Verdienen en uitgeven H3 deel 1 (goede versie)

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom

5 havo ECONOMIE 

2022-2023

Verdienen & Uitgeven H3 (deel 1)

Huiswerk

Opgave 3.2 + 3.4 + 3.7 + 3.8 + 3.10 + 3.11

Programma

• Herhaling
• Huiswerk bespreken
• Uitleg H3 - Productiefactoren
• Opgaven maken
• Afsluiting

Herhalingsvraag 1

Geef (wiskundig) aan hoe je tot de volgende formule komt: 

S-I + B-O = E-M.

Maak gebruik van de 2 onderstaande formules.

• Y = C + S + B
  
• Y = C + I + O + E – M
  

Herhalingsvraag 2
Zie de volgende formule: (S-I) + (B-O) = (E-M)
(B-O) staat voor het overheidssaldo (zie het economisch kringloopmodel).
Vraag: Waar staat S-I en E-M voor?

HW bespreken

2.4 t/m 2.7

Doel van deze les

• Je kan in je eigen woorden uitleggen hoe productiefactoren de productiecapaciteit beïnvloed. 
• Je kan in je eigen woorden uitleggen op welke wijze de productiefactoren de hoogte en groei van het bbp beïnvloed. 
• Je kan in je eigen woorden uitleggen wat de kwaliteit en kwantiteit van ieder productiefactor beïnvloed met voorbeelden.

Productiefactoren

Hoogte bbp bepaald door:

• Productiecapaciteit (aanbodkant/structurele kant)
• Bestedingen (vraagkant van de economie)

Productiecapaciteit

• Hoeveel een land maximaal kan produceren in een jaar

Bezettingsgraad

• Hoeveel er van de maximale productiecapaciteit gebruikt wordt.

Wat weten jullie over productiefactoren?

Productiefactoren

Productiefactoren (OKAN / KANO)

• Alles wat je nodig hebt om te produceren

• Ondernemerschap
• Kapitaal
• Arbeid
• Natuur

Hoe kan de productie op de LANGE TERMIJN groeien?

Groei van de economie

Korte termijn is het afhankelijk van de bestedingen.

Op de lange termijn is de groei van de economie (BBP) afhankelijk van:

• Omvang (kwantiteit) productiefactoren
  
• Kwaliteit productiefactoren

Wat bepaalt de kwantiteit en de kwaliteit van de productiefactor arbeid?

Arbeid

De omvang (kwantiteit) van de productiefactor Arbeid wordt bepaald door:

1. de omvang van de bevolking (zoals geboortes, immigratie en emigratie)
2. de samenstelling van de bevolking (zoals vergrijzing)
3. de participatiegraad (zoals deeltijd en kinderopvang)
4. de wetgeving (zoals leerplichtleeftijd en pensioenleeftijd)

De arbeidsproductiviteit (kwaliteit) wordt bepaald door:

1. de mate van scholing
2. de efficiëntie (doelmatigheid) van de organisatie
3. de mate van mechanisering, automatisering en digitalisering
4. de arbeidsmentaliteit

indexcijferloonkostenperproduct=​indexcijferarbeidsproductiviteit​​indexcijferloonkostenperwerknemer​​×100

Arbeid

Kwantiteit van de productiefactor arbeid is afhankelijk van de beroepsbevolking.

Beroepsbevolking

• Alle personen tussen 15 en de pensioenleeftijd die betaald werk hebben of op zoek zijn naar betaald werk en beschikbaar zijn.

Kwantiteit beroepsbevolking is afhankelijk van:

• Omvang beroepsbevolking
• Samenstelling beroepsbevolking
• Wetgeving (pensioenleeftijd / leerplichtleeftijd).

Arbeid

Kwaliteit beroepsbevolking is afhankelijk van de arbeidsproductiviteit. 

Arbeidsproductiviteit

• De productie per werknemer in een bepaalde tijd.

Wat bepaald de hoogte van de arbeidsproductiviteit?

Arbeid

Wat bepaald de hoogte van de arbeidsproductiviteit?

• Scholing/investeren in menselijk kapitaal. 
• Efficiëntie van de organisatie (arbeidsdeling en specialisatie)
• Mechanisering en automatisering.
• Maatschappelijke factoren zoals arbeidsmentaliteit.

Automatisering

Machines vervangen machines.

Mechanisering

Machines vervangen arbeiders. Arbeidsproductiviteit neemt toe.

Wat is het verband tussen arbeidsproductiviteit en de internationale concurrentepositie?

Arbeid

Arbeidsproductiviteit & internationale concurrentiepositie

Stel dat de arbeidsproductiviteit stijgt. Wat gebeurt er dan met de kosten per product?

1. Arbeidsproductiviteit ↑
2. Productie per werknemer ↑
3. Loon verspreiden over meer producten 
4. Loonkosten per product ↓
5. Verkoopprijs ↓
6. Internationale concurrentiepositie ↑

Arbeid

Indexcijfer loonkosten = indexcijfer loonkosten per werknemer  x 100%

      per product                            Indexcijfer arbeidsproductiviteit 

VOORBEELD

Loonkosten per werknemer stijgen met met 9% en de arbeidsproductiviteit stijgt met 5%. Bereken de stijging van de loonkosten per product.

UITWERKING

Indexcijfer loonkosten per product = 109 : 105 x 100% = 103,8 

Loonkosten per product stijgen met 3,8 %

Wat wordt er bedoeld met de productiefactor 'Kapitaal'?

Kapitaal

Kapitaal

• Omvat de fabrieken, machines, gereedschappen, grondstoffen en voorraden eindproduct die bij de productie worden ingezet. 
• Er wordt onderscheid gemaakt in kapitaalgoederen en geldkapitaal. 

Investeringen in kapitaal gebeurt met geleend geld en met winst.

• Als er minder winst is, dan wordt er minder geïnvesteerd!

Kapitaal

De omvang (kwantiteit) van de productiefactor Kapitaal wordt bepaald door:

1. het producentenvertrouwen
2. de winsten van bedrijven
   
3. de rente (in Nederland door de ECB)
   
4. de besparingen van gezinnen
   
5. de invloed van de overheid met subsidies en heffingen
   

       (arbeids-, kapitaal- of milieubesparend)

De innovatie (kwaliteit) van de productiefactor Kapitaal wordt bepaald door de besteding ervan die leidt tot een verhoging van de arbeidsproductiviteit.

Natuur

De omvang (kwantiteit) en kwaliteit van de productiefactor Natuur is moeilijker te beïnvloeden dan de andere productiefactoren, maar denk aan:

  

1. ontginning van nieuwe bronnen
   
2. inpoldering
   
3. irrigatie

 Ondernemerschap

De omvang (kwantiteit) en de kwaliteit van de productiefactor ondernemerschap kun je beschouwen als een eigenschap van de productiefactor Arbeid. 

Denk hierbij aan:

1. zorgen voor een efficiënte organisatie
   
2. maken van goede investeringskeuzes
   
3. vergroten van de productiecapaciteit o.b.v.                                                                                                   
   de productiefactor waar een tekort aan is.
   
4. de overheid kan ondernemerschap stimuleren

        door subsidies (zoals starters-, zelfstandigen-,

        MKB- en investeringsaftrek)

Opgaven maken

Wat? Opgave 3.2 + 3.4 + 3.7 + 3.8 + 3.10 + 3.11 maken

Waarom? Om te oefenen met de theorie.

Hoe? Door je uitleg/berekeningen volledig te noteren in je schrift.

Tijd? De rest van de les.

Klaar? Kijk je uitwerkingen na en bespreek je resultaten met de docent.

Goed gedrag? Je vinger opsteken als je een vraag hebt.

Waardoor wordt de arbeidsproductiviteit beïnvloed?

Naast de beroepsbevolking en arbeidsproductiviteit. Wat zou nog meer de productiecapaciteit bepalen?