4.2: Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 4 Afweer

4.2  Afweer

p179

• Spullen op tafel
• Telefoon weg 
• Jas uit en over je stoel
• Tas op de grond

Leerdoelen (BvJ)

1. Je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven.
2. Je kunt de vormen van verworven afweer beschrijven.
3. Je kunt de onderlinge relatie van de delen van het immuunsysteem toelichten

Leerdoelen

1. Je kunt voorbeelden geven van niet-specifieke afweer van de eerste afweerlinie.
2. Je kunt de cellen noemen die actief zijn bij de aspecifieke afweer van de tweede afweerlinie en beschrijven hoe deze lichaamsvreemde stoffen opruimen.
3. Je kunt uitleggen hoe koorts het immuunsysteem bijstaat.
4. Je kunt de rol van B-cellen en T-cellen in de derde afweerlinie beschrijven.

Aangeboren afweer

De aangeboren afweer is aanwezig vanaf de geboorte en verloopt niet-specifiek (ruimt allerlei soorten ziekteverwekkers op).

 Verworven afweer

De verworven afweer ontwikkelt zich gedurende het leven van het organisme en werkt specifiek (tegen één bepaalde ziekteverwekker).

Lymfoïde organen

De lymfoïde organen hebben een functie bij de opslag en transport van witte bloedcellen

In het rode beenmerg worden verschillende witte bloedcellen geproduceerd; fagocyten en lymfocyten

Granulocyten

Granulocyten doden ziekteverwekkers d.m.v. fagocytose (=opeten).
Lysosomen zijn met enzym gevulde blaasjes die de ziekteverwekker binnenin de granulocyt afbreken. Hierbij gaat de granulocyt ook dood en kan met de ziekteverwekker etter/pus vormen.

Monocyten

• Monocyten komen voor in heel het lichaam. Kunnen zich ontwikkelen tot macrofaag (= grote eter) of dendritische cel, die beiden  ziekteverwekkers fagocyteren.
• Macrofagen gaan minder snel dood dan granulocyten.
• Dendritische cellen bevinden zich vooral op plekken waar ziekteverwekkers binnen kunnen dringen

Verdedigingslinies

1. kasteelmuren: redelijk ondoordringbaar, werkt tegen vrijwel alles.
2. poortwachters: proberen bedreigingen te herkennen, roepen hulp in ernstige situaties. Werkt tegen vrijwel alle bedreigingen 
3. hulptroepen: Reageren op hulpvraag in grote aantallen. Zijn specifiek getraind om bepaalde bedreigingen uit te schakelen. 

1e verdedigingslinie

Extern, niet-specifiek:

• Mechanische afweer: 

       huid, slijmvliezen, oogvocht, 

       speeksel, slijm

• Chemische afweer: 

       maagzuur, zweet, 

       pH op de huid

2e verdedigingslinie

De interne, niet-specifieke afweer of aangeboren (verworven) afweer.

Kenmerken: reactie op alles wat vreemd is.

Fagocyten neutraliseren ziekteverwekkers d.m.v. fagocytose

3e verdedigingslinie

Interne, specifieke afweer 

1. Humorale afweer: B-lymfocyten produceren antistoffen in lichaamsvloeistoffen

2. Cellulaire afweer: T-lymfocyten doden afwijkende cellen

 

Verworven afweer

TABEL 84 L

3e verdedigingslinie

uniek: heeft 'geheugen' voor ziekteverwekkers waar het lichaam eerder in aanraking is geweest 

zorgt bij latere infecties sneller voor adequate afweerreactie: immuniteit

 

Verworven afweer

TABEL 84 L

Activatie 3e verdedigingslinie:  specifieke afweer 

1. macrofagen fagocyteren ziekteverwekker

2. macrofaag presenteert antigenen van ziekteverwekker aan de buitenkant van zijn celmembraan, het is dan een antigeen presenterende cel (APC)

3. APC gaat naar de lymfeklieren toe, hier zitten de lymfocyten 

MHC-I receptor

Op elke lichaamscel met kern

MHC-II receptor op macrofagen, dendritische en B-cellen

T-cel

B-cel

T-lymfocyt

productie

beenmerg

rijping

thymus

B-lymfocyt

productie

beenmerg

rijping

beenmerg

T-cellen ruimen (geïnfecteerde) EIGEN lichaamscellen op

B-cellen maken antistoffen tegen ziekteverwekkers

Lymfocyten zijn 'antigeen specifiek'. Ze zijn getraind om maar slechts 1 specifiek antigeen te herkennen

Natural killers

Taak = vernietigen cellen met virus erin 

Met virus besmette cellen presenteren virus antigenen op de celmembraan.

Natural killercellen herkennen deze antigenen en geven stoffen af waardoor celmembraan lek wordt - cel gaat dood, virus ook

Ontsteking

Een ontsteking is een reactie van het lichaam op beschadiging van het weefsel of op externe prikkels. Beschadigde cellen geven signaalstoffen af, waardoor de bloedvaten verwijden. Deze voeren dan meer fagocyten om eventuele ziekteverwekkers te bestrijden

Koorts

Functies van koorts:

1. Remmen ontwikkeling ziekteverwekkers

2. Stimuleren werking van afweerreacties

Verhogen van de normwaarde door cytokinen, afgescheiden door macrofagen. Cytokinen zijn een voorbeeld van mediatoren (= eiwit met regulerende functie.

Antibiotica

Antibiotica kunnen worden ingezet om het immuunsysteem tijdelijk te versterken. 

Het is werkzaam op celprocessen van bacteriën.

Ziekenhuisbacterie

Herhaaldelijke blootstelling aan verschillende antibiotica "selecteren" bacteriën met resistenties.

Ziekenhuisbacterie = resistent tegen alle bekende vormen van antibiotica.

Take home messages: 

1. Neem geen antibioticakuur, tenzij voorgeschreven door een arts.
2. Maak een antibioticakuur altijd af!

Aan de slag

Maken

opdracht 6 t/m 18

Leerdoelen

1. Je kunt voorbeelden geven van niet-specifieke afweer van de eerste afweerlinie.
2. Je kunt de cellen noemen die actief zijn bij de aspecifieke afweer van de tweede afweerlinie en beschrijven hoe deze lichaamsvreemde stoffen opruimen.
3. Je kunt uitleggen hoe koorts het immuunsysteem bijstaat.
4. Je kunt de rol van B-cellen en T-cellen in de derde afweerlinie beschrijven.

Leerdoelen (BvJ)

1. Je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven.
2. Je kunt de vormen van verworven afweer beschrijven.
3. Je kunt de onderlinge relatie van de delen van het immuunsysteem toelichten

Heb je de leerdoelen onder de knie?

😒🙁😐🙂😃

Waren er lastige onderdelen?
Of heb je nog vragen over bepaalde onderdelen?