1. Steden & Staten - Burgers & Stoommachines

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Rechtsstaat en Democratie

1. Steden en Staten t/m Burgers en Stoommachines

Montesquieu	Plakkaat van Verlatinghe	Calvijn
Hagenpreek	Verlichting	Verzuiling
Wetenschappelijke Revolutie	Ancien Regime	Interbellum

Leg de volgende begrippen/personen uit

Uit de Syllabus

1. Steden & Staten - Burgers & Stoommachines

• Bestuur was in eerste instantie decentraal geregeld: steden & gewesten met de macht.
• Dit verandert door Filips II, die centrale macht wil. Gevolg: Opstand.
• Na de Opstand: Republiek der 7 Verenigde Nederlanden: macht bij gewesten & gewetensvrijheid.

Nu:

• Maak het krachtenveld 'Republiek'

• Door Franse Revolutie verspreiden verlichtingsideeën naar Nederland -> oprichting Bataafse Republiek.
• Bataafse Republiek schreef eerste NLse grondwet (1798), NL werd een eenheidsstaat. Napoleon schaft deze grondwet vervolgens weer af.

Burgers & Stoommachines

• In de (nieuwe) grondwet van 1814 werden de rechten en plichten van burgers en overheid vastgelegd.
• Willem I regeerde als een verlicht absoluut vorst: met een grondwet, maar zijn wil was wet. 
• In 1848 verandert dit: macht van de koning wordt beperkt en macht Tweede Kamer wordt vergroot.

Nu:

• Maak het krachtenveld 'Willem I'

Veranderingen 1848:

• Prov Staten kiest Eerste Kamer (niet de koning).
  
• Volk kiest Tweede Kamer (niet Prov Stat).
• Winnaars kiezen ministers (niet koning)
• Koning onschendbaar, ministers verantwoordelijk.
• Begroting moet goedgekeurd worden door Kamers (niet koning eens in 10 jaar).

Nu:

• Maak het krachtenveld 'tegenwoordig'

Veranderingen 1917:

• Districtenstelsel wordt afgeschaft en verandert voor stelsel van evenredige vertegenwoordiging.
• Schoolstrijd beslist met pacificatie van 1917: bijzonder onderwijs wordt betaald door overheid.
• Kiesstrijd wordt beslist met pacificatie van 1917: alle mannen krijgen kiesrecht, vrouwen passief (1919 actief).

Ontstaan belangrijkste partijen:

• ARP is de eerste partij en een protestantse olv Kuyper
• SDAP is de eerste socialistische partij olv Domela Nieuwenhuis
• SGP is de oudste, nog bestaande partij.

Na deze les:

• Ken je de volgende begrippen: districtenstelsel, evenredige vertegenwoordiging, pacificatie.
• Ken je de volgende personen: Thorbecke, Willem I-III + Wilhelmina
• Kun je de politiek van republiek, Willem I en Willem II-verder uit elkaar houden (waar ligt de macht?).