V4 - Middeleeuwen - Les 3 (Ridderroman, hoofsheid & dierverhaal)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Middeleeuwse literatuur

Historische literatuur en mondelinge taalvaardigheid

V4

Weet je nog?

Vorige les kwam je meer te weten over:

• de historische context rondom middeleeuwse literatuur
  
• de kenmerken van de middeleeuwse literatuur
  

Lesdoelen deze les

Aan het eind van deze les weet je meer over de volgende middeleeuwse literaire ontwikkelingen:

• Ridderromans & hoofsheid
• Dierverhaal

Ridderromans

• Vanaf de 13e eeuw geschreven in de Lage Landen.
• Educatieve functie voor jongeren aan het hof (adel & ridders).
• Ook ter vermaak; verhalen vol spanning & sensatie.
• Populair: verhalen over de beroemde koning Karel de Grote of een van zijn vazallen (Karelepiek) en verhalen over (de fictieve) koning Arthur en zijn ridders van de Ronde Tafel (Arthurepiek).

Karelepiek

• Gaat terug op het chanson de geste, verhalende liederen uit de Franse literatuur. 
• Al dan niet verzonnen gebeurtenissen uit de tijd van Karel de Grote, soms verwijzen ze naar een historische gebeurtenis.
  
• In chansons de geste zijn twee onderwerpen dominant: de strijd tegen de heidenen en de spanningen binnen het feodale systeem door opstandige vazallen.
• Middeleeuws werk: Karel ende Elegast (ca. 1250)

Arthurepiek

• Eerste Arthurromans in het Frans geschreven door Chrétien de Troyes (1135-1183).
• Verhalen spelen af op niet te bepalen moment (ooit & ergens).
• Vaste elementen: verhaal begint op een hofdag, sprookjesachtige verhaalwereld (draken, reuzen, etc.), er is sprake van een queeste (zoektocht) door een van Arthurs ridders.
• Hof van Arthur is ideale hoofse wereld.
  

Hoofsheid

• In de 12e eeuw nieuwe levensideaal aan het hof in Frankrijk; hoofsheid.
• Gedragsregels die nadruk leggen op beschaafde omgangsvormen om spanningen te voorkomen onder de jonge jongens aan het hof. 
• Belangrijkste eigenschap: zelfbeheersing.
• Literaire werken gebruikt om hoofsheid te promoten.
• Hoofse liefde: liefde van een ridder of edelman voor een, meestal gehuwde, hooggeplaatste vrouw waarbij de man dienstbaar was aan de vrouw.
• Middeleeuws werk: De burggravin van Vergi (1315)

Dierverhaal

• Middeleeuws meesterwerk: Van den vos Reynaerde (ca. 1260)
• Geschreven door 'Willem die Madocke maecte'.
• Dierenwereld als afspiegeling mensenwereld; de dieren stellen mensen voor.
• Parodie op de hoofse Arthurromans; hoofse levensideaal ontmaskerd als uiterlijke schijn.
• Kritiek op machts- en rechtsuitoefening feodale maatschappij.

Intertekstualiteit

• Van den vos Reynaerde bevat intertekstuele verbindingen met het genre van de ridderroman.

• Aan welk (modern) kinderboek van een bekende Britse schrijver doet Van den vos Reynaerde je denken?

Welke twee typen ridderromans waren er?

Welke functie hadden ridderromans?

Waarom gaat Karel tóch uit stelen als de engel het hem drie keer heeft gevraagd?

Door wie is Van den vos Reynaerde geschreven?

Waar drijft Van den vos Reynaerde de spot mee?

Volgende les:

Literaire ontwikkelingen:

• Geestelijke literatuur

Meer weten?

• Literatuurgeschiedenis: Ridderliteratuur
  
• Literatuurgeschiedenis: Hoofsheid - Middeleeuwse omgangsvormen
• Literatuurgeschiedenis: Van den vos Reynaerde
• Schooltv: Karel ende Elegast
• Schooltv: Van den vos Reynaerde

Nu

Lees (verder) in je middeleeuwse werk!

Tip: markeer opvallende/belangrijke passages.