111121 - Workshop Formatief evalueren - studiedag

• Communicatie
• Beroepsopleiding

Formatief evalueren

Felmen Schinkel

Felmen Schinkel

Onderwijskundig specialist

De aanleiding

De aanleiding benoemen:

• Flexrooster
• Vakuren en keuzeuren
• Nieuw toetsbeleid met FE erin
  
• 
  

Wie herkent de uitspraken?

"Meneer, is het voor 

een cijfer?"

"Martijn heeft altijd zo veel stress voor een toets"

"Als het niet voor een cijfer is, kan ik mijn leerlingen niet motiveren om te leren."

"Havo 3 heeft 140 toetsen in één schooljaar"

"Die 3 voor wiskunde kan ik nóóit meer goedmaken!"

"Nee, de toets is niet te herkansen..."

Herken je iets?

Toetsen hebben de waarde die wij er als leraar aan geven.

Bespreken...

Wij gebruiken toetsen niet altijd waarvoor ze bedoeld zijn. We misbruiken toetsen. Jullie natuurlijk niet, maar heel veel andere docenten wel. 

Een toets wordt namelijk vaak gezien als eindpunt van het leren. Je hebt een voldoende, je hebt een zes, je bent geslaagd, je mag door. Een 1 halen is super K, omdat het je achtervolgt. Het hele jaar! En dát is precies het probleem. 

De toets wordt leidend, en dan bedoel ik natuurlijk met een 'e' en een 'i' 

Over toetsen

Waarom?

Wat is leren?

Voorbeelden:

• Topogafie
  
• Woordjes Duits
  

Waarom toetsen we eigenlijk? 

Is het om te bepalen of iemand het gehaald heeft? Of over kan? Of dat ze iets geleerd hebben?

En wat is dan eigenlijk leren? 

Leren is een proces. Iets wat je nu niet weet, kun je morgen wel weten. Andersom geldt dit ook. Iets wat je vandaag wel weet, kun je volgende week ook weer vergeten zijn. 

Voorbeelden: lange en korte termijn.

Zweten, weten en vergeten

Herkansingen(!) 

Wat is dan formatief?

Wat is formatief evalueren voor jou?

Weet je het verschil tussen formatief en summatief toetsen?

1. Ja, ik ben helemaal op de hoogte
2. Nee, nog nooit van gehoord
3. Ik wist het wel, maar het is een beetje weggezakt
4. Komt me bekend voor, maar heb me er nog nooit in verdiept

Wat geeft het beste beeld van formatief evalueren?
Formatief evalueren is....

1. ...feedback geven aan leerlingen zodat ze een vervolgstap kunnen zetten
2. ...informatie gebruiken om het leren bij te sturen
3. ...gebruikmaken van rubrics
4. ...géén cijfers geven

Toetsrevolutie (Sluijsmans & Kneyber, 2016):

"[...] een toets kan van zichzelf niet formatief zijn; het is geen inherente eigenschap van een toets (p. 10).”

Summatief vs. Formatief

Verschil

Summatief is het beoordelen van het eindproduct v/d lln.

Het eindpunt van leren.

Formatief is het (bij)sturen van het leerproces.

 Het startpunt van leren.

Formatief en summatief zijn beslissingen, geen eigenschappen van toetsen

"Alle activiteiten die leerlingen en docent uitvoeren om leerlingreacties te ontlokken, te interpreteren en te gebruiken om betere beslissingen te maken over vervolgstappen”

(Black & Wiliam, 2009)

Formatief toetsen, evalueren of handelen?

Welk(e) model(len) ken je?

1. Feedback, feed up & feedforward (Hattie & Timperley, 2007)
2. Vijf fasemodel (Gulikers en Baartman, 2017)
3. 'Het nieuwe model' van René Kneyber (2019)
4. Vijf kernstrategieën (Wiliam & Leahy, 2018)

Formatief handelen is net een cocktail

Een cocktail met allerlei didactische principes (strategieën), gemixt op de juiste manier, zodat een perfecte cocktail ontstaat. 

Je kunt veel verschillende ingrediënten gebruiken. Maar niet iedereen vindt alle cocktails lekker, dus het is afstemmen. 

Leerdoelen kúnnen helpen en richting geven. Vooral voor jezelf. 

Neus voor kwaliteit ontwikkelen met leerlingen. Hoe ziet goed werk eruit? En hoe kan goed werk van elkaar verschillen?

Betekenis geven aan de leerdoelen. 

Leerdoel op het bord is niet (per se) goed. Je hoeft ook niet per se het leerdoel vooraf te benoemen.

Feedback hoeft niet per se individueel

Feedback hoeft niet per se 'geadministreerd' te worden

Feedback is ook geen cadeautje... Je krijgt het niet voor niks. Je moet er wat mee doen. Verwerken. Zorg dus altijd dat leerlingen er iets mee doen. Altijd. 

Een 'simpel' model

Jullie vragen

• Op welke manier kun je leerlingen makkelijk en snel feedback op elkaar laten geven in een klas met 31 leerlingen?
   
• Hoe weet een leerling welke leerdoelen hij heeft als hij de leerstof van een didactische leerlijn niet kan overzien?
   
• Hoe bereiken we dat de leerling meer eigenaar wordt van haar/zijn leerproces?
  

Vraag 1: 

Zie werkvorm feedbackcodering. Maar belangrijk is: investering in samen succescriteria opstellen. Een neus voor kwaliteit ontwikkelen. Laat leerlingen elkaar feedback geven. en laat leerlingen opschrijven wat ze met die feedback hebben gedáán. Geef ze een toets. Kijk die niet na. Geef ze terug en laat ze in groepjes de toets opnieuw maken (en elkaars antwoorden vergelijken).  

Vraag 2:

Een terechte vraag. De vraag is ook of dit nodig is. Een lijst meer leerdoelen heeft nl. ook gevaren (afvinklijsten, geen lange termijndoelstellingen). Leerdoelen zijn alleen nuttig als ze inzicht geven in de ontwikkeling én het belang. 

Tip: eindig je les met een leerdoel, ipv beginnen. 

vraag 3:

Probeer leerlingen zelf zoveel mogelijk te laten doen. Betrek ze bij het opstellen van succescriteria. Ontwikkel samen een neus voor kwaliteit. 

Een paar voorbeelden

Voorbeeld 1

Peer-review (Nederlands)

Peer-review

1. Goede succescriteria (goed en slecht betoog)
   
2. Leerlingen elkaar feedback laten geven op basis van de succescriteria
   
3. Verbeteren van het werk én laten aangeven wát ze met de feedback hebben gedaan
   
4. Jij als laatste nakijken en feedback geven
   
5. Ruimte voor verbetering/behalen van leerdoel

Voorbeeld 2

Exit-tickets | Diagnostische vragen (Economie)

Voorbeeld Socrative (digitaal)

Voorbeeld Exit-ticket

Apps gebruiken --> Socrative

Diagnostische vragen

Wisbordjes

Voorbeeld 3

Feedback-codering (Wiskunde)

Werkvorm voor Wiskunde bovenbouw: 

Feedback codering: https://jvremoortere.wordpress.com/2019/12/29/werkvorm-voor-formatief-evalueren-feedback-codering/

Feedback strookjes:

https://jvremoortere.wordpress.com/2019/10/15/werkvorm-voor-formatief-evalueren-feedback-strookjes/

Voorbeeld 4

Start met een mind-map (Geschiedenis)

Start de les met een maken van een mind-map over de vorige. Op deze wijze laat je leerlingen terugdenken aan alles wat ze nog weten over de vorige les (of geef een onderwerp: Tweede Wereldoorlog). Dit kun je digitaal laten delen via bijv. Padlet of in tweetallen. 

Waarom?

• Herinneren (moeite doen) ondersteunt het leren
  
• Voorkennis is belangrijk voor nieuwe kennis
• De mindmap geeft jou informatie over wat leerlingen nog weten (en wat niet)

Voorbeeld 5

Interactieve instructie (LessonUp)

Stel tijdens je online les diagnostische vragen. Koppel daaraan bijvoorbeeld specifieke opdrachten voor leerlingen om eraan te werken. Of instructiefilmpjes. 

Welke principes van formatief evalueren zie je terugkomen?

Algemene opmerkingen

• Maak gebruik van informele aanpakken


• Zet kleine stapjes
• Bouw aan de docent-leerling relatie
• Betrek leerlingen in het proces
• Zet iedere leerling aan het denken
• Durf te vertragen

• Meer informele aanpakken (bijv. veel vragen stellen en doorvragen)
  
• Kleine stapjes
  
• Docent-leerling relatie: Vertrouwen en communicatie is belangrijk
  
• Leerlingen zijn cruciaal: betrek hen bij het proces. Bijvoorbeeld het opstellen van succescriteria en peer-feedback
  
• Neem niet het toetsprogramma of methode als uitgangspunt, maar wat jullie als vaksectie belangrijk vinden
  

Valkuilen

• Te snel willen: het vraagt om cultuuromslag bij iedereen
  
• Feedback combineren met een summatieve beoordeling
• Vergeten dat toetsen momentopnamen zijn
• Geen tijd inruimen voor het verwerken van feedback / verbeteren van opdrachten
• Niets doen met de verkregen informatie van leerlingen

Praktische tips

• Stel samen met leerlingen succescriteria op
• Begin de les met een formatieve startopgave
• Gebruik summatieve toetsen
  (op een formatieve manier)
• Stel veel (verdiepende) vragen aan je leerlingen
• Maak gebruik van peer-feedback
• Geef leerlingen de ruimte om opgaves te verbeteren(!)

Leertips

• Lezen: Toetsrevolutie (gratis ebook, VO)
• Lezen: Een nieuw model voor formatief handelen (Blog)
• Lezen: Onderzoek Gulikers & Baartman

• Luisteren: Toetsen om van te leren
  Podcast van Academy4Learning
• Luisteren: Podcast Voortgezet Leren
  Nablijven met Anke Swanenberg (afl. 2)
• Luisteren: Formatief handelen zonder nakijken

Heb je een vraag?

Praktische opdracht

• Bespreek met je vakgroep de genoemde formatieve strategieën en bekijk welke strategie je geschikt vindt voor jou vakgroep (en welke niet). 
• Maak een selectie, probeer samen tot 1 á 2 formatieve strategieën te komen.
• Werk deze formatieve strategie of strategieën uit voor een les die je de komende week gaat geven. 

Waar ga jij mee aan de slag?

Vul de Padlet in!

padlet.com/a4l/bertrand

Bedankt 

&

Succes!