Les 6 + 7: Hart, uitscheiding, afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Periode planner

Week	1	2	3	4	5
lesdoel	verbranding stofwisseling	ademhaling	ademhaling	Bloedsomloop	bloedsomloop

Week	6	7	8	9	10
lesdoel	bloedsomloop	Uitscheiding en lymfe	Voeding en vertering	Voeding en vertering	Voeding en vertering

Geef deze les vanuit de context van eten. Welk eten vinden de leerlingen lekker en wat is allemaal van planten gemaakt.

'

doel is vooral dat leerlingen snappen dat planten: vetten, koolhydraten, en eiwitten maken d.m.v. glucose.

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Boek, Chromebook, JdW-map, etui 

1. Startklaar

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan hun welbevinden. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zijn startklaar: ingelogd in LessonUp, telefoons opgeborgen in het Zakkie, en JdW-map op tafel.

aantekeningen maken

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

      Lesdoelen

• Je kunt de delen van het hart en de aansluitende bloedvaten noemen met hun kenmerken en functies.
  
• Je kunt beschrijven hoe een hartslag verloopt.
• Je kunt de delen van de nieren en urinewegen noemen met hun kenmerken en functies.
• Je kunt beschrijven hoe antistoffen bescherming bieden tegen infecties.
  
• Je kunt beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan.

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.   

Hoe krijgt het hart zuurstof?

Wat trekt als eerste samen, de boezems of de kamers?

1. Boezems
2. Kamers

Waarom heeft de linkerkant van het hart een gespierdere wand?

Waarom heeft je hart kleppen?

Beschrijf de werking van het hart. Wat gebeurt er met het hart tijdens een hartslag?

Uitleg het hart

Je ziet hier het buitenaangezicht van het hart.

Om het hart lopen kransslagaders om zuurstof aan het hart te geven.

Bouw van het hart

Boezems en kamers

Boezem het hart in

Kamer het hart uit

Let op de hartkleppen!

Hartkleppen

Kleppen tussen de boezem en de kamer: hartkleppen

Hartkleppen tussen de kamer en de bloedvaten: halvemaanvormige kleppen
(aortaklep, longslagaderklep)

Uitscheiding

Afvalstoffen worden uitgescheiden

Afvalstoffen ontstaan o.a. bij verbranding:

Koolstofdioxide en water

Koolstofdioxide via longen

Water via huid en nieren

De onderdelen van je nieren en urinewegen

Een nier bestaat uit:

het nierschors, niermerg 

en de nierbekken.

Nierschors: bloed gefilterd, 

Via niermerg naar nierbekken

dan naar je urineleiders

Nieren en urinewegen

Werking nieren en blaas

Bloed gefilterd in de nieren

Water uit bloed gehaald, teveel aan water naar urineblaas via urineleider

In urineblaas wordt teveel aan water opgeslagen

Verlaat via urinebuis het lichaam 

Hieronder staan vijf gebeurtenissen over de uitscheiding van stoffen door de urinewegen.
1 De nieren halen afvalstoffen uit het bloed.
2 De blaas trekt samen, waardoor de urine wordt geloosd.
3 De nierslagaders voeren bloed aan dat rijk is aan afvalstoffen.
4 De blaas vult zich langzaam met urine.
5 De urineleiders vervoeren urine naar de blaas.
De zinnen 1 tot en met 5 geven een rij opeenvolgende gebeurtenissen aan.
Wat is de juiste volgorde van deze gebeurtenissen?

1. 3-1-4-2-5.
2. 3-1-5-4-2.
3. 5-3-1-4-2.
4. 5-1-3-4-2.

Wat is de functie van de nieren?

Wat doet ons immuunsysteem?

Afweersysteem

Ons leger tegen indringers! 

Lichaamsvreemde stoffen

Ziekteverwekkers, maar ook bijv. een splinter of tattoo-inkt zijn lichaamsvreemde stoffen.

De immuunsysteem/ afweersysteem heeft als functie om lichaamsvreemde stoffen uit je lichaam te verwijderen.

Eerste verdediging

Als de huid gezond is kunnen er geen ziekteverwekkers doorheen dringen.

Slijmvliezen (neus, mond, luchtpijp, darmen, urinebuis, vagina) vangen ziekteverwekkers en houden ze tegen. 

Luchtpijp en neus hebben trilharen om het slijm af te voeren -> slokdarm

In je maag zit zoutzuur om organismen te doden.

Ziekteverwekkers

• Bacteriën
• Virussen
• Gifstoffen

Als bacteriën of virussen het lichaam zijn binnen gedrongen spreek je van een infectie.

Herkenning

Je witte bloedcellen kunnen stoffen herkennen aan de buitenkant van cellen en virussen. Die stoffen heten antigenen.

Herkenning

Je wittebloedcellen weten welke antigenen in je lichaam thuishoren (van je eigen cellen en van je goede bacteriën, bijvoorbeeld in je darm) en dus ook welke er niet in thuis horen.

Reactie

Sommige witte bloedcellen eten alles op wat niet in je lichaam hoort waar lichaamsvreemde antigenen op zitten (bacteriën, virussen, tattoo-inkt, splinter).

Reactie

Andere witte bloedcellen reageren door antistoffen te maken
die precies op het antigeen passen.

Antistoffen

Elke witte bloedcel kan maar één type antistof maken.

Elke antistof is uniek voor één antigeen.

Een antistof wordt ook wel antilichaam genoemd.

Immuniteit

Ná een besmetting duurt het even voor er voldoende van de juiste antistof wordt aangemaakt. Tot die tijd ben je ziek.

Als je weer beter bent (door voldoende antistoffen te maken) onthouden bepaalde witte bloedcellen welke antistoffen ze gemaakt hebben en hoe het moest.

Immuniteit

Bij een volgende infectie met hetzelfde antigeen worden er sneller meer antistoffen gemaakt.

Je wordt dan niet weer (erg) ziek, je doodt de ziekteverwekker al voordat hij je (erg) ziek kan maken

Natuurlijke immuniteit

Je wordt niet meer ziek van een ziekteverwekker omdat je er al een keer ziek van bent geweest.

Vaak bij: verkoudheid, waterpokken

Wat denk je? Waarom kun je meerdere keren in je leven griep krijgen van een griepvirus?

Eén type antistof kan zich maar aan één type antigeen hechten

1. juist
2. onjuist

Iemand die immuun is voor waterpokken kan geen infectieziekten meer krijgen.

1. juist
2. onjuist

In de afbeelding is de afweerreactie van het
lichaam op een ziekteverwekker schematisch
weergegeven in drie tekeningen Welke letter
geeft antistof aan?

1. P
2. Q
3. R

Vienna heeft toen ze kind was waterpokken gehad. Vienna past regelmatig op de twee kinderen van haar oudere zus. Een van deze kinderen krijgt waterpokken. Het blijkt dat Vienna immuun is voor waterpokken.
Is de immuniteit van Vienna kunstmatige of natuurlijke immuniteit?
Leg je antwoord uit

    Begrippen uit deze les

    Begrippen uit deze les

maken opdrachten

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

lezen-Actualiteit 

Opdracht:

• maak een korte samenvatting van het gelezen artikel

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner. 

wat heb je geleerd?