H2 Grammatica - les 5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

H2 Grammatica

Taalkundig ontleden

Taalkundig ontleden

Het herkennen van woordsoorten.

Dan hebben we het over: 

zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, 

lidwoord, bijwoord, voorzetsel, 

voornaamwoorden, werkwoorden.

taalkundig ontleden

Zelfstandig naamwoord

- namen van mensen, dieren en dingen:

Dierenarts Rebecca krijgt meer katten met complexe problemen op de operatietafel.

- concrete en abstracte zaken:

Dierenarts Rebecca krijgt meer complexe problemen op de operatietafel.

Het voetballen van die jongen uit Dordrecht is echt goed.

Lidwoord

- hoort bij zelfstandig naamwoord

- de, het en een

- De bepaalde lidwoorden zijn de en het.

- Het onbepaalde lidwoord is een.

Het Nationaal Archief toont vanaf vandaag een paar bijzondere documenten uit de Nederlandse geschiedenis.

Bijvoeglijk naamwoord

- Extra informatie bij zelfstandig naamwoord

Een gekantelde tankwagen heeft een grote ravage aangericht op de A2.

- kan zelfstandig worden gebruikt

Ik wil graag een paarse.

Met bijvoeglijke naamwoorden kan je dingen vergelijken.

Trappen van vergelijking: groot, groter, grootst

Bijwoord

- Geeft extra informatie bij andere woorden dan zelfstandige naamwoorden.

De ophef die ontstond was overdreven groot.

De auto rijdt hard.

Bijwoord

Er zijn bijwoorden van:

- plaats of richting

- tijd of duur

- frequentie

- wijze

- graad

- vragende bijwoorden

Voorzetsel

- Staat vaak voor zelfstandig naamwoord.

- Geeft aan waar of wanneer iets gebeurt.

Vrachtwagen verliest lading mango's op A16 bij Ridderkerk.

- Voorzetseluitdrukkingen: verschillende woordjes die samen als voorzetsel fungeren:

Onderzoekers ontleden smartphones met behulp van blenders.

Overzicht:

• Zelfstandig naamwoord
  
• Lidwoord
  
• Bijvoeglijk naamwoord
  
• Bijwoord
  
• Voorzetsel
  

Wat is het zelfstandig naamwoord in de zin "De jurken zijn onlangs gewassen."

1. De
2. jurken
3. onlangs
4. gewassen

"De mooie tentoonstelling werd gisteren geopend."
Wat is 'mooie'?

1. zelfstandig naamwoord
2. bijwoord
3. voorzetsel
4. bijvoeglijk naamwoord

"De jongens zagen de meisjes."
'De' is een...

1. Onbepaald lidwoord
2. Bepaald lidwoord
3. Voorzetsel
4. Bijwoord

"Hij is klein."
'Klein' is een...

1. bijwoord
2. bijvoeglijk naamwoord
3. voorzetsel
4. zelfstandig naamwoord

'Hij schrijft klein.'
'Klein' is een...

1. bijwoord
2. bijvoeglijk naamwoord
3. voorzetsel
4. zelfstandig naamwoord

"Dat vind ik een heel erg mooie film."
'Mooie' is een...

1. bijwoord
2. bijvoeglijk naamwoord
3. voorzetsel
4. zelfstandig naamwoord

"Dat vind ik een heel erg mooie film."
'Heel' is een...

1. bijwoord
2. bijvoeglijk naamwoord
3. voorzetsel
4. zelfstandig naamwoord

"Door middel van een relatief kleine ingreep kon hersenletsel worden voorkomen."
'Door middel van' is een...

1. bijwoord
2. onbepaald lidwoord
3. voorzetsel
4. voorzetseluitdrukking

"Hij kwam strompelend over de finish."
'Strompelend' is een...

1. bijwoord
2. onbepaald lidwoord
3. voorzetsel
4. voorzetseluitdrukking

Voornaamwoorden:

- Een voornaamwoord is een woord dat een naamwoord vervangt.

Er zijn verschillende soorten voornaamwoorden.

Verwijst naar:

- personen

- dieren

- dingen

- eigennamen

- zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden

Voornaamwoorden

We hebben het nu over:

1. persoonlijk voornaamwoord
   
2. bezittelijk voornaamwoord
   
3. aanwijzend voornaamwoord
   
4. betrekkelijk voornaamwoord

Waarom voornaamwoorden?

Hans en Marije namen afscheid. Ze zwaaiden naar elkaar.

Hans en Marije namen afscheid. Hans zwaaide naar Marije en Marije zwaaide naar Hans.

1. Persoonlijk voornaamwoord

• Persoonlijke voornaamwoorden zijn in de zin onderwerp, lijdend voorwerp of meewerkend voorwerp.
  
• Neemt de plaats in van een zelfstandig naamwoord.
  

Hij ziet haar. Jullie zien hem. Wij zien jullie.

2. Bezittelijk voornaamwoord

• Geeft aan wie de bezitter is en staat direct voor het zelfstandig naamwoord.
  
• Kan ook zelfstandig.
  

Mijn gitaarleraar speelt goed.

Dit is de mijne.

3. Aanwijzend voornaamwoord

• Wijst dingen aan en staat direct voor het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.
  
• Het kan zelfstandig voorkomen.

Ik zou dat aanbod niet accepteren.

Wil je deze pizza of die?

5. Betrekkelijk voornaamwoord

• Heeft betrekking op het woord of de zin die eraan vooraf gaat, het 'antecedent'.
  

De hanglamp die ik vandaag weggegooid heb was kapot.

• Soms is het antecedent ingesloten.
  

Wie het weet, mag het zeggen! ('Wie' betekent 'degene die').

• De betrekkelijke voornaamwoorden zijn:
  

die, dat, wie, wat, welk(e), hetgeen

Voornaamwoorden

We hebben het nu over:

1. persoonlijk voornaamwoord
   
2. bezittelijk voornaamwoord
   
3. aanwijzend voornaamwoord
   
4. betrekkelijk voornaamwoord

‘Freya, die in groep 5 zit, leest al Harry Potter-boeken.’
'Die' is een...

1. Persoonlijk voornaamwoord
2. Bezittelijk voornaamwoord
3. Aanwijzend voornaamwoord
4. Betrekkelijk voornaamwoord

‘Ik wil die fiets met dat mandje.’
'Die' en 'dat' zijn...

1. Persoonlijk voornaamwoord
2. Bezittelijk voornaamwoord
3. Aanwijzend voornaamwoord
4. Betrekkelijk voornaamwoord

"Vertel me alles wat je ziet."
'Wat' is een...

1. Persoonlijk voornaamwoord
2. Bezittelijk voornaamwoord
3. Aanwijzend voornaamwoord
4. Betrekkelijk voornaamwoord

"Deze auto is vies."
'Deze' is een...

1. Persoonlijk voornaamwoord
2. Bezittelijk voornaamwoord
3. Aanwijzend voornaamwoord
4. Betrekkelijk voornaamwoord

"Dit is een leuk spel."
'Dit' is een...

1. Persoonlijk voornaamwoord
2. Bezittelijk voornaamwoord
3. Aanwijzend voornaamwoord
4. Betrekkelijk voornaamwoord

Werkwoorden

Werkwoorden geven aan wat iemand doet of wat er gebeurt.

 

Werkwoordsvormen:

• Geven de tijd aan.
  
• Zetten de zin in bedrijvende of lijdende vorm.
  
• Geven de wijs aan: aantonend, aanvoegend of gebiedend.

Werkwoorden

Werkwoordsvormen geven de tijd van de zin aan.

Ik ren door het bos.

Ik rende door het bos.

Hij praat over vroeger.

Hij praatte over vroeger.

Werkwoorden

Werkwoordsvormen zetten de zin in de bedrijvende of lijdende vorm.

Bedrijvend = actief, lijdend = passief.

De vrienden spelen een spel. - bedrijvend

Een spel wordt gespeeld door de vrienden. - lijdend

Werkwoorden

Werkwoordsvormen geven de wijs aan.

1. Aantonende wijs - geeft feiten of handelen aan
   Ik schrijf hem. / Ik loop.
2. Aanvoegende wijs - geeft een wens aan
   Leve de koning. / Koste wat het kost.
3. Gebiedende wijs - drukt een gebod of bevel uit
   Schrijf! / Loop!

Werkwoorden

1. Zelfstandig werkwoord
   
2. Hulpwerkwoord
   
3. (Koppelwerkwoord - gaan we nu niet bespreken)

Zelfstandig werkwoord

• Staan op zichzelf in een zin
  
• Kunnen niet worden weggelaten
  
• Altijd maar één zelfstandig werkwoord
  

       (vaak laatste ww in de zin)

Depay scoort doelpunten voor Oranje.

Ik ben naar de stad gelopen.

Hulpwerkwoorden

• 'Helpen' zin in tijd/vorm te zetten.
  
• Kunnen niet op zichzelf staan.
  
• Er kunnen er meerdere in een zin staan.

De prijzen van Albert Heijn zijn met 5% gestegen.

Ik heb vorige week mijn verjaardag gevierd.

Ik zal naar de bibliotheek moeten gaan.

'Ik heb de was opgehangen.'
'opgehangen' is een...

1. zelfstandig werkwoord
2. hulpwerkwoord
3. geen werkwoord

'We zullen morgen naar het pretpark reizen.'
Wat is het hulpwerkwoord?

1. zullen
2. morgen
3. pretpark
4. reizen

'We zullen morgen naar het pretpark reizen.'
Wat is het zelfstandig werkwoord?

1. zullen
2. morgen
3. pretpark
4. reizen

'De chef-kok bereidt een heerlijk diner voor vanavond...'
Wat is het zelfstandig werkwoord?

1. chef-kok
2. bereidt
3. heerlijk
4. vanavond

'Ik heb dat altijd al willen kopen.'
'heb' is een...

1. zelfstandig werkwoord
2. hulpwerkwoord
3. geen werkwoord

'Hij is naar het concert van zijn favoriete band geweest.'
Wat is het hulpwerkwoord?

1. is
2. naar
3. zijn
4. geweest

'Hij is naar het concert van zijn favoriete band geweest.'
Wat is het zelfstandig naamwoord?

1. is
2. naar
3. zijn
4. geweest

Aan de slag

Wat: maak opdrachten 1 t/m 4 op blz. 22-23 van het lesboek

Hoe: maak de opdrachten samen met de persoon naast je, maar redelijk stilletjes

Hulp: overleg met elkaar, anders vinger in de lucht dan kom ik naar je toe

Tijd: 10 minuten

Klaar: maak opdracht 5 van blz. 23

Uitkomst: we kijken de opdrachten gezamenlijk na