Par. 4.4 Macht en mensen in de Republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Leerdoelen opschrijven

1. Leg de verhouding tussen de Staten-Generaal en de Generaliteitslanden uit. 

2. Onder welke omstandigheden kon de stadhouder een grotere macht krijgen dan de raadspensionaris?

3. Hoe zag de bevolkingslagen in de Republiek eruit?

Eerder klaar? Lees par. blz. 103. 

1. Wanneer werd Nederland een Republiek?

2. Hoe werd de Republiek bestuurd?

Sleep de gebeurtenis naar het juiste jaartal!

1566

1568

1579

1581

1648

Begin van de opstand

De Beeldenstorm

Plakkaatt van Verlatinghe

Vrede van Münster

Unie van Utrecht

Sleep de personen naar de juiste omschrijving

Deze persoon was de stadhouder van De Nederlanden

>>>>>>>>>>>>>>>>

Deze persoon was de eerste koning van het Duitse keizerrijk

>>>>>>>>>>>>>>>

Deze persoon geloofde dat de kerk boven de koning stond.

>>>>>>>>>>>>>>>>>

Deze persoon werd gestuurd door de koning om protestanten te straffen >>>>>>>>>

Deze persoon had als missie de hele wereld katholiek te maken

>>>>>>>>>

Deze persoon wilde de katholieke kerk veranderen  >>>>>>>>>

Filips II

Karel V

Willem v. Oranje

Hertog van Alva

Maarten Luther

Johannes Calvijn

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. 

Raadspensionaris

• De raadspensionaris was de woordvoerder van het gewest Holland in de Staten- Generaal.
  
• Holland was veruit het rijkste gewest, dus de raadspensionaris was een hele machtige politcus. (Vooral op economisch gebied)
  
• De raadspensionaris bereidde de besluiten van de vergadering van de Staten- Generaal voor.
  
• Eigenlijk was de raadspensionaris de hoogste politicus van de Republiek.

Stadhouder

• De stadhouder was eerst de plaatsvervanger van de koning in de gewesten.
• Tijdens de Nederlandse Opstand werd zijn belangrijkste taak het aanvoeren van het leger. 
• Stadhouders van Holland zijn het machtigst. --> Familie van Oranje. 

Johan van Oldebarneveldt

(raadspensionaris)

Prins Maurits van Oranje

(stadhouder)

Ruzie tussen machtige mannen

• Raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt wilde bezuinigen op het leger. Prins Maurits (huis van Oranje) wilde dat niet. 
• De ruzie loopt volledig uit de hand en in 1618 pleegde Maurits een staatsgreep en liet de raadspensionaris gevangen zetten.
• Een jaar later liet Maurits de raadspensionaris onthoofden.

De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in Den Haag.

Johan de Witt

(raadspensionaris)

Prins Willem III

(stadhouder)

De Republiek en de generaliteitslanden

• Holland was het grootste en rijkste gewest. (58% belasting)
• Het gewest Drenthe mocht niet mee vergaderen in de Staten-Generaal.(1% belasting)
• Generaliteitslanden hadden geen eigen bestuurd. Werden bestuurd door de Staten-Generaal. 

Generaliteitslanden

Brabant, Zeeuws-Vlaanderen en delen van Limburg

Deze gebieden werden bestuurd door de Staten-Generaal. 

Gewesten die bij de Unie van Atrecht hoorden. Hadden gekozen voor de katholieke Spanjaarden. 

Zijn veroverd door stadhouder Maurits en mocht zichzelf niet besturen. 

Regenten (1)

• Bestuur in de republiek lag in handen van regenten. 
• Ook wel patriciërs of als groep patriciaat genoemd.
• Zowel adel als niet-adel. 
• Niet-adel = rijke burgers in steden en hadden vooral veel macht in Holland. 
• Adel = grootgrondbezitters platteland. 
  

Regenten (2)

Ondanks de verschillen regeerden vormde ze een eenheid en zorgden ervoor dat de mensen uit andere bevolkingslagen niet tot hun groep konden doordringen.

- Maakten afspraken met elkaar

- Belangrijke banen werden onderling verdeeld. 

Conflicten tussen stadhouders en raadpensionaris

Raadspensionaris was de hoogste politicus van de Republiek.

Stadhouder was aanvoerder van het leger van de Republiek. 

De stadhouders wilden een grotere macht binnen de Republiek in handen krijgen, terwijl de raadspensionarissen stonden aan de kant van de regenten. 

Stadhouderloos tijdperk: werd geen stadhouder benoemd. 

De bevolkingslagen in de Republiek

1.  Het Patriciaat: 4,5 % van de bevolking. Rijk en machtig.
2. Gegoede burgerij: eigenaren van grote bedrijven, rijke boeren en rijke kooplieden (geen bestuursfunctie) 10% van de bevolking. Zij waren rijk.
3. Kleine burgerij: geschoolde arbeiders, kleine ondernemers en boeren. Hun inkomen was voldoende tot goed, afhankelijk van de economie.
4. Het gemeen (grauw/ Jan Hagel): gewone volk zonder "bezit"; arbeiders, dagloners en werklozen. rond de 75%

Vluchtelingen naar de republiek: Wij hadden arbeidskrachten, kennis en kapitaal nodig.

Wij waren tolerant voor andere protestantse geloven, maar joden mochten bijvoorbeeld geen bestuursfunctie hebben.

Veranderingen in de gelaagdheid van de bevolking (1)

"Als apen hoger klimmen willen, dan ziet men hare blote billen".  (Jacob Cats)

Men moest niet meer willen zijn dan men was. 

De gelaagdheid in de samenleving was heel normaal. 

Maar de Calvinistische kerk vond goed als iemand door zuinigheid en hard werk in een hogere laag kwam. 

Veranderingen in de gelaagdheid van de bevolking (2)

In het begin van de 17de eeuw was mogelijk om naar de gegoede burgerij te klimmen, maar de verschillen werden zo groot dat er steeds moelijker werd om tot een hogere laag door te dringen, omdat regenten gingen zich afsluiten voor andere mensen (bijv. kinderen van regenten trouwen alleen met kinderen van andere regenten)

Leerdoelen antwoorden 

1. Leg de verhouding tussen de Staten-Generaal en de Generaliteitslanden uit. 

2. Onder welke omstandigheden kon de stadhouder een grotere macht krijgen dan de raadspensionaris?

3. Hoe zag de bevolkingslagen in de Republiek eruit?

 
rrd?

Joden

Joden

Economische vluchtelingen

Hugenoten

Gewestelijke Staten
of de Staten Generaal?

Gewestelijke Staten

Staten-Generaal

Vergadering per gewest

Beslist over buitenlandse politiek

Vergadering van alle gewesten

Beslist over binnenlandse politiek

Afgevaardigden van adel en steden

Afgevaardigden van de gewesten