V4 - Middeleeuwen - Les 2 (Ridderroman, hoofsheid & dierverhaal)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Middeleeuwse literatuur

V4 - 2022-2023

Weet je nog?

Vorige les kwam je meer te weten over:

• de historische context rondom middeleeuwse literatuur
  
• de eerste Nederlandse teksten/boeken
  
• de kenmerken van de middeleeuwse literatuur

Lesdoelen deze les

Aan het eind van deze les weet je meer over de volgende middeleeuwse literaire ontwikkelingen:

• Ridderromans & hoofsheid
• Dierverhaal

Ridderromans

• Vanaf de 13e eeuw geschreven in de Lage Landen.
• Educatieve functie voor jongeren aan het hof (adel & ridders).
• Ook ter vermaak; verhalen vol spanning & sensatie.
• Populair: verhalen over de beroemde koning Karel de Grote of een van zijn vazallen (Karelepiek) en verhalen over (de fictieve) koning Arthur en zijn ridders van de Ronde Tafel (Arthurepiek).

Karelepiek

• Gaat terug op het chanson de geste, verhalende liederen uit de Franse literatuur. 
• Al dan niet verzonnen gebeurtenissen uit de tijd van Karel de Grote, soms verwijzen ze naar een historische gebeurtenis.
  
• In chansons de geste zijn twee onderwerpen dominant: de strijd tegen de heidenen en de spanningen binnen het feodale systeem door opstandige vazallen (zie: Middeleeuwen - Les 1).
• Middeleeuws werk: Karel ende Elegast (ca. 1250)

Arthurepiek

• Eerste Arthurroman in het Frans geschreven door Chrétien de Troyes (1135-1183).
• Verhalen spelen af op niet te bepalen moment (ooit & ergens).
• Vaste elementen: verhaal begint met een hofdag, sprookjesachtige verhaalwereld (draken, reuzen, etc.), er is sprake van een queeste (zoektocht) door een van Arthurs ridders.
• Hof van Arthur is hoofse modelwereld.
  

Hoofsheid

• In de 12e eeuw nieuwe levensideaal aan de hoven in Zuid-Frankrijk; hoofsheid.
• Gedragsregels om spanningen te voorkomen onder de jonge jongens aan het hof. 
• Belangrijkste eigenschap: zelfbeheersing.
• Hoofse liefde: liefde van een ridder of edelman voor een, meestal gehuwde, hooggeplaatste vrouw waarbij de man dienstbaar was aan de vrouw.
• Middeleeuws werk: De burggravin van Vergi (1315)

npo.nl

Dierverhaal

• Middeleeuws werk: Van den vos Reynaerde (ca. 1260)
• Tweede helft 13e eeuw geschreven door 'Willem die Madocke maecte'.
• Dierenwereld als afspiegeling mensenwereld.
• Parodie op de hoofse Arthurromans; hoofse levensideaal ontmaskerd als uiterlijke schijn.
• Kritiek op machts- en rechtsuitoefening feodale maatschappij.

Intertekstualiteit

• Van den vos Reynaerde bevat intertekstuele verbindingen met het genre van de ridderroman.

• Aan welk (modern) kinderboek van een bekende Britse schrijver doet Van den vos Reynaerde je denken?

Welke twee typen ridderromans waren er?

Welke functie hadden ridderromans?

Waarom gaat Karel tóch uit stelen als de engel het hem drie keer heeft gevraagd?

Door wie is Van den vos Reynaerde geschreven?

Waar drijft Van den vos Reynaerde de spot mee?

Volgende les:

Literaire ontwikkelingen:

• Geestelijke literatuur

Nu

Lees (verder) in je middeleeuwse werk!

Tip: markeer opvallende/belangrijke passages.

Meer weten?

• Ridderliteratuur
  
• Hoofsheid - Middeleeuwse omgangsvormen
• Van den vos Reynaerde
• Schooltv