T2 bs5: Aangepast gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Aangepast gedrag

Thema 6

Basisstof 5

Vandaag

Leerdoelen

• Je kunt leerprocessen herkennen en beschrijven en de functie van leren uitleggen

Programma

1. Weet je nog: hoe ontstaat gedrag?
2. Hoe leer je gedrag aan?
3. Zelf werken

Gedrag is een reactie op ...

1. Alleen interne prikkels
2. Alleen externe prikkels
3. Zowel interne als externe prikkels
4. Geen van beide

Gedrag kan ook plaatsvinden als de motivatie laag is.

1. Juist
2. Onjuist

Noem een externe prikkel die leidt tot het gedrag van de duwende aap.

Mensen en dieren vertonen beide territoriumgedrag

1. waar
2. niet waar

Dit is een voorbeeld van

1. dreiggedrag
2. vluchtgedrag
3. baltsgedrag
4. territoriumgedrag

Welke vorm van gedrag is dit?

1. Voortplantingsgedrag
2. Broedzorg
3. Baltsgedrag
4. Territoriumgedrag

Een voorbeeld van een gedragsketen is paringsgedrag

1. Waar
2. Niet waar

Wat is de leider van de groep

1. Dominant
2. Onderdanig
3. Rangorde
4. De grootste

Gedrag en leerprocessen

Leerprocessen

Gedrag wordt gevormd door erfelijke factoren, prikkels en leerprocessen.

• Erfelijk gedrag is niet altijd adequaat;
• In een leerproces verandert het gedrag van een dier duurzaam.

Gewenning

= Afleren om op prikkels te reageren.

Weet je nog? Gewenning zorgt ervoor dat je een prikkel steeds minder waarneemt.

Bijvoorbeeld: door gewenning verschrikt een vogelverschrikker na een tijdje de vogels die deze al vaker hebben gezien niet meer. En wanneer je langdurig naast een vliegveld woont, reageer je niet meer op de herrie en hoor je uiteindelijk het geluid van vliegtuigen minder.

Het doel van gewenning is dat het centrale zenuwstelsel niet overbelast raakt met onbelangrijke informatie (prikkels).

Inprenting

Iets kan alleen worden geleerd in een bepaalde, korte levensperiode (de gevoelige periode).

Veel dieren leren hun ouders of soortgenoten te herkennen vlak nadat ze uit het ei komen/geboren worden.

Mensen kunnen bijvoorbeeld ganzen leren dat ze hun ouder zijn door de eieren uit te broeden en zich als eerste aan de jonge ganzen te tonen.

Konrad Lorenz ontdekte deze gevoelige periode en liet ganzen geloven dat hij de ouder was, waardoor ze achter hem aan liepen en zwommen (zie bovenste plaatje).

Imitatie

= Leren door te kijken naar soortgenoten of andere dieren (nabootsing). 

Zangvogels leren bijvoorbeeld hun zang van soortgenoten. Doordat deze leermethode ook veel werd gezien bij apen, noemen we het ook wel na-apen.

Wij gebruiken deze methode ook veel om te leren: als jonge kinderen door onze ouders na te doen en tijdens een opleiding door handelingen van professionals na te doen

Conditionering

Conditionering: 

Een dier of mens leert bepaald gedrag door beloning of straf

Geconditioneerde reflex:

een kunstmatige prikkel veroorzaak bepaald gedrag (respons) dat oorspronkelijk niet door die prikkel werd veroorzaakt

(natuurlijk conditoneren) 

Trial and error

= Leren met 'vallen en opstaan' (proefondervindelijk leren). Iets uitproberen en ontdekken of het werkt of niet. Hierdoor leren dieren bijvoorbeeld wat wel en niet eetbaar is. 

Niet alleen dieren leren proefondervindelijk, mensen ook. 

Inzicht

= in een onbekende situatie oplossingen bedenken voor problemen door verschillende vroeger opgedane ervaringen te combineren.

Verschilt van trial and error doordat er bij inzicht eerst een denkbeeld gecreëerd. Deze vorm van leren komt met name bij mensen voor en andere 'intelligente soorten'.

Inprenting

gewenning

proefondervinderlijk leren

inzicht

imitatie

conditioneren

leren in een gevoelige periode

oplossingen combineren

nadoen

trial and error

niet meer reageren

gedrag verandering

Evil, de kat van mvr. van den Eijnde wil op de rand van het bad springen maar beland in het bad. Op welke manier leert Evil? Zal hij het snel nog een keer proberen? Leg uit.

Drugshonden leren geur van drugs te herkennen en wanneer ze dit ruiken in een koffer te gaan zitten. Hoe leren honden dit?

1. Imitatie
2. Conditionering
3. Inprenting
4. Trial and error

Zelf werken

Lezen

Thema 2 BS 5

Maken

Thema 2 BS5 opdr. 55 t/m 63 

Kun je:

• leerprocessen herkennen en beschrijven en de functie van leren uitleggen?