GR BL3 - voorzetselvoorwerp + kopperwerkwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 2

Grammatica blok 3

Voorzetselvoorwerp en koppelwerkwoord

Doelen GR bl3

Zinsontleding​

• Je kunt de zinsdelen werkwoordelijk gezegde, onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp en bijwoordelijke bepaling benoemen;​
  
• Je kunt de bijvoeglijke bepaling(en) in zinsdelen benoemen;​
  
• Je kunt het voorzetselvoorwerp in een zin benoemen;​
  

Woordsoortbenoeming ​

• Je kunt de woordsoorten zelfstandig naamwoord, lidwoord, bijvoeglijk naamwoord, voorzetsel, persoonlijk voornaamwoord, hulpwerkwoord, zelfstandig werkwoord, bezittelijk voornaamwoord, vragend, aanwijzend, betrekkelijk en onbepaald voornaamwoord benoemen;​
  
• Je kunt koppelwerkwoorden benoemen.

Voorzetselvoorwerp

• Een voorzetselvoorwerp (vzv) begint ALTIJD met een voorzetsel​
  
• Dit voorzetsel is een vast voorzetsel bij een zelfstandig ww, bijv.: snakken naar​
  
• Dit vaste voorzetsel is bijna nooit te vervangen door een ander voorzetsel
• Het voorzetsel verbindt het voorzetselvoorwerp met het gezegde

Voorbeeld:

   Je stemt toch niet op Donald Trump?

Vul het werkwoord aan met het voorzetsel: informeren ...

Vul het werkwoord aan met het voorzetsel: vertrouwen ...

Vul het werkwoord aan met het voorzetsel: trouwen ...

Vul het werkwoord aan met het voorzetsel: wachten ...

Kun je zelf een werkwoord bedenken
waar een vast voorzetsel bij hoort?

VZV en BWB

Een voorzetselvoorwerp begint net als veel bijwoordelijke bepalingen met een voorzetsel.​

Verschil bijwoordelijke bepaling en voorzetselvoorwerp:​

• 
  Als het voorzetsel letterlijk iets over een plaats of een tijd, is het een bijwoordelijke bepaling en geen voorzetselvoorwerp​ 
• 
  Is het voorzetsel te vervangen door een ander voorzetsel? ​ 

               Ja -> bijwoordelijke bepaling​            Nee -> voorzetselvoorwerp

• Het voorzetselvoorwerp heeft vaak een figuurlijke betekenis, bijv.: 'wachten op de bus' = vzv, maar 'wachten op straat' = bwb

Is het zinsdeel tussen haakjes
een voorzetselvoorwerp?

Waarom zou je / aan jezelf/ twijfelen?

1. ja
2. nee

Voorzetselvoorwerp of bijwoordeljke bepaling?
Wij vertrouwen op uw medewerking.

1. Op uw medewerking = vzv
2. Op uw medewerking = bwb

Voorzetselvoorwerp of bijwoordelijke bepaling?
Wij voetbalden vroeger altijd op straat.

1. op straat = vzv
2. op straat = bwb

Voorzetselvoorwerp of bijwoordelijke bepaling?
Ik reken op zijn hulp.

1. op zijn hulp = vzv
2. op zijn hulp = bwb

Voorzetselvoorwerp of bijwoordelijke bepaling?
Wij fietsen door Hardinxveld.

1. door Hardinxveld = vzv
2. door Hardinxveld = bwb

Wat is hier het vzvw?
De oppas wachtte op het schoolplein op haar oppaskinderen

ZWW - HWW - KWW

Zelfstandig werkwoord​
(zww) 

Het ww dat de handeling aangeeft / het belangrijkste ww in de zin​ 

Hulpwerkwoord​ (hww)

Het ww dat een betekenis toevoegt aan een ander werkwoord -> het ‘hulpje’ van het zww​ 

Koppelwerkwoord​ (kww)

Het ww koppelt het onderwerp van een zin aan het deel waarin een bijvoeglijk en/of zelfstandig naamwoord staat

ZWW

• Het zww = ww dat de handeling aangeeft​
  
• Kan voorkomen als persoonsvorm, voltooid deelwoord en infinitief​
  
• Er is altijd maar één zww per wwg! ​
  

Voorbeelden:​

Tino traint drie keer in de week.​

Tino heeft drie keer in de week getraind.​

Tino zal drie keer in de week trainen.

HWW

• Het hww geeft geen handeling aan in de zin​
  
• Hww hoeft niet per se in een zin te staan, maar is nodig om een inf. of volt. dw. te schrijven​
  
• Er kunnen meerdere hww in één gezegde staan​
  

Voorbeelden:​

Tino traint drie keer in de week.​

Tino heeft drie keer in de week getraind.​

Tino zal drie keer in de week trainen.

Hoe laat moet ik van huis vertrekken?

1. laat = zww
2. moet = zww
3. vertrekken = zww

Later wil ik een gelukkig leven leiden.

1. wil = zww
2. wil = hww
3. leven = zww
4. leiden = hww

Benoem de werkwoorden uit onderstaande zin:

Hij heeft zijn haren al een jaar niet meer gewassen.

KWW

• Het kww géén handeling in de zin aan, maar het koppelt het onderwerp van een zin aan een eigenschap. Het onderwerp dóét niet iets, maar ís iets.​
  
• 
  Er bestaan 9 kww: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken en voorkomen. Ezelsbruggetje: (DoVe) ZWaBBeLHaaS​ 
• Een kww kan je vervangen door een ander kww

Voorbeelden:​ 

Shayla is een gezellige vriendin.​   -> Shayla lijkt een gezellige vriendin.

De leraar blijkt aardig.  -> De leraar is aardig.

Mogelijke combi's zww/hww/kww

• hww (één of meerdere) + zww (in een wg)​
  
• 
  hww (één of meerdere) + kww (in een ng)​ 

Nooit: kww + zww in één gezegde!!​

Elk gezegde heeft in ieder geval een zww of een kww!!

ZWW - HWW - KWW

1. Wat zijn de werkwoorden in de zin?

2. Wat is het belangrijkste werkwoord?
     Voltooid deelwoord    Infinitief    Persoonsvorm


3. Is dat werkwoord een KWW of een ZWW?
4. De rest van de werkwoorden zijn HWW's!

Hij zou later piloot willen worden.
      hww                         hww     kww

Koppelwerkwoord (kww)

Zelfstandig werkwoord (zww)

- zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen

- Kun je vaak niet uitbeelden.

- Hoedanigheid of eigenschap

Hij is dokter.
Sneeuwwitje is koningin geworden.

- alle andere werkwoorden

- Kun je vaak wél uitbeelden. 

- Handeling of plaats

Hij is buiten.
De koningin heeft me gebeld.

Voorbeeldzin

Hij heeft zijn haren al een jaar niet meer gewassen.

Stappenplan KWW

• Stap 1: is één van de werkwoorden in de zin zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken en voorkomen? Ja? -> stap 2 ; Nee?-> zww / hww ​
  
• 
  Stap 2: koppelt dat ww een eigenschap aan het onderwerp? / Is het onderwerp iets? Ja? -> stap 3 ; Nee? -> zww / hww​ 
• 
  Stap 3: je hebt te maken met een kww, wanneer je het kww in de zin kunt vervangen door een andere kww​:  Zij blijft boos. -> Zij is / wordt boos​ 

Regel: als er meer dan één ww in de zin staat, gaat het kww naar achteren (en is dan een inf. / volt. dw.)​:  Zij zal nog wel even boos blijven. 

Wat is het koppelwerkwoord?

quiz 

Die ene groene plant met gele strepen is erg giftig.

1. is
2. geen koppelwerkwoord

In die kleren lijk je wel een vogelverschrikker!

1. lijk
2. geen koppelwerkwoord

Mijn vriendin is dit jaar al vijf keer ziek geweest.

1. is
2. is geweest
3. geweest
4. geen koppelwerkwoord

Ik ben de hele dag in bed blijven liggen.

1. ben
2. blijven
3. liggen
4. geen koppelwerkwoord

Mijn hondje wil graag uitgelaten worden.


Is 'uitgelaten' een zww of een kww?

1. zww
2. kww

Sleep de werkwoorden uit de zin naar de goede plek.

Mijn hondje wil  graag uitgelaten   worden.

ZWW

HWW

KWW

wil

worden

Benoem de ww in de onderstaande zin (bijv. zww-kww-hww):


Hij is sinds zijn geboorte een rijke stinkerd gebleven.

Benoem de ww in de onderstaande zin (bijv. zww-kww-hww):


Zij schijnen te spelen in de tuin van de boer.

Geef van onderstaande zin de volgorde aan. Bijv: hww-zww


Tante Betsie schijnt een groot kunstliefhebber te zijn.