H5.3 Gedrag onderzoeken

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Even herhalen

Een pijl wijst naar de kip die door een ander wordt gepikt.
Bepaal met behulp van de afbeelding de pikorde van de kippen.
Welke kip staat bovenaan in de pikorde?

1. A
2. B
3. C
4. D

Is hier sprake van een inwendige of een uitwendige prikkel?

1. Een inwendige prikkel
2. Een uitwendige prikkel

Wat is hier GEEN inwendige prikkel?

1. Honger
2. Dorst
3. Hormonen
4. Geluid

Wat is de drempelwaarde?

1. Als de sterkste prikkel een impuls maakt.
2. Als de zwakste prikkel een impuls maakt.

Sleutelprikkels zijn altijd uitwendige prikkels

1. waar
2. onwaar

Welke vorm van gedrag is dit?

1. Voortplantingsgedrag
2. Broedzorg
3. Baltsgedrag
4. Territoriumgedrag

Een mannetjes pauw heeft hele mooie veren. Hij gebruikt zijn veren om aan vrouwtjes te laten zien hoe gezond hij is. Dit is:

1. Dominant gedrag
2. Ondergeschikt gedrag
3. De pikorde
4. Baltsgedrag

Sociaal gedrag =

1. Het gedrag naar alle dieren.
2. Het gedrag naar andere dieren.
3. Het gedrag tussen mens en dier.
4. Het gedrag tussen soortgenoten

Wat is een inwendige prikkel?

1. Ik ruik een frikandelbroodje
2. Ik heb trek in een frikandelbroodje
3. Ik zie een frikandelbroodje
4. Mijn vriend praat over een frikandelbroodje

Territoriumgedrag

1. Aanvalsgedrag, vluchtgedrag en onderdanige gedrag
2. Aanvalsgedrag, vluchtgedrag en bevriezen
3. Aanvalsgedrag, onderdanige gedrag en dreiggedrag
4. Aanvalsgedrag, vluchtgedrag en dreiggedrag

Voortplantingsgedrag

1. Baltsgedrag, paring en broedzorg
2. Baltsgedrag, paring en territoriumgedrag
3. Paring, overspronggedrag en broedzorg
4. Baltsgedrag, overspronggedrag en broedzorg

Motivatie is de bereidheid (dat je wil reageren) om te reageren op een prikkel.

1. Juist
2. Onjuist

De lange benen van een barbiepop zijn...

1. een sleutelprikkel
2. een supranormale prikkel
3. motivatie prikkel

Je maag geeft een signaal af dat deze vol is.
1. Is dit een interne of externe prikkel?
2. Is je motivatie om te eten op dat moment hoog of laag?

1. Interne prikkel; motivatie laag
2. Interne prikkel; motivatie hoog
3. Externe prikkel; motivatie laag
4. Externe prikkel; motivatie hoog

Wie staat bovenin de rangorde?
Wie staat onderin de rangorde?

1. Boven: Dirkje Onder: Froukje
2. Boven: Cootje Onder: Bea
3. Boven: Bea Onder: Cootje
4. Boven: Cootje Onder: Dirkje

Mensen doen aan territoriumgedrag.

1. Eens
2. Oneens

Welk sociaal gedrag zien we hier?

1. territoriumgedrag
2. voortplantingsgedrag
3. groepsgedrag

5.3: Gedrag onderzoeken

Lesdoelen

1. Na vandaag kan je benoemen wat een ethogram en een protocol is
2. Na vandaag weet je wat je hoe je een ethogram en een protocol maakt

Studie van gedrag

Ethologie = studie van gedrag

Etholoog = iemand die gedrag bestudeert

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

• Wat?
• Hoe vaak?

Wat moet dit persoon allemaal doen om soep te eten?

Gedrag = aantal handelingen

1. Lepel oppakken

2. Lepel in de soep doen

3. Lepel met soep in de mond doen

Waarom onderzoeken we gedrag?

Om bepaalde gedragsketens te ontdekken, en dus gedrag te kunnen voorspellen.

Gedragsketen = dezelfde volgorde van handelingen (bijvoorbeeld soep eten)

0

Gedragsketen

• Gedragsketen:   

opeenvolging van handelingen, 

altijd in vaste volgorde

Vaak te zien bij voortplantingsgedrag

Ethogram 

Wat doet het dier?

Lijst met beschrijving en afkorting van verschillende handelingen die het dier kan doen.

Handeling	Afkorting	Omschrijving
Eten	Et	Kauwende beweging met voedsel in de bek
Graven	Gr	...
Snuffen	Sn	Met snuit aan materiaal ruiken
Krabben	Kr	...
enz...	...	...

Ethogram

Handeling

Afkorting

Omschrijving

Maak allemaal een tabel van 3 rijen breed!

Protocol 

• Om de 5 seconden noteer je welke handeling je ziet.

• Omdat je snel moet zijn, gebruik je de afkortingen.

• Aan het einde tel je de afkortingen

Jeroen beweert dat een balts van een stekelbaars een handeling is. Is dit juist? Leg uit.

1. Ja, een balts is een enkele handeling
2. Nee, een balts zijn meerdere handelingen (gedragsketen)

Wat is ethologie?

1. Het bestuderen van gedrag
2. Het beïnvloeden van gedrag
3. Het gedrag van dieren veranderen
4. Het gedrag van mensen veranderen

Is dit een ethogram
en/of een protocol?

1. Zowel een ethogram als een protocol
2. Ethogram
3. Protocol
4. Geen van beiden

Wat zie je op de afbeelding?

1. Een respons
2. Een signaal
3. Een ethogram
4. Een protocol

AAN DE SLAG

Paragraaf 5.3 maken opdracht: 1 t/m 15