Thema 12 Blok 1 De polen

• Mens en Maatschappij
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 2

Leerwerkboek 12 Afval en Energie

M&M LJ2

Wat gaan we doen?

Tijdens de les:

- Uitleg blok 1 deel 1

- Zelfstandig werken

Blok 1 De Polen

Wat weten jullie over de Poolgebieden?

Voordat we gaan beginnen waar denken jullie dat het kouder is op de Noordpool of de Zuidpool?

Noordpool

Zuidpool

Waarom is het koud op de Noord- en Zuidpool?

1. De zonnestralen vallen schuin  op het aardoppervlak.

2. De zonnestralen 

moeten een grote afstand 

afleggen naar de Noord-

en Zuidpool.

De Noordpool

Noordpool is een grote ijsschots wat op het water ligt, hierdoor krijgt het nog warmte van de zee.

De Zuidpool

Onder het ijs van het zuidpoolgebied ligt een groot werelddeel en dus land.

Antwoord Poll: Dus het is kouder op de zuidpool
 

Verschillen Noord- en Zuidpool

Noordpool

• zee-ijs
• winter -34 °C
  
• zomer 10 °C
  
• 4 miljoen inwoners
• ijsberen
  

Zuidpool

• landijs
• winter -64 °C
• zomer -20 °C
• alleen onderzoekers
• pinguins
  

Planten en bomen

Op de Zuidpool groeien mossen en korstmossen, Antarctische smele en Antarctisch parelkruid.

  Op de Noordpool groeit korstmos, rendiermos, bloemplanten en grassen. Ook groeien er bomen. 

Hoe komt het dat het in het poolgebied zo koud is?

1. In het poolgebied zijn veel bergen. Hoe hoger, hoe kouder.
2. In het poolgebied wordt de lucht niet door mensen vervuild.
3. In het poolgebied staat de zon heel erg laag.
4. In het poolgebied zijn geen planten die warmte vasthouden.

Welk poolgebied bestaat uit landijs?

1. Noordpool
2. Zuidpool

Zeespiegelstijging

• Klimaatverandering zorgt voor smelten van ijs op Noord -en de Zuidpool.
• Het smelten van landijs (Antartica en Groenland) zorgt voor zeespiegelstijging
• Smelten van zee-ijs zorgt niet voor zeespiegelstijging, omdat dat ijs al in de zee drijft.

de zeespiegel stijgt door

1. opwarming van de aarde
2. afkoeling van de aarde
3. uitbarstingen van vukanen in zee
4. teveel regen

Op Groenland is de klimaatverandering al duidelijk
zichtbaar.
Wat valt op? Meerdere antwoorden zijn goed.

1. De winters worden kouder
2. De gletsjers smelten
3. De temperatuur stijgt
4. Het ijsoppervlak wordt groter

Wanneer landijs smelt,

1. Stroomt er extra water in de zee
2. Stroomt er geen water in de zee

Wanneer zeeijs smelt neemt het weer het volume van
water aan,

1. dit heeft wel invloed op de zeespiegel
2. dit heeft geen invloed op de zeespiegel

Wat zijn de gevolgen van de klimaatverandering
voor de stad New York?

1. De stad wordt groener.
2. De kans op overstromingen neemt toe.
3. De zeespiegel daalt.

Les 2: De Polen

Vandaag: 

-Uitleg Geofactoren en het broeikaseffect

-Zelfstandig werken

Voordat we gaan beginnen, kijk goed naar de foto ik ga er dadelijk wat vragen over stellen!

Waar is deze foto gemaakt?

1. Noordpool
2. Zuidpool

Smelt hier vooral zee-ijs of landijs?

1. Zee-ijs
2. Land-ijs

Het smelten van zee-ijs zorgt voor stijging van de zeespiegel

1. Waar
2. Niet waar

Geofactoren

• Geofactoren zijn de factoren die invloed hebben op een bepaald landschap. 
• De factoren hebben invloed op elkaar en bepalen hoe een landschap eruit komt te zien. 
• Bijvoorbeeld: Klimaatverandering zorgt voor warme temperaturen -> valt minder neerslag, gebied wordt droog -> geen planten -> geen dieren 
  

Geofactoren

De mens is een van de meest invloedrijke factoren in het lijstje. Denk maar aan alle dingen die in het nieuws hebt gehoord over de invloed op het klimaat, de platen, de dieren en eigenlijk alle andere factoren op dit lijstje.

Dieren zijn net zoals planten afhankelijk van veel van de andere factoren om te kunnen overleven. Dit betekent niet dat dieren geen invloed kunnen hebben op de andere factoren. Dieren hebben bijvoorbeeld veel invloed op planten door ze op te eten.

Planten zijn erg bepalend voor het soort dier wat er in een gebied an leven. De planten zelf zijn heel afhankelijk van water, de bodem en het klimaat.

De bodem is iets anders dan de ondergrond. De bodem bestaat namelijk uit het bovenste laagje van de grond. Is die droog of vochtig? Dit is redelijk tijdelijk.

Water is essentieel voor leven in een gebied. De draagkracht in veel gebieden wordt voor een heel groot deel bepaald door de geofactor water.

Zonder de bijzondere samenstelling van de lucht zou er eigenlijk geen leven kunnen zijn op onze planeet. Als een deken ligt onze atmosfeer om de aarde. Door het natuurlijke broeikaseffect blijft de aarde leefbaar en hebben we een aangename temperatuur om te leven, vloeibaar water en zuurstof om te ademen.

De ondergrond is opgesplitst in twee andere categoriën. Reliëf (hoogeverschillen) en gesteente (heeft invloed op rivieren, grotten en meren)

Het klimaat is het gemiddelde weer gemeten over 30 jaar. Het klimaat is van grote invloed op de draagkracht van een gebied. Dit verandert namelijk niet zomaar.

Sleep  de geofactoren in volgorde van belangrijkheid

Belangrijkste boven

Bodem

Klimaat

Vegetatie

Water

De Atmosfeer

• De atmosfeer is een laag lucht van enkele tientallen kilometers dik en bestaat uit stikstof, zuurstof en broeikasgassen (koolstofdioxide , waterdamp methaan)
• 3 Belangrijke functies:

1. De atmosfeer geeft ons de zuurstof die we nodig hebben om te leven
2.  Beschermt ons tegen uv-straling en meteorietinslagen
3. Houdt warmte vast, zodat we op aarde kunnen leven (natuurlijk broeikaseffect)

Natuurlijk broeikaseffect

• Licht van de zon gaat door de atmosfeer/dampkring en verwarmd het aardoppervlak.
• Warmte weerkaats naar het heelal, maar kan ook een tijd in de atmosfeer/dampkring blijven
• In de atmosfeer/dampkring zitten broeikasgassen zoals koolstofdioxide
• Deze gassen houden de warmte van de zon vast
• Door het natuurlijk broeikaseffect is het op aarde gemiddeld 15 graden Celsius

Versterkt broeikaseffect

• Door toedoen van de mens wordt het broeikaseffect versterkt
• Verbranden van fossiele brandstoffen zorgt voor een toename van de broeikasgassen
  
• Fossiele brandstoffen zijn stoffen die in de aarde zitten zoals steenkool, aardgas en aardolie
• Wij gebruiken dit voor brandstof en energie

Gevolgen versterkt broeikaseffect

• Hogere temperaturen
• Meer verdamping, dus meer neerslag
• Grotere verschillen tussen de seizoenen
• Meer landijs smelt, dus meer water in rivieren/zeeen
• Stijging van de zeespiegel
• Klimaatzones schuiven op
  
• Extremer weer

Het broeikaseffect wordt veroorzaakt door mensen.

1. waar
2. niet waar

Welk gas veroorzaakt het versterkte broeikaseffect?

1. zuurstof
2. koolstofdioxide ( CO2)
3. stikstof
4. biogassen

Les 3 De Polen

• Herhaling broeikaseffect
• Uitleg Van wie is de Noordpool?, Willem Barentsz, Het klimaatakkoord van Parijs
• Zelfstandig werken 

Herhaling Sleep elke afbeelding naar het begrip waar het bij hoort.

Broeikasteffect (algemeen)

Natuurlijk broeikaseffect

Versterkt broeikaseffect

Hoe werkt het broeikaseffect precies?
Zet het in de juiste volgorde.

1

2

3

4

5

6

De aarde heeft een broeikas-effect. 

Daardoor heeft de aarde een aangename temperatuur.

Mensen zorgen voor veel uitstoot.

Er komt meer CO2 in de lucht.

De aarde houdt te veel warmte vast.

Het broeikaseffect wordt versterkt.

Van wie is de Noordpool?

• De Noordpool is officieel van niemand.
• 5 landen die rond de Noordpool liggen, Rusland, Noorwegen, Denemarken (Groenland), Canada en VS (Alaska) hebben exclusieve economische zones (370 km van de kust) en mogen van dit gebied gebruik maken. 
• Toch willen landen meer gebied winnen, er liggen veel energiebronnen (olie en aardgas), grondstoffen en ertsen. 
• China wilt ook meer invloed op het gebied. Ze willen het gebied gebruiken voor nieuwe vaarroute en energie voor hun groeiende economie. 

Daar en toen Willem Barentsz

• Willem Barentsz wilde een nieuwe en kortere vaarroute naar Azië via het noorden. 
• Bij Nova Zembla kwam hij vast in het ijs te zitten. 
• De bemanning moest overwinteren en hebben hun schip ongebouwd tot huis. Willem Barentsz overleefde de winter niet.  

Het Klimaatakkoord van Parijs

• 194 landen hebben in 2015 afspraken gemaakt over hoe om te gaan met de klimaatverandering (zie afspraken in je boek).
• Grote landen hebben dit verdrag ondertekend. LET OP! In je boek staat dat VS het verdrag niet heeft ondertekend. Trump was tegen het akkoord, sinds Biden aan de macht is doet VS weer mee!
• Nederland wilt klimaatakkoord bereiken door meer duurzame energiebronnen te gebruiken (denk aan windenergie, zonneenergie, waterkracht enz.)

Aan de slag!

Maak alle opdrachten van de Start en Blok 1 van dit hoofdstuk. Dit is huiswerk voor de volgende les.