• traditionele rollenpatroon omgedraaid: man moet dienstbaar zijn aan  vrouw ;
• hoofse liefde is zwaar, maar lonend;
• man moet beproevingen doorstaan, om als beter mens te zegevieren;
• hoofse liefde = trouw dienen als 'vazal' (feodale dienstbaarheid)
• vanaf de 12e eeuw is die hoofse liefde een belangrijk onderwerp in hoofse romans en liederen;
• hoofse cultuur is onafhankelijk van de kerkelijke, christelijke cultuur. 

Wat is hoofsheid?

1. een levensideaal
2. dat je aan een hof woont
3. een manier van buigen voor edele dames

Wat is de belangrijkste eigenschap bij hoofsheid?

1. flirten
2. alles doen voor de dame
3. romantische liederen zingen
4. mate, zelfbeheersing tonen

Middeleeuwen

Hoofsheid

Van den vos Reynaerde

Introductie Reinaert de vos

Welke eigenschappen heeft een vos?

Van den vos Reynaerde

• Middeleeuws werk: Van den vos Reynaerde (ca. 1260)
• Tweede helft 13e eeuw geschreven door 'Willem die Madocke maecte'.
• Dierenwereld als afspiegeling mensenwereld.
• Parodie op de hoofse Arthurromans; hoofse levensideaal ontmaskerd als uiterlijke schijn.
• Kritiek op machts- en rechtsuitoefening feodale maatschappij.

vogala.org

Wat is het doel van de hofdag?

1. Beleid uitdragen
2. Recht spreken, orde handhaven
3. Vrede versterken
4. Feest vieren

Waarom ontbreekt Reinaert?

1. Hij is niet uitgenodigd.
2. Hij is bang voor de koning.
3. Hij verwacht dat hij aangeklaagd zal worden.
4. Hij heeft geen tijd.